NT - 18.07.1984, Page 8

Frásagnir
arabískra
sagnarit-
araaf
kross-
ferðum
Arab Historians of the Crus-
ades. Selected and translated
from the Arabic sources by
Francesco Gabrieli. Translated
from the Italian by E. J. Cos-
tello.
Routledge & Kegan Paul 1984.
362 bls.
■ Krossferðirnar hafa löngum
verið evrópskum sagnfræð-
ingum hugleiknar og margir
hafa skrifað um þær mikil rit og
misjöfn. Þekktasta evrópska
verkið um krossferðirnar, og
það, sem hefur komist næst því
að mega kallast klassískt, er
trúlega krossferðasaga Sir Ste-
ven Runciman, sem kom fyrst
út um 1950 og hefur þrásinnis
verið gefin út síðan.
Evrópskir sagnfræðingar eru
vitaskuld flestir kristnir menn,
að nafninu til a.m.k. Þeim hefur
því mörgum hætt til að líta á
krossferðirnar af sjónarhóli
Evrópumanna sjálfra,hafa verið
að segja sögu krossfaranna,
ekki síður en krossferðanna.
En hvernig litu Arabar, and-
stæðingar krossfaranna, á þess-
ar miklu herferðir og hver var
afstaða arabískra sagnaritara til
krossfaranna?
Fram til þessa hefur fremur
lítið verið fjallað um viðhorf
Araba til þessara mála í Evrópu
og er þó af nógu að taka, ef litið
er til heimilda. Þessi bók hefur
að geyma úrval úr ritum 17
arabískra sagnaritara um kross-
ferðirnar. Ritin eru ólík inn-
byrðis, almenn yfirlitsrit um
Miðvikudagur 18. júlí 1984 8
T ómthúsmannaf ræði
- vel heppnuð tilraun til læsilegrar fræðimennsku
I
UMSðGN
sögu múhameðska menningar-
svæðisins, árbækur borga, hér-
aða og furstaætta, ævisögur og
skrár um afreksverk einstakra
manna. Öll eiga ritin það þó
sameiginlegt að vera samtíma-
frásagnir og þau líkjast kristn-
um samtímaritum að því leyti,
að þau hafa að geyma óhemju
fróðleik og eru flest mjög
skemmtiieg aflestrar. Eins og
vænta má er samúð sagnaritar-
anna með leiðtogum Múhameðs-
trúarmanna oftast augljós og
aðdáun þeirra á fræknum arab-
ískum herforingjum, einkum þó
Saladín, leynir sér aldrei. Á hinn
bóginn rita rithöfundarnir margir
hverjir skemmtilegar lýsingar á
helstu foringjum kristinna
manna, draga upp snjallar pers-
ónulýsingar og leggja þá gjarn-
an áherslu á allt aðra þætti í fari
óvinarins en kristnir sagnaritar-
ar.
í þessari bók segir frá mörg-
um helstu atburðum krossferð-
anna, t.d. frá því Arabar endur-
heimtu Jerúsalem, frá umsátr-
inu um Akkra, frá falli Trípólí-
borgar, frá áhrifum krossferð-
anna á arabísk stjórnmál og
þannig mætti lengi telja. Þegar
á allt er litið veitir þessi bók
lesendum þannig ágæta innsýn í
sögu krossferðanna, eins og þær
komu Aröbum fyrir sjónir.
Jón Þ. Þór
■ Hver hefur ekki lieyrt að
fræðirit um sagnfræði séu
leiðinleg. Að menntaðir sagn-
fræðingar skrifi leiðinlega á
meðan alþýðusagnfræðingar
sitja einir að þeim fræðum sem
fólk les. Rétt eins og þeir hafi
gert í 1100 ár með mesta sóma.
Sagnir, tímarit sagnfræðinema
við Háskólann ér góð tilraun
til breytinga. Aukreitis við
mjög vandaðan prentbúning,
stórt brot og margar myndir
lofa efni og efnistök í mörgu
góðu. Allflestir höfundar eru
ungir pennar og því er hér á
ferðinni ágætis fyrirboði sem
vert er að gefa gaum að.
Meginefni Sagna þetta
fimmta ár sem ritið er gefið út
er undir einkunnarorðunum
Reykjavík og hafið. Þar er
fjallað um tómthúsmannalýð-
inn, baráttuna við Ægi
konung, fiskverkunarplönin
og fjörulallana. Með athygl-
isverðari greinum í þessum
málaflokki er „Hyskið í þurra-
búðurn", þar sem tekið er fyrir
viðhorfið til hinnar nýju jarð-
næðislausu stéttar á síðustu
öld. Stóryrði samtímamanna
úr bændastétt þar sem býsnast
er yfir ólifnaði kaupstaðar-
þrælsins er fléttað skemmtilega
inn í frásögnina. En undirrit-
uðum þykir þá óneitanlega
sem höfundar láti heimildir
leiða sig á rangar brautir. Þar
sem í þeim er mest talað um
vinnuhjúahörgul kaupstaðaó-
mennsku og ósóma er það í
greininni talin höfuðástæða
fyrir viðhorfi bænda. Því er
sleppt að líta lengra til baka. í
gegnum aldir hömuðust héraðs-
höfðingjar á íslandi gegn því
að ungt fólk gæti tekið sig
saman,sest að við gullkistu
ægis og átt þar börn og buru. í
sveitunum var ætíð hægt að
hafa hönd í bagga með fólks-
fjölguninni og takmarka efna-
laus hjónabönd. Þegar harðn-
aði í ári og sultur svarf meira
að landslýð en alla jafna fór
tómthúsmanna„hyskið“ fyrst
á vergang. Landbúnaðurinn
var alla tíð traustari atvinnu-
vegur en sjósókn á árabátum.
