NT - 05.03.1985, Blaðsíða 10

Þriðjudagur 5. mars 1985 10
Hið opinbera tekur að sér að verja hagsmuni ólögráða:
Og veldur fjölskyldu hinna ólög-
ráða nærri því milljón króna tjóni
Tók kerfið tvö ár að afgreiða formsatriði
■ Ekkja og þrír ólögráða
synir hennar ákveða að selja
eign sína, þriggja herbergja
íbúð í Reykjavík. Lögum sam-
kvæmt verða yfirfjárráðandi
Reykjavíkurborgar og dóms-
málaráðuneyti að samþykkja
söluna til þess að tryggt sé að
réttur hinna ungu sona sé ekki
fyrir borð borinn. Afgreiðsla
þess opinbera verður svo til
þess að fjölskyldan tapar um
helmingi af heildarsöluverðmæti
íbúðarinnar, eða um 800 þús-
und krónum á núgildandi verð-
lagi.
Skaðabótamál ekkjunnar
Svövu Þórðardóttur gegn hinu
opinbera hafa engan árangur
borið þar sem hæstiréttur telur
að hér sé á ferðinni „lögmæt
stjórnarathöfn", og ríkið því
ekki bótaskylt. f stuttu máli þá
tafði dómsmálaráðuneytið
sölu íbúðarinnar í nær tvö ár.
Ellefu mánuðum eftir að
kaupsamningurinn var sendur
inn synjaði ráðuneytið um sölu
en samþykkti hana svo enn 9
mánuðum síðar og þá í and-
stöðu við vilja seljenda en fyrir
bónarstað og atbeina þeirra
sem hugðust kaupa.
Lauslega var skýrt frá þessu
máli í NTföstudaginn 25. janú-
ar og þá vitnað í ummæli dr.
Gunnlaugs Pórðarsonar hrl.
þar sem hann sagði um niður-
stöðu hæstaréttar í skaðabóta-
málinu: „Maður hefur stund-
um á tilfinningunni að æðsti
dómstóll landsins sé hallur und-
ir opinbera aðila þegar þeir
eiga í hlut.“ NT mun hér skýra
frá gangi þessa máls sem er
merkileg saga fjölskyldu í
stríði við báknið.
Annar hvor hlaut að tapa
Árið 1972 situr Svava í
óskiptu búi sínu og sona sinna.
Þau mæðginin hyggjast selja
fyrrnefnda íbúð sína og kaupa
aðra fimm herbergja sem þau
gátu þá fengið á svipuðu verði
og þeirra eigin gat selst á.
Svava og væntanlegir kaup-
endur að íbúð hennar gerðu
því drög að kaupsamningi sem
var sendur til yfirfjárráðand-
ans í Reykjavík.
Því embætti gegndi þá og
gegnir enn Þorsteinn Thorar-
ensen borgarfógeti. Hann
sendi málið athugasemdalaust
til dómsmálaráðuneytisins. í
samtali við NT sagði Þorsteinn
að það gerði hann alltaf svo
fremi að ekki væri sýnt að
útilokað væri að samþykkja
söluna. Sagði Þorsteinn að svo
hefði ekki verið í þessu máli.
Fljótlega eftir að dómsmála-
ráðuneytið fékk málið undir-
rituðu Svava og kaupendurnir
kaupsamning með fyrirvara
um samþykki ráðuneytis, -
sem báðir aðilar töldu nánast
formsatriði. Nú líður og bíður.
Loks 11 mánuðum síðar eða
23. maí 1973 sendir ráðuneytið
málið frá sér til yfirfjárráðanda
og synjar erindinu vegna ó-
nógra upplýsinga og óvenju
lágrar útborgunar.
