NT - 30.04.1985, Síða 10

Þriðjudagur 30. apríí 1985 10
Halldór Pétursson: ,
Hver er uppruni Islendinga?
■ Uppruni íslendinga hefur
lönguni veriö rakinn til
Noregs, en í seinni tíð hafa
risið upp um þetta deilur. Nýj-
ar rannsóknir hafa komið
fram, sem þeir eldri hafa ekki
viljað taka undir. Þessi spurn-
ing er því enn óleyst. Ég hefi
alla æfi verið mikill grúskari og
sá fyrir löngu mismuninn á
siðum og háttum þessara
þjóða, en fann þar að vonurn
engun hotn. Þetta sáu líka
ýmsir fræðimenn en gátu ekki
ráðið gátuna. Við höfum löng-
urn rakið ættir okkar til kon-
unga, jarla, hersa og annarra
stórmcnna.
Nú er svona ættfærsla úr
sögunni, samt er enn áhugi
fyrir ættfræði og sú spurning
gerist enn áleitnari hvcr sé okk-
ar raunverulegi uppruni. Það
hefur verið talið að engin þjóð
vissi eins mikið um uppruna
sinn og við, en svo virðist aö
þar fjölgi möðkum í mysunni.
Mest er byggt á Ar;i fróða en
ýntsa grunar að kallinn hafi
verið dálítið háll, þó viljaö
segja rétt frá. Fallegersetning-
in: „Hvað missagt er í fræðum
þessunt cr skylt aö hafa það, er
sannara reynist." Það er eins
og hcr sé eitthvað milli þils og
veggjar. Ari hufi haft sagnir
senr ekki þótti rétt að birta.
Þaö hvarflar aö manni að Ari,
þessi rnesti sagnabrunnur þess
tíma, hafi heyrt eitthvað um
það fólk, scnt fyrir var í land-
inu þegar landnám okkar
hófst. Honum hafi farið eins
og ntörgum fyrr og síðar að
trúa því að lærðir menn liafi
alltaf rétt fyrir sér. Þar að lúti
hins fallega setning, sem áður
var skráð. Það séu varnaðar-
orð. Ari lét biskupanaogSæm-
und fórða þvæla sér til að fella
margt niður úr sinni fyrri út-
gáfu íslendingabókar. Þctta
voru þrælkristnir menn ogekki
þótti hróðvænlegt að færa á
letur hvernig landnáms-
mcnnirnir. þessir stórættuðu
höfðingjár, léku fruntbyggj-
ana. Það virðist liggja Ijóst
fyrir að hér bjó fólk þegar
landnám hófst. Hvað margt
veit ntaður ekki, en Island var
fundiö löngu fyrir okkar land-
námstíð. Skilyrði voru þá allt
önnur. fé gekk sjálíala og villt
og einnig svín, en að því víkj-
um við síðar. En söguna um
frumbyggjanna þurfti að losna
við á hagkvæman liátt, hirða at'
þeint það sem hægt var, gera
þá sjálfa ánauðuga, án þess að
stúta þeim öllum.
Það gefur auga leið að land-
námsmenn gátu ekki flutt með
sér gripi,stóra og smáa, nema
í litlum stíl. Það voru ekki
einungis gripirnir heldur fóður
og vatn. Ofan á allt jietta
kont svo fólkið, búslóð og
margt fleira. Það væri gaman
að fá einhverjum sagnfræðingi
svona víkingaskip og láta hann
ferma það með öllu setn hér
hefur verið talið og mun þó
fleira koma til. Láta liann svo
sigla á milli landanna hvernig
sem viðraði, því flóttamenn
geta ekki alltaf valið veður og
tíma.
Við skulum nú atliuga dálít-
ið nánar hvort landnámsmenn
hefðu getað reist stór bú með
þeirri skyndingu sent talið er,
hefðu þeir komið að óbyggðu
landi. Það kvikfé sent þeir
fluttu á skipum hefði vart verið
til að fæða og klæða skipshöfn-
ina eftir að hingað var kontið,
hvað þá til að stofna stórbú.
