NT - 13.08.1984, Page 11

Nútímatækni í baráttunni
við hjartasjúkdóma
aðgerð nú algengasta hjartaað-
gerð sem framkvæmd er í
Bandaríkjunum - um það bil
165.000 sinnum á ári. f þessari
aðgerð er bláæð tekin, yfirleitt
úr fótlegg, og grædd við hjarta-
æðina fyrir framan og aftan
stífluna og myndar þannig
framhjáhlaup.
Dr. Gerald Austen við
Boston’s Massachusetts Gen-
eral Hospital segir: „Þessi að-
gerð..,lengir líf sjúklinga sem
hafa veiklun í vinstri hjarta-
slagæðeða veiklun í þrem æð-
anna.“
Einfaldara form á framhjá-
hleypingu er hjartaþræðing en
þá er blöðrucatheter þræddur
inn í hjartaæðina og blaðran
blásin upp en við það opnast
æðin aftur. Þetta á þó einungis
við um vægari form lokana á
hjartaæðum.
Víðtækasta breytingin á
undanförnum árum er notkun
kældrar kalíum-saltlausnar til
aó kæla hjartað á meðan á að-
gerð stendur. Kælingin er það
mikil að hjartað stöðvast í allt
að tvo klukkutíma.
„Þessi aðgerð hefur valdið
mestri breytingu í hjartaskurð-
lækningum á síðastliðnum fimm
árum," segir dr. Grant Van S.
Parr við læknadeild háskól-
ans í Pennsylvaniu.
í framlínu skurðlækninga,
hjartaflutningum, hefur orðið
svo mikil framför að um það
bil 100 Bandaríkjamenn fá
nýtt hjarta á ári hverju og 70%
þeirra lifa lengur en ár eftir að
þeir fengu nýja hjartað.
Lykilhlutverki í þessari
framför gegnir nýtt lyf, cycl-
osporin, en það aðstoðar við
að bæla ónæmiskerfið gagnvart
nýja hjartanu án þess að veikja
svörun líkamans gegn sýking-
um.
Samfara framförum á sviði
hjartaskurðlækninga er svo
þróun nýrra lyfja sem notuð
eru við margs konar sjúkdóm-
um allt frá „angina pectoris"
og krampakippum í hjartaæð-
urn til hás blóðþrýstings og
stíflaðra æða.
Á þessu sviði eru helstir
hinir svokallaðir „beta blokk-
erar,“ en þeir komu frarn á
sjónarsviðið fyrir næstum tíu
árum og voru ætlaðir til notk-
unar gegn hjartaóreglu og eru
nú notaðir gegn „angina“ og of
háum blóðþrýstingi. Þessi lyf
hafa einnig reynst vel til að
fyrirbyggja seinni hjartaáföll.
Einnig hefur nýr flokkur
lyfja rutt sér til rúms á síðast-
liðnu ári, en það er „kalsíum
blokkerar" og hafa þeir verið
notaðir við „angina." Kals-
íumjónir gegna hlutverki efna-
fræðilegra boðbera í líkam-
anum og fá blóðæðar til að
dragast saman en það veldur
sársauka í brjóstholi. „Kals-
íum blokkerar" deyfa sárs-
aukann með því að hindra
aðgang kalsíumjóna að æðar-
veggjunum.
Fjöldahreyfingar um heilsu-
gæslu ýta undir þessa öru þró-
un lyfja sem slá á háan blóð-
þrýsting, sjúkdóm sem hrjáir
milljónir manna um heim allan
og hefur aukið verulega hætt-
una á alvarlegum hjartasjúk-
dómum. „Fyrir tíu árum voru
einungis 5 lyf sem hægt var að
beita gegn háum blóðþrýst-
ingi," segir dr. Arthur Hull
Hayes, jr. hjá U.S. Food and
Drug Adminidtration. „Núna
eigum við völ á að minnsta
kosti fimmtíu.“
Um leið og dánartíðni af
völdum hjartasjúkdóma held-
ur áfram að minnka horfa
læknarogsjúklingarvonaraug-
um til rannsóknarstofana sem
koma munu með framfarirnar
á þessu sviði. Gervihjartað er
talið fyrsta skrefið til nýrra
læknavísinda sem kljást munu
við hjartasjúkdóma með nýj-
ustu og fullkomnustu tækjum
sem völ verður á.
- Þýtt með leyfi úr U.S. News & World
Report
Mánudagur 13. ágúst 1984 11
■ Læknar í Bandaríkjunum
eru þáttakendur í iæknisfræði-
legri byltingu varðandi með-
höndlun á einum banvænasta
sjúkdómi manna.
Háþróaðar skurðaðgerðir
allt frá „coronary bypass"
(framhjáhleypingu hjartaæða)
til hjartaflutninga, ný lyf og ný
notkun eldri lyfjategunda,
tækjabúnaður geimaldar og
fyrirbyggjandi aðgerðir, allt hef-
ur þetta stuðlað að lengri og
betri ævi sjúklinga með hjarta-
sjúkdóma.
„Á einungis tíu árum hefur
aldurslagfærð dánartíðni sjúkl-
inga með hjartasjúkdóma
lækkað um 25% og um 45%
fyrir sjúklinga sem fengið hafa
hjartaáfall,1' segir dr. Peter
Frommer við U.S. National
hjarta- lungna- og .blóðstofn-
unina í Bethesda í Maryland.