Væntanlegir kaupendur
höfðu þegar við undirritun
kaupsamnings greitt umsamda
útborgun og greiðslur frá þeim
tíma. Til þess tíma að sam-
þykki ráðuneytis fengist var
brugðið á það ráð að geyma
peningana inná bundnum
bankareikningi. Hálfu ári eftir
að kaupsamningurinn var
gerður fór að gjósa í Vest-
■mannaeyjum sem með öðrum
þáttum olli stórfelldri hækkun
fasteigna á höfuðborgarsvæð-
inu. Fimm herbergja íbúðin
sem Svava hugðist kaupa stóð
henni heldur ekki lengur til
boða þegar komið var fram á
árið 1973.
Það var því vegna þess hvað
málið hafði tafist í meðferð
ráðuneytisins mjög brýnt fyrir
Svövu að fá ráðuneytið til þess
að staðfesta að synjun á sölu
íbúðarinnar væri endanleg af-
greiðsla. Sú staðfesting fékkst
alls ekki.
Þegar hér var komið sögu
hlaut annar hvor aðilinn að
tapa stórum hluta sinna eigna.
Væri sala eignarinnar sem að
nokkru var komin til fram-
kvæmda látin ná að fullu fram
að ganga hlaut Svava að tapa
stórum hluta sinna eigna því
engin sambærileg eign fékkst
nú fyrir þá upphæð sem um
hafði verið samið. Eðlilega
hafði Svava ekki getað ráðist í
húsakaup fyrir það fé sem
kaupendur hennar höfðu gold-
ið því allt eins gat sala t'búðar-
innar gengið til baka og hún þá
orðið að skila fénu. Hefði sú
leið aftur á móti verið farin að
synja erindinu alfarið þá er
víst að ungu hjónin sem keyptu
af Svövu hefðu tapað stórfé.
Þau höfðu ráðist í íbúðarkaup
á hagstæðum tíma rétt áður en
íbúðarverð hækkaði. Borgað
síðan umsamdar greiðslur
skilvíslega sem síðan lágu að
mestu inni á bankareikningi
uppi í gini verðbólgudraugsins.
Ef ráðuneytið hefði endanlega
synjað kaupsamningnum þá
hefðu þessi hjón orðið af því
tækifæri sem þau annars höfðu
til þess að koma sér upp þaki
yfir höfuðið.
Kaupendur höfðu betur
Eins og fyrr segir voru helstu
rök ráðuneytisins fyrir synjun
á kaupunum að ónógar upplýs-
ingar væru um kaupin og að
útborgun væri óeðlilega lág.
Það er rétt að útborgun var
lægri en almennt gerist við
fasteignakaup en fyrir því eru
sérstakar ástæður. Kaupsamn-
ingurinn var að öðru leyti selj-
anda mjög hagstæður og telur
lögfræðingur kaupenda (ungu
hjónanna) að þessi sala hafi
verið seljanda mun hagstæðari
en sala á annarri samskonar
íbúð í sama húsi sem hann .
sjálfur annaðist, mánuði eftir að
kaupsamningur Svövu var
undirritaður. Ástæðan fyrir
hinni lágu útborgun var fyrst
og fremst að fimm herbergja
íbúðin sem Svava og synir
hennar hugðust kaupa var seld
úr dánarbúi og því með all
sérstæðum greiðslukjörum.
Salan tók mið af þeim kaupum.
Það er svo í apríl mánuði
1974 að lögmaður kaupenda
skákar rökum ráðuneytisins
um of lága útborgun með því
að bjóðast til þess að borga að
fullu út við afsal hlut hinna
ólögráða í íbúðinni. Synir
Svövu áttu sameiginlega fjórð-
ung íbúðarinnar og var hér um
að ræða 200 þúsund króna
hækkun á útborgun en heildar-
verð íbúðarinnar var 2,2 mill-
jónir gamalla króna auk vaxta.
Nú samþykkti ráðuneytið
söluna og ber Svava við réttar-
höld að það hafi verið gert án
þess aö haft væri samband við
sig. íbúðin var því allt í einu
seld. Undirskrifaður kaup-
samningur gekk í gildi og með
dómi var Svövu og hennar
sonum gert að efna sinn hluta
samningsins með útgáfu afsals.