Hér mun hafa verið fjöldi
sauðfjár, er landnámsmenn
komu hingað, og talið villt fé.
Auður djúpúðga brýtur skip
sitt við Ölfusárósa. Af því
segir ekki annað en hún fer að
finna bræður sína, annan á
Kjalarnesi en hinn á Snæfells-
nesi. Ekki var henni sinnt á
Kjalarnesi sem hcnni líkaði.
Ekki sýnist það mikiö fyrir
skipshöfnina að rófa vestur á
Snæfellsncs. Þarfékk húngóð-
ur viðtökur hjá Birni austræna
bróður sínum og dvaldi þar
næsta vetur. Urn vorið fær hún
sér bát og kannar allan
Hvammsfjörð, inn Dali og
reisir þar stórbú, ekki einungis
sjált', heldur setur myndarbú
undir suma af skipverjum
sínum, Það er dularfullt að
ekkert skortir hjá skipreka
fólki, sem hefur hrakist um
langan veg óg lifað á náðar-
brauði heilan vetur. Skalla-
grírnur skellti strax upp þrem
eða fjórum stórbúum og skorti
ekki sauðfé. Geirmundur helj-
arskinn byggir á Skarðströnd,
hefur kannski komið með ein-
hvcrjar skjátur, enda lætur
hann sig ekki muna um að
sctja upp 5 stórbú á Horn-
ströndum, eitt í Hjarðarnesi og
svínabú á Svínanesi.Hér er að
sjálfstöðu um villt fé að ræða
sem landnemar hafa slegið
eign sinni á, ásamt því að rýja
þá landsmenn sem tyrir voru.
Þetta mun liafa vcriö fólk úr
Suðureyjum, papar, keltar og
annað flóttafólk. Búfé þeirra
hefur sloppið; smalamennska
erfið. Annars áttu þeir betri
skipakost til flutnings en
Norðmenn. Fyrst munu hér
hafa veriö einsetumenn og
munkar. Síðan koma kenni-
menn með fjölskyldur og fleiri
þegar þeir frétta um þetta
gósenland. Sagan segir aftur
að hér hafi verið aðeins nokkr-
ir munkar. Var þá allt þetta
fólk drepið? Nei, hitt er lík-
lcgra að mörgum hafi verið
leyft að halda áfram búskap
undir oki. Landnám hér var
víkingabragð, víkingar leita
ekki þangað sem ekkert er að
hafa. Ránskapur var þeirra
atvinna. Víking þarna var
mörgum sinnum betri en á
öðrum stöðum. Þeir setja upp
stórbú nteð tilstyrk þess fólks
sem fyrir var og þræla sem
sumir hafa komið nteð. Þarna
var liægt að fara á veiðar,
drepa villifé og jafnvel svín.
Geirmundur heljarskinn hefur
um 200 manns á búum sínum,
Páfinn hefur vitað að hér var
kristin nýlenda og landsmenn
orðið hærddir um að hann færi
að gramsa hér úti, því aldrei
skorti þar féhyggju. Páfi viljað
vita livað varð af þessu fólki.
Þá kemur krókurinn á móti
bragðinu. Allt skriflegt þaggað
niður og skýrsla Ara framborin
á latínu að hér hafi aðeins
verið nokkrir munkar. sem
hafi fariö héðan í friði. Svona
voru víkingar góðir innvið
beinið.
Fólksfjöldinn í landinu
Margir hafa rekið augun í
hinn ótrúlega mannfjölda þeg-
ar þjóðveldið var stofnaö. Trú-
legt er að Landnáma hafi ckki
síst verið skrifuð til sönnunar
þess að hér byggju engir kyn-
blendingar.
