NT - 14.02.1985, Side 10

Fimmtudagur 14. febrúar 1985 10
Haraldur Eyjólfsson bóndi á Heiðarbrún
Fæddur 18. mars 1901 Dáinn 15. september 1983
i
Fyrir 160 árum flutti að Guttormshaga í
Holtum, Sigurður prestur (1787-1846)
Sigurðsson prests á Heiði í Mýrdal
(1748-86) Jónssonar prests á Mýrum í
Álftaveri (1697-1768) Jónssonar bónda
á Núpsstað, Jónssonar. Sigurðurprestur
í Guttormshaga missti ófæddur föður
sinn -ogólst upp hjá föðurbróðursínum
Jóni eldri presti í Holti undir Eyjafjöll-
unt, (1740-1813) Jónssyni prests á
Mýrum, sem gaf honum auk uppfósturs-
ins Sigríði litlu yngstu dóttursína (1782-
1860) og líklega góðan arfahlut með
henni.
Einn af þremur sonum þeirra Sigurðar
í Guttormshaga, var Sigurður lengi
bóndi í Saurbæ (1823-93). Fyrst 13 ár
með móður sinni, sem talin var þá fyrir
búi. Síðan sjálfur 24 vetur - Lengst af
laglegu búi. Hann átti Kristínu Magnús-
dóttur, Jónssonar bónda á Kirkjubæjar-
klaustri, Magnússonar bónda á Áuðnum
í Öxnadal, Magnússonar. Þrjú voru
börn þeirra Saurbæjarhjóna: Sigurgeirf.
1855 laginn barnakennari - undarlcgur
ókvæntur og barnlaus. Sigríður (1862-
1945) átti Lýð Árnason bónda í Hjalla-
nesi og 12 börn, sem öll komust upp.
Helga (1863-1952). Hún þótti sncmma
myndarstúlka og cinn mcð bestu kven-
kostum þar í sveit.
Fyrir réttum 1(M) árunt flutti Sigurður
frá Saurbæ í þríbýli út að Haga - og bjó
þar síðan við lítil cfni til 1890. Harða
vorið svokallaða 1882, lék þá marga hart
í Upp-Holtunum - og þar á meðal
Sigurð gamla í Saurbæ. Þá missti hann
meira en helft af búi sínu - og bar aldrei
sitt barr upp frá því.
II
Þá bjó á Galtalæk í Landsveit roskin
ekkja með þremur sonum sínum. Hún
hét Guðríður (1829-1912) Eyjólfsdóttir'
bónda á Minnivöllum (17991864)
launsonar Jóns halta í Glámu í Fljótshlíð
(1888-1815) Gíslasonar.
Mér sýnist faöerni Eyjólfs athyglivert.
Jón halti átti hann einan barna - og
arfleiddi hann þó ckki að búi sínu. Því
var skipt milli tveggja systkina hans.
Oddbjörg móðir Eyjólfs á Minnivöll-
um var Jónsdóttir bónda í Húsagarði
Oddssonar bónda í Fellsmúla 1756,
Eyjólfssonar spaka lögréttumanns í Ey-
vindarmúla, Guömundssonar. Hún var
vinnukona í Fljótshlíð, þegar Eyjólfur
fæddist en hefur fljótlega verið send á
sveit sína út á Land.
Manntal var tekið um allt land árið
1801. Þá bjó í Fellsmúla uppgjafarprest-
ur Jón yngri Jónsson (1746-1806), föður-
bróðir séra Sigurðar í Guttormshaga,
vandræðamaöur, drykkfelldur og „ó-
stiiltur" - og „heimilislífið mjög bágbor-
ið“, scgir í æviskrám. Þar var Öddbjörg
þá vinnukona og Eyjólfur litli sonur
hennar skráður fósturbarn. Hún giftist 6.
cða 7 árum síðar Þórði á Hellnum
Stefánssyni bónda á Bjalla Filippussonar
prests í Kálfholti, Gunnarssonar. Einn
af mörgum sonum þeirra var Guðlaugur
bóndi á Hellnum, faðir Filippusar bónda
á Hellnum, Þórðar bónda í Fellsmúla og
Þórunnar konu Árna í Látalæti, Jóns-
sonar í Skarði, Árnasonar á Galtalæk,
Finnbogasonar. En synir Látalætis-
hjóna, voru Guðmundur í Múla, Jón á
Botnum, Ingvar á Bjalla og Guðni í
Matardeild.