Þorsteinn Thorarensen yfir-
fjárráðandi segir við vitna-
leiðslu í Bæjarþingi að það sé
„algjörlega einstakt að svo
langur tími líði þar til svar við
erindi berst og síðan svo langur
tími uns endanleg afgreiðsla
liggi fyrir eins og hér.“ Þá
sagði Þorsteinn að dómsmála-
ráðuneytið samþykki langflest-
ar sölur á fasteignum ólögráða.
Fyrir komi að yfirlögráðandi
sé beðinn um frekari skýringar
en sjaldgæft að slíkum erind-
um sé synjað.
í því sambandi er athygl-
isvert að yfirfjárráðandinn er
aldrei beðinn um neinar frek-
ari skýringar. Aftur á móti ber
starfsmaður ráðuneytis við
réttarrannsókn þessa máls að
honum hafi verið falið að afla
frekari upplýsinga hjá lög-
manni seljenda en ómögulegt
reynst að ná til hans eða selj-
enda vegna þess máls og engar
upplýsingar fengist. Svava seg-
ir sjálf að um þá eftirgrennslan
hafi henni verið ókunnugt og
stendur þar fullyrðing á móti
fullyrðingu því umræddur lög-
maður var látinn þegar þessi
vitnisburður ráðuneytisstarfs-
mannsins kom fram.
Dómarar deila
Undirréttur dæmdi þeim
mæðginum í vil að sölunni
skyldi rift og þeim því ekki
gert að efna samninginn. Aftur
á móti dæmdi hæstiréttur að
hér væri um „lögmæta stjórn-
arathöfn“ að ræða og því
skyldu kaupin standa og Svövu
gert að standa við samninginn.
Einn af dómurum hæstaréttar
skilaði sératkvæði og vildi stað-
festa héraðsdóminn.
Dómur hæstaréttar féll í árs-

■ Greýstoke - þjóðsagan um
Tarzan apabróður (Greystoke -
The Legend of Tarzan, Lord of
the Apes). Bandaríkin 1984.
Handrit: P.H. Vazak og Mic-
hael Austin, eftir skáldsögu Ed-
gars Rice Burroughs. Leikend-
ur: Christophe Lainbert, Sir
Ralph Richardson, Ian Holm,
Andie MacDowell, James Fox.
Leikstjóri: Hugh Hudson.
Langt er síðan bíógestir hafa
fengið að sjá Tarzanmynd ef
undanskilinn er bastarðurinn,
sem Bo Derek þröngvaði upp á
okkur ekki alls fyrir löngu.
■ Christophe Lambert í hlut-
verki Tarzans, sem hér er kom-
inn í fínu fötin. Sú sæla stendur
þó ekki lengi.
Heima er best
Tarzan apa-
bróðir afneitar
siðmenningunnt
Mynd Hudsons, sem nú . er
sýnd í Austurbæjarbíói er öðru-
vísi en flestir ef ekki allir fyrir-
rennararsínir. Hérerekki verið
að velta sér upp úr hreysti og
hugprýði apamannsins í hat-
rammri baráttu við villimenn og
villidýr, heldur er reynt að
skyggnast á bak við goðsögnina
um þessa skáldsagnapersónu.
kynna okkur manninn.
Hudson skiptir frásögn sinni
í þrjá þætti. I hinum fyrsta fáum
við að sjá í svipmyndum aðdrag-
andann að því, að ungabarnið,
sonarsonur jarlsins af Grey-
stoke, lendir í hönsum apanna
og uppvexti hans meðal þeirra.
í öðrum þætti kynnumst við lífi
apafóstrans sem fullorðins
manns meðal frumskógardýr-
anna, baráttu hans um foringja-
titilinn og kynnum hans, þeim
fyrstu, af hvíta manninum og
„siðmenningunni11. í þriðja
þætti kynnist Tarzan lífi for-
feðra sinna í fallegum kastala í
enskri sveit og reynir að aðlaga
sig siðum og venjum aristó-
krata. Loks er svo smá eftirmáli,
þar sem kappinn hverfur aftur á
vit hins sanna lífs, meðal ap-
anna.