Hugsast gæti að Landnámu-
höfundar hefðu. sett fólkið sent
fyrir var á skrá, það sent hélt
lífi, og fært nöfn þess eitthvað
nær norrænu til sönnunar
tölunum. Þar með var þetta
ekki algert fals. Það er alveg
furðulegt með allan ættfræði-
áhuga landsmanna, hve lítið
þeir vita um fólkið. Það er
aðeins lítill hópur, sem fær
ættfærslu og vegna þess að
það er samtengt með frænd-
semi og mægðum. Þarna virð-
ist citthvað liggja á bak við
seni þörf væri að athuga. Skeð
gæti að það hefðu ekki verið
allt eins vel kýldar hetjur, sem
riðu um héruð, og af er látið.
Eftir að þjóðveldið var
stofnað 930 og ásatrú lögleidd,
hefur ckki verið vandi að með-
höndla trúvillinga, en aftur
hafa þeir tekið við sér eftir
kristnitöku og áður í laumi.
Umárið 1000, varþjóðinorðin
svo fjölmenn að undrun sætti,
útaf ekki fleiri landnámsmönn-
um. Björn Ólsen sem talinn
var mjög glöggur, telur að um
1100 hafi tala fólks hér verið
um 77.000. Allt þetta er komið
útaf 7000 landnámsmönnum.
karlmenn eru sprettharðir, en
hvar fengu þeir konur til að
komaslíku fram? Kannski geta
tölvur leyst þetta mál.
Haraldur hárfagri vann loks
lokasigur á fyrri ráðamönnum
Noregs í Hafursfjarðarorustu
884. Höfði, Rogaland og S-V-
Noregur, hafði í lok þjóðflutn-
inganna miklu byggst fólki sem
kont þangað sjóleiðina og síð-
an gætir áhrifa frá þessum
innflytjendum norður til Há-
logalands og nokkuð inn í
landið. Vegna mikilla sam-
skipta við Franka og Engilsaxa
allt fram að valdatöku Karo-
linga, er tímabilið frá 600 til
754 kallað Engilsaxnesk-Mer-
ovinga tímabilið í menningar-
sögu S-V-Noregs. En Karla-
magnús (Saxaslátrari) braut
uppreisnina á bak aftur og lét
drepa 4500 höfðingja þeirra,
en íbúunum var dreift víða um
álfuna. Friðsamleg samskipti
S-V-Noregs við Evrópu rofna,
en ránsferðir koma í staðinn
þ.e.a.s. Víkingaöld hefst.
Blómaskeið rúna fyrir
miða 5. öld
Rúnirnar varða veginn
kunnar á Norðurlöndum allt
frá 3 öld. Leið þessi er rakin
austur Eystrasalt, niður Vís-
túlu og Rúmeníu, leió gota. Á
5. öld er blómaskeið þeirra í
Norðvestur-Evrópu. Gotar
hröktu Þrakverja suður yfir
Dóná og þar er Biblian þýdd á
germönsku. Stafrófið samið með
hliðsjón af rúnum. Liðhlaupar
úr liði Húna undir forustu
Uldins, Óðins, leggja Mösíu
undir sig unt 402 og Uldin
Reverna 409 með riddaraliði
sínu. Honoríus keisari var
mjög berskjaldaður fyrir árás
Alariks Vísigota konungs.
Róm féll fyrir árás Alariks, en
hann andaðist sköntmu síðar.
Herferð Uldins til Búlgarfu
rann út í sandinn vegna lið-
hlaupa.
Framámenn í hættu
vegna valdabaráttu
Ödin (Ul-din) er tyrknír-
anskt nafn, var af Ásaættum.
Tyrkir voru mjög blandaðir
írönum, Axer (Áser á dönsku.
æsir í íslensku eint. Az) búa í
Azer-baydzan við Kaspíahaf.
Tyrkir voru gamlir vopnabræð-
ur Rómverja í Litlu-Asíu frá
Parthítastríði. Hver sem að-
staða Uldins hefur verið í ríki
Húna, sem óðunt var að breyt-
ast í einræðisríki og voru flestir
framámenn í lífshættu vegna
valdabaráttu. Áberandi er að
Vanir (gíslar) fylgja Óðni allt
til Uppsala. Þarsem synirhans
urðu eftir í Saxlandi eða fluttu
til Bretlands, en það var ntjög
tíökað hjá Húnum að hafa
framámenn undirokaðra þjóða
með í herferðum til.að tryggja
Húna gegn uppreisnum.
