NT - 10.09.1984, Page 13

p
iro
Klemens
Tryggvason
sjötugur
■ Pað er merkileg tilviljun, að Hag-
stofa íslands skuli vera jafngömul
Klemensi Tryggvasyni, sem á sjötugs-
afmæli mánudaginn 10. september.
Þetta er tilviljun af því tæi, sem
virðist þaulhugsuð, eins og sagt er á
tungum sumra grannþjóða okkar.
Klemens Tryggvason varð hag-
stofustjóri árið 1951 og hefur gegnt
því starfi í næstum 34 ár, en hann tók
við af Þorsteini Þorsteinssyni, sem
verið hafði forstöðumaður Hagstof-
unnar frá því hún var stofnsett árið
1914. Sjötíu ára starfssaga Hagstof-
unnar skiptist því sem næst til helm-
inga milli tveggja hagstofustjóra. Það
er því ekki að undra, að Hagstofan og
Klemens Tryggvason séu óaðskiljan-
leg í hugum flestra, sem nú eru á
starfsaldri.
Klemens hefur gegnt þessu vanda-
sama og ábyrgðarmikla starfi með
miklum sóma og jafnan átt óskorað
traust þeirra fjölmörgu aðila, sem
þurfa að byggja á tölfræðilegum upp-
lýsingum frá Hagstofunni. Um þetta
ætti ég að geta talað nokkuð af eigin
reynslu, því síðastliðin tuttugu ár hef
ég í daglegum störfum haft mikil
skipti við Hagstofuna og Klemens
Tryggvason. Þar er skemmst frá því
að segja, að í þeim viðskiptum hefur
jafnan ríkt trúnaðartraust svo hvergi
ber skugga á. Klemens er ákaflega
ósérhlífinn maður og jafnan tilbúinn
til að aðstoða aðra, ef um er að ræða
verk sem hann telur vert að vinna.
Mér er það einkar minnisstætt frá
fyrstu starfsárum mínum, hve gott
var til hans að leita fyrir nýgræðing í
starfi, sem hann tók ávallt vel og sem
jafningja. Klemens er einhver hé-
gómalausasti maður, sem ég hef
kynnst, þótt hann skorti ekki metnað
til vel unninna verka.
í hagstofustjóratíð Klemensar hafa
orðið gagngerar breytingar á störfum
Hagstofunnar. Skýrsluvélar hafa
stöðugt orðið mikilvægari í starfsem-
inni, frá því gataspjaldavélar voru
teknar þar í notkun eftir 1951. Vél-
og tölvuvæðing hefur flýtt vinnslu og
birtingu ýmissa hagtalna, en hvort
tveggja, flýting á söfnun og birtingu
upplýsinga, er afar mikils virði. Eg
ætla hér alls ekki að reyna að lýsa
þeim breytingum og framförum, sem
orðið hafa á störfum Hagstofunnar
þau 34 ár, sem hún hefur notið
forystu Klemensar, en vil þó nefna
einn þátt þessara framfara, sem ég tel
einna mestan ávöxt hans mikla starfs.
Hér á ég við heildarskrárnar þrjár,
sem Hagstofan annast, og eru nefndar
þjóðskrá, fyrirtækjaskrá og nem-
endaskrá.
Stofnun og rekstur þessara skráa,
er að ég held, mikilvægasta breytingin
í starfsemi Hagstofunnar frá því
Klemens tók við starfi hagstofustjóra.
Hagstofan hefur í vaxandi mæli orðið
skrásetningarstofnun, sem sífellt
skrásetur gjörvalla landsbyggðina.
Þessar skrár eru í senn undirstaða
margvíslegrar starfsemi hins opin-
bera, uppspretta hagskýrslna og
grundvölíur rannsókna.
Þjóðskráin, sem rekin hefur verið
samfellt frá 1953, kemur að miklu
leyti í stað manntals með eldra lagi,
en er auk þess undirstaða næstum
allrar stjórnsýslu í landinu. Fyrir-
tækjaskráin og nemendaskráin komu
til síðar og eru ef til vill enn ekki
jafnþróaðar og þjóðskráin, en gefa á
sama hátt tækifæri til þess að vinna
heildstæðar upplýsingar annars vegar
um atvinnulíf og hins vegar nemendur
og skólakerfi út frá grunneiningunum,
fyrirtækjum og nemendum. Þessar
skrár eru vitaskuld á sinn hátt af-
kvæmi skýrsluvéla- og tölvuvæðing-
arinnar, sem hefur hvarvetna rutt sér
til rúms á síðustu áratugum. En
heildarskrárnar þrjár eru einnig vitn-
isburður um framsýni og dugnað
Klemensar og hans glögga auga á
það, hvernig hentugast og ódýrast
myndi vera að sameina þarfir fram-
kvæmdavalds og skýrslugerðar fyrir
öruggar upplýsingar um fjólksfjölda
og landshagi.
