NT - 08.09.1984, Qupperneq 8

Vettvangur
Laugardagur 8. september 1984 8
Baku um kvöld.
Sovétlýð-
veldið Azer
I bajdzjan
kynntásov
éskum dög-
um þessa
viku
Listdansmær frá Azerbajdzjan.
■ „Könul dansflokkurinn.“ Arif Gúseinov, listrænn leiðbeinandi hópsins fyrir miðju.
Listdansarar sunnan frá
Kaspíahafi í Þjóðleikhúsinu
■ í kvöld munu listamenn
frá Sovétlýðveldinu Azer-
bajdzjan sýna listir sínar í
Þjóðleikhúsinu, en flokkur
þeirra hefur nú í vikunni ferð-
ast um ýmsa staði vestanlands
og sýnt í Hlégarði, í Búðardal,
á Hellissandi og í Stykkis-
hólmi. Þá opnar sýning á list-
munum og þjóðlegri skreytilist
frá Azerbajdzjan í MIR
salnum að Vatnsstíg 10 laugar-
daginn 8. september kl. 16.
Koma listamannanna stend-
ur 1 sambandi við sovéska daga
MÍR sem nú eru haldnir í
níunda skipti og hafa í hvert
sinn verið helgaðir einhverju
Sovétlýðveldanna fimmtán.
Dansflokkurinn
„Könul“
Dansflokkurinn „Könul“
frá Bakú í Azerbajdzjan kem-
ur fram á sovésku dögunum,
en þessi flokkur er stofnaður
árið 1960 og hefur ferðast mik-
ið um Sovétríkin og komið
fram í Póllandi og Búlgaríu,
Spáni, Ítalíu, Finnlandi og
Frakklandi. Er flokkurinn einn
14 áhugamannahópa á þessu
sviði sem í starfa um 250
ungmenni í Bakú.
Atvinnumenn gætu öfundast
yfir hve miklar vinsældir hóps-
ins eru, en meðlimir hans eru
36 og allir áhugamenn. Allt
hefur þetta fólk byrjað að
dansa í hópnum. í tilefni af
heimsókn sinni hingað til lands
hefur hann æft m.a. ýmsa ís-
lenska dansa sem hann dansar
í íslenskum búningum.
Azerbajdzjan, -
dæmigert suðrænt
land
Azerbajdzjan er eins og
Grúzía og Armenía staðsett
við suðurhluta Kákasusfjall-
garðsins. Lýðveldið á 800 km
strandlengju, sem er við Kasp-
íahaf.
Við ströndina á móti byrja
eyðimerkur Mið-Asíu.
Andardráttar þeirra verður
vart í Azerbajdzjan. Spár
veðurfræðinga yfir sumartím-
ann eru einhæfar. Hlýtt og
heiðskýrt, úrkomulaust. Það
er alvanalegt að hitinn fari upp
fyrir 30 gráður og það er engin
tilviljun að fyrsta verksmiðjan
í Sovétríkjunum, sem fram-
leiddi loftkælitæki, var einmitt
byggð í Bakú, höfuðborg Az-
erbajdzjan.
Azerbajdzjan er dæmigert
suðrænt land, í lýðveldinu eru
ræktuð vínber, baðmull, app-
elsínur, sítrónur, ferskjur, apr-
íkósur og þar er fyrsta græn-
metisuppskeran sem send er til
norðlægari héraða. Te, tóbak
og hnetur eru dæmigerð fyrir
Azerbajdzjan rétt eins og
hveiti og hrísgrjón.
Pelikanar hafast við í þjóð-
görðum í suðurhluta landsins
og þangað fljúga flamingo-
fuglar á sumrin. í Talysh-
fjöllum, sem einnig eru stað-
sett í suðurhluta landsins, hafa
varðveist fulltrúar hinnar
fornu flóru, sem var á jörðinni
milljón árum áður en maður-
inn kom fram á sjónarsviðið.
Þjóð Azerbajdzjan barðist
lengi og mikið fyrir sjálfstæði
sínu. Þess vegna urðu til lítil
ríki á landsvæði Azerbajdzjan
á tímum herferða Araba og
Tyrkja, sem vörðu sig fyrir
árásaraðilum. Eitt þessara
ríkja var Shirvan og voru
stjórnendur þess kallaðir Shir-
vankhanar.
Shirvankhanar komu á
stjórnmálatengslum við
Moskvu á 15. öld. í upphafi
19. aldar átti sér stað samein-
ing þess landsvæðis, sem Azer-
bajdzjan stendur nú á og
Rússlands. Undanfari þess at-
burðar voru árásir Irana á
Kákasus, þegar margar borgir
fóru í eyði og yfir tuttugu
þúsund manns voru seldir í
ánauð á þrælamörkuðum
Litlu-Asíu. Styrjöldunum milli
Rússa og írana, sem síðan
fylgdu í kjölfarið. lauk með
ósigri hinnasíðarnefndu. Sam-
kvæmt friðarsamningi varð
norðurhluti Azerbajdzjan
hluti af Rússlandi, en suður-
hluti landsins var undir yfir-
ráðum íranskeisara.