Langbarðar urðu á vegi
Óðins
Þegar Óðinn skýtur upp
kollinum í N-V-Evrópu, er
hann kominn afléttasta skeiði.
Annað augað lét hann fyrir
skáldskapinn. Hann kemur
með rúnirnar og er mjög
fornspár, enda hefur hann
mikið á sig lagt til að skyggnast
inní ókominn tíma, en her-
frægð hans er frá liðnum tíma.
Langbarðar urðu á vegi Óðins
til Norðurlanda. Frigg kona
hans bjargaði þeim frh tor-
tímingu og má vera að staða
konunar hafi verið styrk í lið-
safnaði Óðins. Frankar dýrk-
uðu Óðinn og Hlódyn og hélt
hann frá þeim til Saxa og
þaðan til Norðurlanda. Hló-
dyn ásamt Óðni, eru einnig
dýrkaðir í S-V-Noregi, sem
bendirá náiðsamband Franka.
Óðinn gekk undir ýmsum
nöfnum og virðist bannhelgi
hafa verið á nafni hans. Einnig
hvarf hann oft lengri tíma frá
liði sínu og birtist í ýmsum
dulargerfum og er þetta hvort
tveggja tiltektir flóttamanns-
ins.
Óðinn viðbúinn framrás
Attila og liðs hans
Allar líkur benda til að Óð-
inn og lið hans hafi verið
viðbúið framrás Attila vestur
yfir Rín, þar sem fjöldaflótti
Saxa til Bretlandserafstaðinn.
Þegar lokaorustan á Kataláns-
völlum er háð, eru Óð-
inn og Vanir komnir í trygga
höfn til Uppsala. Tilgangur
Attila með framrásinni vestur
yfir Rín hefur e.t.v. veriðsá að
uppræta síðustu leifar lið-
lilaupa úr ríki hans, en þessi
herferð varð hans banabiti.
Fyrsti ósigur Húna jók kjark
undirokaðra þjóða.
Uppsalasvæðið miðstöð
fyrir rúnaristur
Ríki Húna í Evrópu hrundi
eftir dauða Attila 452 og Vest-
rómverska ríkið hvarf úr sög-
unni eftir að keisarinn drap
Aötíus með eigin hendi. Aust-
gota og síðan Langbarðar
lögðu Italíu undir sig. Frankar
sem Attila hafði hrakið allt
vestur að Atlantshafi hertóku
Búrgund og rnikinn hluta Gall-
íu, en Vindur ruddust allt vest-
ur að Rín um 500 f. Krist og
þrengdu síðan mjög aö Dan-
mörku, einkum Jótlandi og má
vera að íbúar S-V-Noregs hafi
hrökklast þaðan í lok þjóð-
flutninganna. Rúnir hverfa á
Jótlandi en S-V-Noregur verð-
ur miðstöð fyrir rúnaristur og
sú gerð rúna berst með víking-
um til Danmerkur. Jafnframt
verður Uppsalasvæðið mið-
stöð fyrir rúnaristur og
þaðan berast þær til
Finnlands. Þar sem nokkrar
Icifar Finna eru í Eystrasalts-
löndum. má vera að þeir hafi
komið frá Mið-Evrópu, sem
eitt'af þjóðarbrotunum úr ríki
Húna. Ein leiðin yfir Rússland
frá Volguósum. er höfð á
oddinunt. Fornar myndir
germaskra orða í finnsku gætu
stutt fyrri kenninguna. Finnsk-
úrgrísk orð eru ef til vill fleiri
í íslensku en talið er, t.d.
sómi-soumi, Atli, Váli, Kylf-
ingur og væringi s.b. bók Sig-
fúsar Blöndals, Væringjasögu
um rannsóknir Rússa. Einnig
las ég í blaði að eignarfornöfn
í íslensku séu á eftir nafnorð-
inu eins og í tyrknesku, gagn-
stætt flestum Vestur-Evrópu-
málum. Málið á gotnesku Biblí-
unni, er talið skyldast íslensku
af öllum nútíðarmálum og það
gæti stafað af beinu sambandi
við Mösíubúa fylgifiska Óðins.