Á sviði skurðlækninga hefur
framförin orðið við tilkomu
„coronary bypass" og er sú'
I Dr. William Devies við læknadeild háskólans í Utah ber saman gervihjarta og kennslulíkan af
venjulegu hjarta. Læknar við sjúkrahús um öll Bandaríkin notast við nýjustu og fullkomnustu tækni
- frá hjartaflutningum til öflugra nýrra lyfja - til að tryggja sjúklingum með hjartasjúkdóma leneri
og betri ævi. Myndin er frá Press & Publications Service.
Fiskatónlist
■ Fiskarnir ræða málin sín á
milli þegar þeir sveima um í
hafdjúpunum. En vegna þess
að við skynjum ekki boð þeirra
heyrum við ekki til þeirra og
teljuni þá því hafa lítil sam-
skipti. Nýlegar rannsóknir
hafa þó sýnt fram á að þar fara
menn vilíir vegar því fiskarnir
koma boðum auðveldlega sín
á milli og ekki nóg nteð það
heldur hefur hver tegund sína
mállýsku. Hvalirnir eru for-
söngvararnir og síðan tekur
kór hafdjúpsins við að semja
bakgrunnstónlistina.
Hver tegund fiska notar
ákveðna tíðni og getur stillt
hana af eftir umhverfi sínu og
kyni, einnig getur einstak-
lingur innan hverrar tegundar
fært til tíðnissvið sitt allt að
15% þegar hann er í grennd
viö einstaklinga sinnar tegund-
ar. Þetta gerir hann til að trufla
ekki boð hinna fiskanna.
Fyrst var talið að einungis
rafmagnsfiskar gerðu þetta en
fljótt kom í Ijós að svo var
ekki. Áðrar fisktegundir
beittu hljóðum sem myndast
við notkun vöðva. Slík hljóð
eru innbyggðir boðberar um
atferli fisksins. Og því einnig
svanasöngur karlfisksins um
fengitímann. Ekki eru þessir
innbyggðu boðsendar alltaf til
góðs því hákarlar hafa nefni-
lega einnig næm eyru, ef eyru
skal kalla. Líkt og pirana-fisk-
arnir grimmu greina hákarlar
ástand þess sem syndir á hljóð-
um þeim sem vöðvarnir gefa
frá sér og séu hljóðin einkenn-
andi fyrir umbrot og erfiði þá
má búast við að nokkrir vin-
gjarnlegir ránfiskar verðj
komnir á staðinn innan örfárra
mínútna.
Fyrir tónlistarunnendur má
benda á að með réttu vali á
hitabeltisfiskum og notkun
rétts hitastigs má fá indælis
einkahljómsveit, eða svo segir
Mark Ferguson yfirfiskeldis-
maður hjá Thomas Wayland-
Voughan Aquarium Museum
í La Tolla, Californiu í Banda-
ríkjunum. Hann hefur haldið
tónleika með nokkrum af gull-
fiskum sínum og voru þeir allir
með rafmagnshljóðfæri (raf-
magnsfiskar). Hljómleikarnir
voru haldnir í tónleikasal Há-
skólans í San Diego. Við þessa
hljómleika var notast við 20(1
lítra ker og voru rafnemar
látnir síga niður í búrið. Þeir
voru svo tengdir við magnara-
kerfi og létu hlustendur vel af
hljóðunum við þessar aðstæð-
ur. Það má því kannski búast
við að fleiri slíkar hljómsveitir
komi fram á sjónarsviðið á
næstunni og nái jafnvel vin-
sældum.
Athyglisverðasta staðreynd-
in er þó sú að fiskar stvðjast að
miklu leyti við slík hljóð og
rafboð, til þess aö koma boð-
um sín á milli. Þesserað vænta
að fiskatorfur gefi frá scr vold-
ugan samsöng og séu þessar
kcnningar um mismunandi söng
fiskanna réttar þá má búast við
að í framtíðinni verði einn
maður við hlustunartæki á
hverju veiðiskipi og hlusti eftir
næstu torfu.
■ Áhangandi hlustar á hljómsveitina sína.
Mánudagur 13. ágúst 1984 i i i i i
2 m< ö> c £ sö> ■D' i i l i i i Með því
0) Z3 3 n 0« </> 3 ;■» 0 I 0) 3 <Q o* 3 q Cs o> 5 JSto i i i 1 i i að fylla út
S </> (d v) & a> o K)<q S o 2 i i i 1 l i þennan
c 3 u> 0) 0* c 3 N II) -s a “ ? «r' K, ■ i ■ i i _ J I seðil getur
Q. n' W T ■n 3 &> Q _ N O* ^ § PT 01 <q S' r* pt i i i ■ þú fengið
? 3" * ■ ■ i i • sent til þín
^ í 5 <D Q>' S Ox i i i i ■ nýtt eintak
t S' 2 'xr 5 £2: S, i i i' i i ■ af NT hlaó-
Qj \ L 3 5: a> o. ^ 0 o (Q i ■ i i ■ ið fréttum
S O y <6 z s • i i i, i i i á hverjum
H 0) ? “ 3 « i i ■ i i i i i i degi.