Þegar Azerbajdzjan gekk
inn í ríki, sem var miklu mátt-
ugra og þróaðra en lénsríkið
íran, hlaut það vernd fyrir
árásar- og ránsferðum ná-
grannanna og framfarir áttu
sér stað í landinu.
Olía úr sjó
Svæðið umhverfis Bakú varð
helsti olíuvinnslustaðurinn í
Rússiandi á áttunda áratugsíð-
astliðinnar aldar. í upphafi
þessarar aldar gaf iðnaðurinn í
Bakú af sér næstum jafnmikið
eldsneyti og öll önnur olíu-
vinnslusvæði í heiminum.
„Eldlandið“, en það er merk-
ingin á nafni lýðveldisins, var
réttnefni.
Olían í Bakú laðaði að sér
fólk og peninga, flýtti fyrir
lagningu járnbrauta og bygg-
ingu hafna.
Október-byltingin árið 1917
varð upphaf nýs tímabils í
sögu Azerbajdzjan, sem áður
hafði séð öllu Rússlandi fyrir
olíu, en varð að flytja inn allt,
jafnvel steinolíulampa, en það
var dæmigert fyrir einhæfan
þjóðarbúskap landa, sem voru
á nýlendustiginu.
Á tímum Sovétstjórnar var
Azerbajdzjan enn lengi mikill
olíuframleiðandi. En smátt og
smátt fór svæðið milli Volgu
og Úral í fyrsta sæti hvað
olíuvinnslu varðaði, og var það
kallað „Önnur Bakú“, en síð-
an var hafin vinnsla í Síberíu.
En auk olíunáms og olíu-
vinnslu fóru á Sovéttímanum að
þróast aðrar iðngreinar: Efna-
iðnaður, vélsmíði, málmsmíði,
tækjasmíði, rafeindaiðnaður.
Og einnig átti sér stað fram-
leiðsla náttúrulegra silkiefna,
teppa og iðnaður á sviði baðm-
ullar.
Olíugosið er enn þann dag í
dag í skjaldarmerki lýðveldis-
ins. Hlutur lýðveldisins í þróun
olíuiðnaðar í Sovétríkjunum
er óumdeilanlegur.
Azerbajdzjan er kallað „ol-
íuakademían“. Það er ekki til
eitt einasta olíusvæði í landinu,
þar sem ekki er að finna reynda
menn frá Azerbajdzjan í þess-
ari grein við vinnu. Þessir skap-
heitu suðrænu menn hafa stað-
ið sig með prýði við landnám
olíusvæða í Síberíu þar sem
eilíft frost.er í jörðu. Það er
einmitt í Azerbajdzjan sem
Vísindaakademían og vísinda-
stofnanir hafa fundið nýjar
borunaraðferðir og nýjar að-
ferðir við að ná upp olíunni,
sem liggur undir hafsbotni.
Kaspíahafið er afar ókyrrt
haf. Ápsheronskí-skagi, sem
Bakú er staðsett á, er á mjög
stormasömu svæði. Og nafnið
Bakú, þýðir einmitt „borg
vindanna“.
Við ströndina, þar sem eru
280-300 stormdagar á ári, reis
óvenjuleg borg olíuiðnaðar-
manna. Ekki einstök hús,
heldur borg. Þessi borg nær
langt út á hafið. Á þessum stað
sagoi gamla fólkið að hættulegt
væri að sigla og kallaði hann
„Svörtukletta“. Samgöngur
við borgina eru á sjó og í lofti.
Borgin heitir „Neftjanye
Kamni“. Þar var fyrsta olían
unnin þann 7. nóvember 1949.
Húsin og göturnar eru á súlum.
Alls eru götur borgarinnar 200
km. Margir bílar eru í borg-
inni. Þar vaxa rósir og auðvitað
í jarðvegi, sem fluttur er frá
meginlandinu. Þær eru vökv-
aðar og vatnið er úr sérstökum
tanki. Það þarf að flytja þang-
að miklar birgðir í einu, vegna
þess að oft líða margir dagar,
sem ekki er hægt að komast til
súlnaborgarinnar vegna ofveð-
urs.
í borginni er margt, sem
þarf til að lifa og starfa: Mat-
stofur, verslanir, klúbbur,
íþróttamannvirki. Jafnvel
deild frá olíuiðnskólanum.
Borgin á stálsúlunum var
góð byrjun. Nú koma % hlutar
olíu í Azerbajdzjan frá iðnað-
inum í sjónum og %> hlutar
gassins.