Sjálfur ber ég ekkert skyn á
þetta.
Undir áhrifum frá
Kínverjum
Ibúar Daciu bjuggu á mörk-
um rómversku og gísku menn-
ingaráhrifa og voru blandaðir
bæði Þrakverjum og Gotum
um 402 e. Kr. þegar Uldin
hertók landið og með honum
Vanir (líklega Samomatskýthí-
ar) af frönskum ættum og Hún-
ar voru ntjög blandaðir Kín-
verjum og undir sterkum
menningaráhrifum frá þeim.
Hinir síðarnefndu líkast til ver-
ið ættaðir frá Húnum sunnan
Tung Ting vatns. Þaðan eru
flestir meiriháttar byltingar-
menn og ræningjahöfðingjar,
en jafnframt helstu menning-
arfrömuðir Kína. Húnabúar
hafa einatt barist á móti ein-
ræði í Kína af mikilli hörku og
er ágreiningur Lío forseta við
Maó nýjasta dæmið.
Kínverskar fyrirmyndir
íslenskra galdrastafa
Unt lOOvoru Húnarhraktirfrá
Kína þar sem þá var lokið
mesta mannvirki fram að því,
kínverska múrnum. Eftir það
gátu Húnar ekki gert skyndi-
árásir á hestum, sem þeir voru
jafnvel enn háðari en nútíma-
maðurinn bílnum. Kína lok-
ast jafnvel sjálft, en frá Hanan
tímabilinu sjást margskonar
eftirmyndir á Vesturlöndum,
einkum á Norðurlöndum (má
þar nefna stafkirkjurnar sbr.
kínverskar pagodur), dreka-
myndir og skraut t.d. í Lindis-
farni Biblíunni og fleiru. ís-
lenskir galdrastafir sækja e.t. v.
fyrirmyndir sínar til kínverska
letursins á Han-tímabilinu í
Kína. Rúnastafirnir sem of-
aukið var þegar letrið styttist
úr 24 stöfum í 16 urðu einnig
galdrarúnir. Áður er getið um
ntálið á gotnesku Biblíunni,
er náskyldast íslensku af nútíð-
armálum, en þær leifar sem til
eru af máli Þrakverja, benda
einnig á náinn skyldleika við
Norðurlönd.
Leifar af vestfalska
kyninu
Vestfal var eitt af þeim lönd-
um sem Óðni eru eignuð, á -
samt Jótlandi og Fjóni, en vest-
falska kynið er nokkuð sérstætt
í Evrópu. F.n Borrebýkynið og
svokallaða „Aðalsmanna-
týpu", telja margir komna til
Evrópu á þjóðflutningunum og
leifar af vestfalska kyninu í
Vestur^ Noregi við Hafurs-
fjörð, eftirstöðvar af innflytj-
endum til S-V-Noregs, í lok
þjóðflutninganna. Dærni um
Vestfalskakynið Hinderburg,
Kamban og Borrebý-týpuna.
telst aðeins einstaklings munur
en ekki ólíkur kynþáttur.
Ari og Snorri rekja
ættir tii Tyrkja
Stutthöfðar eru algengir á
íslandi, gagnstætt Noregi þar
sem langhöfðar eru algengast-
ir. Þar að auki eru aðrir blóð-
flokkar hér í meirihluta en þeir
algengustu í Noregi. Þrátt fyrir
þetta mun hér á landi vera
nokkuð af fólki sem líkist
Norðmönnum. Hér á landi má
einnig finna austrænar
(mongólskar)manngerðir t.d.
nefndi Magnús Már rektor að
föðuramma sín vestur úr
Dölum, ætti tvífara í Japan.