Guðríður Eyjólfsdóttir á Galtalæk
hcfur líklega verið kjarnakona. Hún átti
Finnboga bónda á Galtalæk, Árnason
bónda þar, Finnbogasonar bónda á
Rcynifelli, Þorgilssonar bónda þar,
Þorgilssonar á Efra Hvoli, Jónssonar á
Skeiði Þorgilssonar. Það er beinhart
búntannakyn, maður fram af manni.
Guðríður fæddi bónda sínurn 16 börn
á I6árum. En ein 5 af þeimsystkinahópi
komust upp til fullorðinsára. Hin dóu
barnung, flestöll á 1. ári. Finnbogi bóndi
dó hálfsextugur eftir 22ja ára búskap.
En Guðríður bjó með sonum sínum
önnur 22 ár. Börn hennar sem eftir lifðu
voru þessi:
1. Eyjólfur eldri, vinnumaður á Galta-
læk (1856-1923) heyrnar- og mállaus
maður.
2. Eyjólfur yngri bóndi á Bjalla og
víðar (1865-1935).
3. Finnbogi bóndi á Galtalæk (1870-
1908)
4. Margrét f. 1868, átti Guðmund
kennara Vernharðsson. Var síðar lengi
bústýra hjá Sigurði bónda Magnússyni í
Leirubakka-hól.
5. Guðríður f. 1858, kona Kristófers
bónda Vjndási á Landi, Jónssonar og
Karenar ísaksdóttur sýslum. Bonnesen.
Eitt af 16 börnum þeirra var Finnbogi
Kristófersson lengi bóndi á Galtalæk.
III
Helga Sigurðardóttir í Saurbæ hét
eftir Helgu Steingrímsdóttur langömmu
sinni, prestkonu í Holti. Hún þótti fljótt
gott búkonuefni, dugleg, sinnug, nær-
gætin og natin við allar skepnur. Og auk
þess glæsileg, greind og lærdómsfús.
Enda fékk hún 18 ára, að vera einn vetur
við nám í Kvennaskóla. Heimkomin fór
hún milli slátta um Holt og Land - vann
við fatasaum. Eitt sinn eða oftar, sat hún
við sauma hjá Guðríði á Galtalæk.
Eyjólfur yngri var þar heima, tveimur
árum yngri en Helga, snotur piltur,
kvikur og hafði búvit. Ljúfmenni í lund
og sívinnandi, en lítill bókvitsmaður.
Hann varð ástfanginn af Helgu, bað
hennar og fékk. Holtamönnum brá í
brún - og þótti það gjaforð vera með
ólíkindum.
Sú saga fékk vængi og lifði lengi, að
Eyjólfur hefði tekið Helgu upp í skuld
föður hennar, sem hann hefði hótað að
innheimta annars með harðri hendi. Það
var ómur af almannarómi, þegar ég
heyrði móður mína aumka Helgu fyrir
að færa þá fórn fyrir föður sinn. Líklega
þótti mönnum ekki mikið til Eyjólfs
koma.
Sagt var að þau hefðu veriö heitbund-
in, Helga og Ólafur ísleifsson síðar
læknir í Þjórsártúni. Hann var þá félaus
vinnumaður, upp alinn á Holtasveit.
Hann fór 28 ára gamall til Vesturheims,
að leita sér fjár og frama. Hann kom
aftur, að 6 árum liðnum, með nokkurt fé
og orðinn allgóður læknir. Þá var Helga
gift og sest að búi. Sumir héldu að hann
hcfði séð nokkuð eftir henni. Enda festi
hann sér eigi konu fyrr en 5 árum síðar
- nærri fertugur. Vera má að þau Helga
hafi bæði borið ástarharm í hljóði, þótt
engan orðróm þekki ég um það.
Helga var engan veginn illa gift.
Eyjólfur var henni eftirlátur - natinn
bóndi, eljusamur og sleit sér út með öllu.