Margt gott má segja um þessa
mynd. Hún er fyrst og fremst
veisla fyrir augað, og sama hvort
kvikmyndað er í hitabeltis-
frumskógum eða friðsælli og
fallegri enskri sveit. Þá eru oft
skemmtilegir og skondnir
kaflar, þar sem Tarzan er í
apaleikjum, bæði meðal apanna
og meðal fágaðra og oft hund-
leiðinlegra Englendinga. Stund-
um tekst henni að hræra í til-
finningunum, sérstaklega þegar
við fáum-að sjá viöbrögð Tarz-
ans við dauða apaforeldra
sinna. Loks er leikurinn hreint
afbragð og valinn maður í
hverju rúmi.
Allir þessir góðu þættir nægja
þó ekki til að halda athygli
áhorfandans glaðvakandi.
Myndin er nefnilega allt of löng,
og þar af leiðandi er mikið um
óþarfa endurtekningar. Hugh
Hudson klúðraði verulega
góðri mynd og eftir stendur
aðeins miðlungur, sem fljótt
mun fyrnast yfir sem heild. Eftir
munu aðeins standa einstaka
augnablik. Ogþaðerekki nóg.
Guðlaugur Bergmundsson.
■ Fiskeldisstöðvum hefur
fjölgað ört seinustu misseri.
Eru nú um 50 fiskeldis- og
hafbeitarstöðvar á landinu.
Þær eru flestar á Reykjanesi
og í Reykjavík eða 13 talsins,
á Vesturlandi 5, á Vestfjörðum
eru þær 9, á Suðurlandi sömu-
leiðis 9 talsins og á Norður-
landi eru 12 stöðvar, þar af 4 á
vestanverðu Norðurlandi.
Að þessu sinni er ætlunin að
gera að umtalsefni fiskeldi á
Norðurlandi vestra og stöðu
þessara mála á Austurlandi.
Þá verður fjallað nokkuð um
fiskeldi í Reykjavík og á
Reykjanesi.
Á Norðurlandi vestra er
víða jarðhiti og á árunum 1966
og 1970 var gerð á vegum
Veiðimálastofnunar könnun á
möguleikum til fiskeidis í
tengslum við jarðhitasvæði í
þessum landshluta.
Klak- og eldisstóðin á
Sauðárkróki
Elsta fiskeldisstöðin á
Norðurlandi vestra er á Sauð-
árkróki. Hún er jafnframt ein
elsta stöð á landinu því hún var
reist árið 1966. Það var Stang-
veiðifélag Sauðárkróks, sem
stóð fyrir þessari framkvæmd.
Fyrir daga 100 fermetra eldis-
húss, sem reis 1966, höfðu
stangveiðimenn á Sauðárkróki
verið með klak- og eldið á laxi
í bráðabirgðahúsnæði í þrjú ár
þar í bæ. Stöðin nýtir lindar-
vatn og heitt vatn frá Hitaveit-
unni. I stöðinni eru alin upp
laxaseiði, sem sleppt hefur ver-
ið í vatnasvæði, sem stang-
veiðifélagið hefur haft á Ieigu.
Þá hafa seiði verið seld til
annarra.
Hólalax h.f.
Næsta í röð fiskeldisfram-
kvæmdar í landshlutanum var
bygging stórrar laxeldisstöðv-
ar, 1.200 fermetrar að flatar-
máli, að Hólum í Hjaltadal
árið 1980. Sú stöð er í eigu
veiðifélaga á Norðurlandi
vestra, einstaklinga og ríkisins,
sem á 40% í stöðinni. Hóla-
stöðin nýtir lindarvatn og heitt
vatn frá Hitaveitu Hólastaðar,
en borað var eftir heita vatn-
inu. Hólalax hefur alið upp
laxaseiði sem notuð hafa verið
til fiskræktar, hafbeitar og
áframhaldandi eldis. Stöðin
stendur m.a. sjálf fyrir haf-
beitartilraun á vatnasvæðí
Kolku, á heimaveili stöðvar-
innar.