NT - 10.05.1985, Side 10

fTY? Föstudagur 10. maí 1985 10
LlU IX/lin
Haraldur Einarsson
bóndi og oddviti Urriðafossi
Fæddur: 21. janúar 1920
Dáinn: 28. apríl 1985.
Dauöinn er óumflýjanlegur
öllu sem lífsanda dregur. Það
vitum við munnanna börn. Þrátt
fyrir þá vissu vekur hann okkur
angur og harma, þegar hann
hrífur frá okkur góðvini og
nákomna venslamenn, að því er
virðist oft frá dagsverkinu ekki
nærri fullunnu. Minningar frá
liðnurn samverustundum hópast
að. Þær knýja á hugann og
krefjast andsvara. Löngun
vaknar hjá okkur að festa ein-
hverjar þeirra á blað sem tilraun
þess að fá að geyma þær betur
og varðveita. Ekki reynist þó
alltaf auðvelt að orða þessar
hugsanir, síst nákvæmlega eins
og hugur manns vill. Minning-
arnar streyma ört að og staldra
sjaldan lengi hver og ein ef
samveran við hinn látna hefur
verið löng og rík af atburðum.
Upp í hugann kemur líka sjálfs-
gagnrýnin. Var ég þessum
manni sá liðsmaður, er hann
átti kröfu til? Var ég ekki einn
hinna mörgu, er tíðast litu í
eigin barm aðeins og létu um of
grasið spretta í þeirri götu, sem
til góðs vinar lá? Svo er allt í
einu tækifærið til að bæta þar
um gengið nianni endanlega úr
greipum.
Þessu líkar voru þær hugsan-
ir, er um huga minn fóru, þegar
ég frétti um alvarleg veikindi og
andlát vinar míns og samtarfs-
manns um áratugaskeið, Har-
aldar Einarssonar, oddvita á
Urriðarfossi.
Haraldur Einarsson var fædd-
ur 21. janúar 1920, yngstur sex
barna hjónanna Rannveigar
Gísladóttur og Einars Gíslason-
ar oddvita, er lengu bjuggu á
Urriðafossi með rausn og mynd-
arbrag. Á bernskuárum naut
hann að niiklu leyti leiðsagnar
Einars föður síns við nám, en
hann hafði verið nemandi við
Flensborgarskólann í Hafnar-
firði og stundað barnakennslu
áöur á árunt. Síðar lá leið Har-
aldar í Laugarvatnsskólann en
hann var þá tekinn til starfa
fáum árum fyrr. Varð sú skóla-
ganga honum notadrjúg, sem
öðrum fleirum, er þar stunduðu
nám undir handleiðslu Bjarna
Bjarnasonar skólastjóra og ann-
arra kunnra kennara, er með
honum störfuðu þar. Fijótlega
eftir stofnun Umf. Vöku hér
í sveitinni kom Haraldur þar til
þátttöku og var í stjórn félagsins
mörg ár sem gjaldkeri. Hann
var einnig frá upphafi traustur
liðsmaður söngkórs Villinga-
holtskirkju og starfaði þar af
áhuga til hins síðasta, enda
ágætur söngmaður eins og þeir
frændur margir.
Haraldur kvæntist eftirlifandi
eiginkonu sinni, Kristgerði
Unni Þórarinsdóttur frá Kols-
holti hér í sveit, árið 1949 og
tóku þau við búsforráðum á
Urriðafossi það ár; fyrstu árin í
samvinnu við Einar, bróður
Haraldar.
Einar, faðir þeirra bræðr-
anna, lést árið 1949, en Rann-
veig móðir þeirra dvaldi hjá
ungu hjónunum, Unni og Har-
aldi, til æviloka 1967.
Haraldur var kosinn í sveitar-
stjórn Villingaholtshrepps vorið
1950 og sat í sveitarstjórninni
óslitið þaðan í frá til dauðadags.
Oddvitastörfum gegndi hann
þar óslitið frá 1962. Þá var
Haraldur sýslunefndarmaður frá
1978 og deildarstjóri Kaupfé-
lags Árnesinga og í fulltrúaráði
Mjólkurbús Flóamanna fyrir
sveit sína um margra ára skeið.
Fleiri voru þau störf, er Haraldi
voru falin fyrir sveit sína og
hérað, þó hér verði látið staðar
numið. Þessi einfalda upprifjun
segir ein út af fyrir sig ekki
mikið - og þó. Hún er örugg
vísbending um að sveitungarnir
töldu málum sínum best borgið
í umsjá hans.