Helga mun hafa ráðið því sem hún vildi
fyrir honum, ef hún var þá ekki bæði
bóndi og húsfreyja í reynd. Þau byrjuðu
búskap á Bjalla í Landsveit 1892. Þar
bjuggu þau 22 ár, síðan 6 ár í Flagveltu
á Landi, og að lokum 16 ár í Litlutungu
í Holtum. Þar dó Eyjólfur sjötugur að
aldri.
. Upp komust þessi 5 börn Eyjólfs og
Helgu:
1. Kristjana f. 1892 bjó í Reykjavík.
Átti son ogdóttur með Jóni Jóhannssyni,
norskum lifrarbræðslumanni.
2. Guðríður f. 1894. Átti Þórð Einars-
son sjómann í Reykjavík og eina dóttur.
Þær mæðgur giftust síðar báðar til
Noregs.
3. Finnbogi f. 1898 - bifreiðastjóri í
Reykjavík. Kvæntur Rannveigu Péturs-
dóttur bónda í Þormóðsdal, Ólafssonar.
Þau hjón áttu tvo syni og tvær dætur.
4. Sigurður f. 1901 - fisksali í Reykja-
vík. Átti launson með Kristbjörgu
Kristjánsdóttur. Sigurður stytti sér
aldur.
5. Guðmundur Haraldur f. 1901 -
tvíburi. Sjá síðar.
Þessi systkin þóttu snemnta glaðvær
og vinnufús. Til dæmis um það sagði
kona, sem sá oft til þeirra á unglings-
aldri, að þau hefðu hlaupið syngjandi út
á engjar margan dag. Það vitnar betur
en löng lofræða um bæjarbrag á Bjallan-
um hjá þeim foreldrum þeirra.
IV
Guðmundur Haraldur Eyjólfsson.
Þau systkin uxu upp og hurfu að
heiman, fóru suður til Reykjavíkur
og ílentust þar öll nema Haraldur.
Hann var oftast heima við - og
annaðist bústörfin með foreldrum
sínum. Var þeim ljúfur og eftirlátur
og elskur að móður sinni. Enda
skildu þau ekki meðan hún lifði. Hún
dó hjá honum á Heiðarbrún 88 ára
gömul. Hann tók við búi í Litlutungu
þegar faðir hans dó - og bjó þar
réttan áratug - þá flutti hann að
Heiðarbrún - nýbýli Brúnós Vebers.
Það stendur við Ytri-Rangá neðst á
Árbæjarlandi. Þar bjó Haraldur 36 ár
- og sleit upp til agna kröftum sínum.
Hann bjó alla tíð snotru búi og eigi
stærra en hann réði við, þar til fáein
síðustu æfiárin. Hann hirti vel um
túnið sitt - og var lengstum gróinn á
góðum heyjum. Fór mjög vel með
allar skepnur sínar. Var þeint nærgæt-
SÉRSTÖK LÁN
VEGIMA
GREIÐSLUERFIÐLEIKA
Félagsmálaráðherra hefur ákveðið að settur
verði á stofn nýr lánaflokkur með það markmið,
að veita húsbyggjendum og fbúðarkaupendum lán
vegna greiðsluerfiðleika.
í framhaldi af þvi er Húsnæðisstofnun rfkisins
að láta útbúa sérstök umsóknareyðublöð, sem verða til
afhendingar frá og með 19. febrúar 1985
í stofnuninni og verða þá jafnframt póstlögð til
lánastofnana og sveitarstjórnarskrifstofa
til afhendingar þar.
Umsóknir skulu hafa borist fyrir 1. júní 1985.
Þeir einir eru iánshæfir sem fengið hafa lán
úr Byggingarsjóði ríkisins á tfmabilinu
frá i.janúar 1980 til 31. desember / 984 til að byggja
eða kaupa íbúð í fyrsta sinn. Tímamörkskulu miðuð
við lánveitingu en ekki hvenær lán er hafið.
RÁÐGJAFAÞJÓNUSTA
Jafnhliða stofnun þessa lánaflokks hefur verið
ákveðið, að setja á fót ráðgjafaþjónustu við þá
húsbyggjendur og íbúðarkaupendur, sem eiga í
greiðsluerfiðleikum, og mun hún hefja störf
19. febrúar næstkomandi."