Allir höfðu þá sina framfærslu-
sveit sem varð að taka við
sínum ómaga þó hann hefði
verið utan síns hrepps um
árabil. Það er einmitt þetta
atriði sem greinarhöfundi yfir-
sést eða rétt drepur á í fram-
hjáhlaupi. Sveitarþyngslin
voru það sem fyrst og síðast
hamlaði sjósókninni. Landið
bar ekki mikið meira en 40
þúsund manns fyrir innreið
tæknialdar.
En tímabilið sem fjallað er
um í Sögnum er einmitt and-
dyri tæknialdar, 19. öldin.
Rakinn er uppgangur skútu-
aldar, hafnargerð í borginni,
sundkennsla á árdögum, ris og
hnignun drykkjuskapar sjó-
manna í landlegum og fleira
mætti telja. Athygli vekur í
brennivínskafla ritsins:
„Brennivínið fær á sig óorð“
að lengst af 19. aldar hefur vín
verið laust við tolla og skatta
og því einn ódýrasti matur sem
einmana sjómenn komust í.
Auk þess var almenningsálit
lengi vel hlynnt drykkju og vín
talið undralyf. Uppúr 1870 fór
að halla undan fæti fyrir Bakkusi
konungi í stórn bæjarmálefna.
Reynslan af langvarandi
drykkjusumbli vinnufærra
manna í landlegum hefur verið
ófögur og bindindisöfl spretta
upp. Athyglisvert er þó að
fyrsta bindindishreyfingin
spratt upp í mótmælaskyni við
brennivínstoll sem Danir settu
á með einhliða ákvörðun árið
1873. Þingmenn hér heima
vildu hafa hönd í bagga en ósk
þeirra var hunsuð og í mót-
mælaskyni var efnt til bindindis
á allt nema hvítt öl og rauðvín.
Menn ættu að reyna þetta
núna...
Svo hlaupið sé hratt yfir
sögu er í ritinu nokkurtframlag
til atvinnusögu Reykjavíkur,
það sem snertir sjávarútveg-
inn. Aftast eru svo nokkrar
greinar úr sitt hvorri áttinni,
meðal annars stórskemmti-
legur fyrirlestur Björns Þor-
steinssonar sagnfræðings sem
hann flutti í fyrra .
Eitt finnst mér þó vanta
tilfinnanlega. Það er að reynt
sé að skyggnast inn í raunveru-
legt líf og basl sjómannsfjöl-
skyldunnar á fyrri tímum. „Til
þess að skilja af hverju það
(fjölgun tómthúsmanna)
gerðist, er rétt að líta sem
snöggvast inn fyrir bæjardyrn-
ar á heimili tómthúsmanna í
Reykjavík. Var afkoma þeirra
eins slæm og sumir héldu
fram?“ Þessi tilvitnun er úr
kaflanum um viðhorfin til
tómthúsmannanna og nú hélt
undirritaður að hann hefði
himin höndum tekið. En svo
er eins og vanti alveg heilan
undirkafla í greinina. Næst
koma lokaorð greinarinnar,
aðeins er minnst á að konur í
þurrabúðum hafi haft börn sín
á brjósti en svo ekki söguna
meir. Það gleymdist alveg að
kíkja inn á eitt þessarra
heimila.kanna þar fjölskyldu-
stærðina, tekjur, úttekt hjá
kaupmanni, ungbarnadauða
og svo framvegis. Allt hægt
þar sem kirkjubækur og ein-
hverjar slitrur frá kaup-
mönnum eru ennþá varðveitt-
ar.
Annars bara skrambi gott
blað og tilbreyting frá annars
þurrkuntulegri fræðimennsku
háskólamanna til þessa.
Bjarni Harðarson
tiþ
VKRZLUNRRBRNKINN
Laugavegi 172
Betri banki fyrir akandi og gangandi
- í stærra útibúi Verzlunar-
bankans Laugavegi 172
En þar eru líka næg bílastæði til að leggja
bílnum og koma inn fyrir.
Innandyra erum við búin að stækka og
stórbæta alla aðstöðu, svo að þjónustan
gangi fljótar og betur fyrir sig.
Þúgetur
ekiö alla
leiði
afgreiösluna