Það er líka til vitnis um það mikla
traust, sem Hagstofan nýtur undir
stjórn Klemensar, að hér á landi
hefur alls ekki gætt í sama mæli og í
nálægum löndum andstöðu við og
gagnrýni á stofnun og rekstur heildar-
skráa af því tæi sem þjóðskráin er. En
víða um lönd hafa gagnrýnendur talið
slíkar skrár fela í sér óþarfa hnýsni
um persónulega hagi manna eðaiafn-
vel ógna friðhelgi einkalífsins. Eg er
ekki í neinum vafa um, að það var
einkar vel ráðið að fela Hagstofunni
umsjá þessara skráa, og jafnviss er ég
um það, að sá friður, sem yfirleitt
hefur ríkt um þær hér á landi, byggist
á því mikla trausti, sem hinn réttsýni
og vammi firrti embættismaður,
Klemens Tryggvason, nýtur hjá
aljjóð.
Ég lýk þessum orðum með inni-
legum hamingjuóskum til Klemensar
á sjötugsafmælinu frá mér og
samstarfsmönnum í Þjóðhagsstofn-
un. Jafnframt sendi ég honum og
konu hans, Guðrúnu Steingrímsdótt-
ur, bestu óskir um gæfu og gengi um
ókomin ár. Jón Sigurðsson
Beethoven á sembal
Fremsti semballeikari íslendinga
vill ekki spila á píanó af ótta við að
spilla áslættinum. Þetta kynni að
virðast vera prjál, en þó er það svo að
semball og píanó hafa „einungis“
hljómborðið sameiginlegt - að öðru
leyti eru þetta gerólík hljóðfæri. Rétt
eins og danska og sænska, sem eru
skyld tungumál með svipaðan orða-
forða (að mestu dreginn úr þýzku á
síðari hluta miðalda,) eru samt svo
ólík að Danir og Svíar skilja hvorugir
hina.
Þýzki hljómborðsleikarinn Edith
Picht-Axenfeld, sem hélt píanó-
hljómleika fyrir Tónlistarfélagið
þriðjudaginn 4. september, er bæði
píanisti og semballeikari, auk þess
sem hún lærði á orgel hjá sjálfum
Albert Schweitzer. Tónleikarnir
bentu þó til þess að fyrst og fremst sé
hún sembalisti, þótt hún kæmi hingað
m.a. til að halda námskeið í 20.- aldar
píanótónlist, en skv. tónleikaskránni
spanna viðfangsefni hennar allt frá
Bach til vorra tíma.
Á efnisskránni voru fimm verk,
sum mjög merkileg: Fantasía og Són-
ata í c-moll K475 og 457 eftir Mózart,
Fantasía óp. 77 og Sónata í e-moll
eftir Beethoven, og loks A-dúr sónata
Schuberts. Prýðileg grein er gerð
fyrir virkum þessum í skránni, og til
fyrirmyndar, enda rituð af kunnáttu-
manni. Þar segir að þessi tvö verk
Mozarts í e-moll séu vafalaust meðal
beztu píanóverka hans, sem annars
þykja fremur léttvæg miðað við margt
annað sem hann samdi. Þessi verk
flutti hin þýzka frú af mikilli nærfærni
og alvöru, en án verulegs glæsileiks.
Mózart er auðvitað allra tónskálda
vandleiknastur, því leiðin er vand-
rötuð um refilstigu glæsileika og
gáska, fegurðar og trega.
Beethovenverkin duttu alveg hjá
henni og urðu nánast léttvæg, enda
spilar hún, eins og áður sagði, á
píanóið sem semball væri. Og hvað er
Beethoven af engin eru átökin?
Schubert-sónötuna miklu lék-hún
mjög vel á köflum, og náði henni
kannski bezt, þrátt fyrir allt. En
almennt fannst mér vænta heildar-
mynd í leik hennar - eícki vantar að
hún gældi við sérhvern stað, en tón-
leikarnir voru líkastir rólegri göngu-
ferð um kínverskan garð með ótal
smálíkneskjum, blómabeðum, sól-
skálum, fagurlega snyrtum runnum
og hugvitsamlegum smáfossum með
gullfisk í - en þannig var ekki andi
hinna stórbrotnu tónjöfra Þjóðverja.
6.9 Sigurður Steinþórsson
Mánudagur 10. saptombar 1084 13
Lifandi blað
SEPTEMBER
ÚTBOÐ
RÍKISVÍXLA
Skilafresturtilboða ertil kl. 14:00 miðvikudaginn
12. september 1984. Tilboðum sé skilaðtil lánadeildar
Seðlabanka íslands, Hafnarstræti 10, Reykjavík, fyrir
þann tíma.
Útboðsskilmálar, sem eru hliðstæðir þeim sem giltu
í ágústútboðinu, liggja frammi ásamttilboðseyðublaði í
afgreiðslu Seðlabankans, en þeir eru helstir:
Gert sé tilboð í lágmark 5 víxla hvern að
fjárhæð kr. 50.000.- þ.e. nafnverð
kr. 250.000.-, eða heilt margfeldi af því.
Tilboðstrygging erkr. 10.000.-
Útgáfudagur víxlanna er 14. þ.m. og
gjalddagi 14. desember n.k.
Ríkisvíxlarnir eru stimpilfrjálsir og
án þóknunar.
Um skattalega meðferð þeirra gilda
sömu reglurog hverju sinni um
innstæður í bönkum og sparisjóðum.
Reykjavik 3. september 1984
RIKISSJ ÓÐUR ÍSLANDS