Oddvitastarf í fámennu sveit-
arfélagi er þó oft tímafrekt og
erilsamt. Það verða flestir að
inna af höndum í hjáverkum,
og ekki verður hjá því komist
að viðbótarstörf ýmisleg komi
einnig á aðra fjölskyldumeð-
limi. Enginn getur heldur unnið
þessi störf svo öllum líki alltaf.
Sú er þó trú mín, að það muni
vera einróma álit sveitunganna
að Haraldur Einarsson hafi stýrt
þeim málurn frábærlega vel, svo
það verði erfitt aö gjöra betur
síðar. Ef litið er á þær fram-
kvæmdir, sem unniö hefur verið
að þessi ár, sést að furðumiklu
hefur þokað áfram, þrátt fyrir
fámenni og takmarkað gjaldþol
sveitarsjóðs. Mér er persónu-
lega kunnugt, hversu samvisku-
semi Haraldar var mikil við
störf þau, er honuni var trúað til
og veit að lögbundin greiðsla
þar fyrir var oft engan veginn í
samræmi við fyrirhöfnina. Sam-
komulag innan hreppsnefndar
öll árin, sem kunnugleiki minn
nær til, var nteð ágætum, enda
oddviti einstakt lipurmenni, er
kannaði vilja samstarfsmanna
sinna í hverju máli. Var fram-
farasinnaður og ódeigur til at-
hafna að hverju því verki er til
hagsbóta horfði. Sóknarhugur
ásamt vökulli aðgæslu í fjár-
málastjórn sveitarfélagsins ein-
kenndu hans langa og giftu-
drjúga starf sem oddviti Vill-
ingaholtshrepps.
Ég geymi margar dýrmætar
minningar frá samverustundum
við þau Urriðafosshjón. Þau
voru bæði gestrisin í þess orðs
bestu merkingu og fjölskyldan
samhent í öllum málum. Bú-
skapurinn varcinnigmeðmynd-
arbrag, eins og best gerist, þrátt
fyrir margar óhjákvæmilegar
tafir vegna félagsmálastarfa
húsbóndans.
Þessar samverustundir allar
vil ég þakka, þegar leiðir okkar
Haraldar skilur. Einnig vil ég
leyfa mér að bera fram þakkir
til hans frá öðrum samstarfs-
mönnum, fjölskyldu minni og
sveitungum öllu.
Eiginkonu Haraldar, börnun-
um þeirra fjórum, aldraðri
tengdamóður, tengdasonum,
barnabörnunt og frændliði sendi
ég innilegar samúðarkveðjur og
bið Guð að styrkja þau og
styðja á lífsleiðinni.
Sigurður Guömundsson
Súluholti.
t
Það er bjartur júnídagur
1951. Við erum á leið austur
Flóaveginn. Haraldur á Urriða-
fossi er á heimleiö á nýjum bíl.
Með honum er sjö ára gamall
ókunnugur stráklingur, sem er
að fara í fyrsta sinn í sveit fullur
eftirvæntingar.
Halli, en svo var hann nefnd-
ur af kunnugum var nærgætinn
við strákinn sem og ætíð síðan.
Hann spurði þægilega og frá
honum stafaði hlýleiki. Við urð-
um vinir á þessum fyrsta degi
kynna okkar. Á honum fékk ég
strax traust.
Á Fossi átti ég eftir að dvelja
næstu níu sumur frá því um
sauðburð og fram yfir réttir á
haustin, einnig í flestum fríum
að vetrinum, hvenær sem stund
gafst.
Fyrir hálfum mánuði ók ég
enn austur Flóaveginn. En nú
voru aðstæður aðrar. Nú var ég
kominn að Fossi til að kveðja
Harald. Þetta reyndist hans síð-
asti dagur heima. Hann lést á
sjúkrahúsinu á Selfossi 28. apríl
s.l.
Þegar ég kom að Urriðafossi
fyrst, var Haraldur nýtekinn við
jörðinni af foreldrum sínum
ásamt Einari bróður sínum, en
hann dvaldi þar öll sumur og sá
einkum um laxveiðina. Faðir
þeirra, sem einnig hét Einar,
hafði dáið 1949. Milli bræðr-
anna var mjög náið samband.
Aldrei heyrði ég þá mæla
styggðaryrði hvor til annars.
Þar ríkti gagnkvæm virðing og
skilningur.
Ennfremur bjó þarna móðir
þeirra Rannveig, merk kona.
Hún var hæglát, virðuleg og
lagði alltaf gott til mála. Hún
hafði einstakt lag á börnum.
Þau nutu hennar og hún þeirra.