Kolka læknir nefndi líka að
hér væri nokkuð um mongóla
og kemur þetta ekki á óvart
þar sem Ari fróði og Snorri
Sturluson rekja ættir sínar til
Tyrkja og svo mun um fleiri
Evrópubúa. Og þrátt fyrir það
að Tyrkir hverfa að mestu inn
í þjóðir þær sem þeir ráða yfir
eða hafa ráðið yfir, þá eru
jafnan. einhver merki um upp-
runalegt ættarmót.
Lýsingin á Þorvaldi sálma-
skáldi Böðvarssyni í Holti og
mörgum skáldum. listamönn-
um og framámönnum í stjórn-
málum, kemur heima við lýs-
inguna á Tyrkjum. Tyrkneska
ferskeytlan er enn í hávegum
höfð hér á landi.
Kenningar dr. Barða
Guðmundssonar
Það var ekki fyrr en Barði
Guðmundsson kemur með sín-
ar fleygu kenningar um upp-
runa Islendinga, að augu
margra lukust upp. Kenningar
B.G. hrifu ntig mjög. Þar fór
saman vísindaleg fræði-
mennska, fleyg hugkvæmni og
frábært málfar. Sagnfræðingar
okkar fóru hljótt með þessar
kenningar, svo líkast var það
að þögnin skyldi geyma þær.
Aðeins þrír tóku málinu vel,
enda var það ekki heiglum
hent að mæta B.G. á ritvellin-
um. En þegar hann var fallinn
að foldu, hófust á ný umræður
um þetta mál og töldu þeir sem
á móti voru þetta firru eina.
Það er ekkert nýtt að sumir
halda að auðveldara sé að fást
við dána menn en lifandi. Sam-
kvæmt mannkynssögunni hef-
ur þessi kenning oft beðið
skipbrot. Flestir mestu hug-
vitsmenn mannkynsins hafa
verið hengdir, brenndir eða
krossfestir, aðrir dáið í eymd
og volæði.
Dánir menn eru versta svipa
sem nokkur hefur yfir höfði
sér. En hvernig stendur á þess-
ari tregðu að rannsaka þetta
mál í einlægni. Sumum finnst
engu skipta um ætterni, en
slíkt er mikill misskilningur.
„Barnsvilla", var talin með
lúalegustu glæpum, þótt mikið
væri um slíkt hjá „stærri"
mönnum. Mér rennur í grun
að hundurinn liggi þar að hinir
eldri vilji halda sinni köku
heilli því þetta er engin áreytni
við Norðmenn, þá skiptir þetta
engu. Meðan um einhverja
framför er að ræða, er ekki urn
heila köku að ræða. Heilbrigð
samkeppni er sjálfsögð, en þar
sem hver vill skóinn ofan af
öðrum, fer loftvog vitsins að
falla. Þetta mætti sanna með
ótal dæmum. Vísindamenn
hafa rakkað hver annan niður
og oft hefur það skeð, að
andmælandinn hefur orðið að
fara i hjúp þess dána. Suntir
sérfræðingar halda að þeir hafi
„sprengt pottinn". Margir af
þessum mönnum hafa skilað
góðu starfi, en þeir eiga ekki
fræðin. Fjöldi kenninga fellur
fyrir nýjum rökum. Stundum
hvarfla ný sannindi niður í
huga ólærðra manna og enginn
veit hvaðan þetta stafar. Dr.
Helgi Pjeturss telur að þetta
komi frá öðrum hnöttum, sem
lengra eru komnir. Menn geta
kallað þetta hégilju en óvíst að
svo sé. Sjálfur hefi ég orðið
fyrir svona hugskeyti, en það
verður ekki rætt hér. Sannur
vísindamaður á að sjálfsögðu
að gleðjast yfir öllu nýju sent
orkar framávið, það er heldur
ekkert efamál 'að menningar-
arfur okkar verður krufinn á
margvíslegan hátt og fellur þá
að sjálfsögðu margt fyrir róða