Sfmaþjónusta þessarar ráðgjafaþjónustu verður
í síma 28500 á milli kl. 8.00 og 10.00 f.h. alla virka daga.
Að öðru leyti vfsast til fréttatilkynningar Húsnæðis-
stofnunarinnar, sem send hefur verið fjölmiðlum.
HúsnæÖisstofnun ríkisins
■ Haraldur Eyjólfsson
inn og góður vinur. Þegar þær komu
heim að húsum á haustin eða snemma
vetrar, áður en aðrir fóru að gefa, gaf
hann þeim nægju sína af góðu heyi.
Svo fóru þær og komu ekki aftur fyrr
en eftir nokkra daga, þegar þær
svengdi á ný - og fengu þá aftur fylli
sína. Og þannig koll af kolli í góðri
tíð. Svona hélt hann með hægu móti
sínu fé í haustholdum, meðan ann-
arra manna kindur lögðu af. Með
hross sín fór hann einnig manna best
- og sparaði ekki hús né hey við þau.
Honum var ljóst hver illmennska er,
að láta hrossin hrökklast úti nótt sem
dag, oft svöng og þyrst í öllum
illskuveðrum vondra vetra. Þær
þrautir lagði hann ekki á skepnur
sínar. Ég trúi að auk góðrar samvisku
sinnar hafi og muni honum og niðjum
hans launast það margfaldlega.
Haraldur kvæntist hálffertugur
1936, Jóhönnu Bjarnrós (1907-43)
Bjarnadóttur í Frakkanesi á
Skarðsströnd, Stefánssonar að Á á
Skarðsströnd, Sveinssonar á Stóra-
Kambi í Breiðuvík, Jónssonará Þver-
brekku í Öxnadal, Sveinssonar á
Þverá, Eiríkssonar á Sörlatungu Hall-
grímssonar.
Þau Jóhanna áttu tvo syni saman:
Eyjólf f. 1937, fiskiræktarstarfsmann
í Noregi, kvæntan norskri konu og á
nokkur börn með henni - og Gunnar
Bjarna kennara á Hellu f. 1940 -
Ókvæntur, á einn son. Jóhanna góð-
leg fróðleikskona, dó langt um aldur
fram. Eftir fimm ára sambúð þeirra
veiktist hún og varð að fara að
heiman. Haraldur tók því eins og
hetja - og bjó mörg næstu ár með
móður sinni.
Mikill hörgull var þá á sveitakon-
um. Margt kvenfólk var í „ástand-
inu“, en annað undi við góða vinnu
og glaum í kaupstöðunum. Margir
bændur bjuggu þá konulausir. Loks
kom þó upp í hendur Haraldi, norsk
stúlka norðan af Hálogalandi: Ing-
veldur Olsen f. 1918, og varð seinni
kona hans. Tvö börn fæddust þeim:
Helga fjörmikill dugnaðarforkur, bjó
fyrst með Kristjáni bónda í Klofa, en
nú á Uppsölum í Hvolhrepp, með
Þorsteini dóttursyni Þorsteins bónda
síðast í Selsundi, Björnssyni, Ey-
steinssonar - og Sigurður bílvirki á
Hellu. Bæði eiga þau börn.
Haraldur var lipurmenni, léttlynd-
ur, snotur og glaðvær. Búsýslumaður
í besta lagi og hafði yndi af umgengni
við skepnur. Greindari maður en í
meðallagi. Laglega hagmæltur líkt og
móðir hans. Orti sér til hugarhægðar,
lausavísur og smákviðlinga, einkum
um miðbik æfi. Á efstu árum leitaði
á hann löngun, að skrifa blaðagreinar
en til þess fékk hann lítið næði fyrir
konu sinni.
Mér er í minni greinarstúfur frá
honum í Morgunblaði fyrir fjórum
árum - meðmæli með konunni í
framboði til forsetakjörs, sem þá var
undirbúið. Máttugri og hugnæmari,
en flest annað, sem ritað var þar um
þá.
Mér þykir hæfa að enda þessar
minningar með vísukorni, sem Har-
aldur kvað til móður sinnar:
„Þegar loks mín lokast brá,
lífsins neisti dvínar:
Ó að mér fái að fylgja þá
fyrirbænir þínar“.
Ritað í september 1984.
Helgi Hanncsson