Hún hafði traust og notalegt
skjól hjá Haraldi og Unni til
dauðadags 1967.
Þarna kynntist ég líka Unni,
konu Haraldar. Þau voru nýlega
gift og barnlaus, þegar kaup-
staðarbarnið kom þarna til
dvalar.
Unnur var þarna úr sveitinni.
Hún kom frá austurbænum í
Kolsholti og flutti upp á ásana.
Það var alltaf mikil hamingja
með þessum góðu hjónum,
þeim fylgdi glaðværð og í stóru
og smáu voru þau einstaklega
samhent og nákomin hvort
öðru. Það sáum við best þegar
sjúkdómarnir sóttu að.
Unnur varð mér líka strax
kær og hlúði að mér á alla lund.
Síðar eignuðust þau fjögur
börn, tvær stúlkur Guðbjörgu
og Rannveigu og tvo pilta, Ein-
ar Helga og Þóri, mesta efnis-
fólk. Stúlkurnar eru giftar og
búsettar á Selfossi en strákarnir
eru búsettir heima, annar ný-
byrjaður að kenna á Hellu, hinn
við háskólanám.
Þessi sumarkynni leiddu til
þess, að ég hef nánast litið á mig
sem einn úr fjölskyldunni. Mér
hefur oft verið hugsað til þess,
að í rauninni hef ég aldrei farið
fráFossi. Þetta var minn staður.
Margs er að minnast frá þess-
um samverudögum, heyskapur-
inn, laxveiðin, umsvifamiklar
framkvæmdir, ferðalög, bú-
skapurinn, þjóðmálaumræða,
ekki síst hreppsmálin en þar var
Haraldur í forystu um langt
skeið; í hreppsnefnd frá 1950,
þar af oddviti frá 1962 til dauða-
dags, sýslunefndarmaður og
ýmsurn öðrum ábyrgðarstörfum
gegndi hann fyrir sveit sína og
hérað. Öll störf hans einkennd-
ust af trúmennsku. Hann var
bóngóður og viljugur til verka.
Þessi ár voru óhörnuðum
unglingi mikil mótunarár. Heið-
arleiki og vinnusemi voru leið-
arljós í daglegulífi fólksins á
bænum. Vinnulag Haraldar var
þannig, að ég hafði það á tilfinn-
ingunni, að við deildum ábyrgð-
inni. Svo nákominn varð ég
honum, að á haustin, þegar ég
kom heim úr sveitinni, sagði
mamma oft kímin: „Þú hefur
meir að segja náð göngulaginu
hans Haraldar.'1
Áin (Þjórsá) setti mjög mikið
svipmót á daglegt líf okkar.
Talað var um að rölta niður að
á og kanna hvort eitthvað hefði
slæðst í netin. Góðlátleg kímni
og lítillæti einkenndi samræður
bræðranna oft. Þessu fylgdi
jafnframt viss spenna, mikil
veiði eða steindauð áin. En
alltaf héldu menn ró sinni.
Gestakomur fylgdu einnig veið-
inni. Menn komu og keyptiflax
til hátíðabrigða.
Annað einkenndi lífið á Fossi
á þessum árum. Bæjarlækurinn
var virkjaður 1927 svo rafmagn
hafði heimilið til ljósa og eldun-
ar langt á undan sveitungum
sínum. Menn komu um langan
veg, oftast ríðandi, og með
rafgeyma til hleðslu. Þá var að
sjálfsögðu boðið í bæinn og mál
líðandi stundar rædd yfir kaffi-
bollanum. Þær voru notalegar
kvöldstundirnar í eldhúsinu,
alltaf þessar gæðaflatkökur á
borðum, kleinur og gómsætu
jólakökurnar.
Með hjónunum var mikið
jafnræði. Snyrtimennska og
reglusemi einkenndu öll þeirra
störf, jafnt utan dyra sem innan.
Öllu var haldið til haga, hvergi
bruðlað en um leið bráðmynd-
arlega búið, svo aðdáun vakti.
Framkvæmdir hafa verið með
ólíkindum miklar, ekki síst þeg-
ar haft er í huga heilsuleysi
beggja hjónanna nú hin síðari
árin. Þá hafa börnin og tengda-
synirnir hlaupið myndarlega
undir bagga. Jörðin hefur verið
hýst að nýju, glæsilegar bygg-
ingar og land brotið til ræktunar
í stórum stíl.
Og nú eru þáttaskil. Margir
sakna vinar. Ég vil þakka öll
gömlu árin mín á Fossi, hjálp og
vináttu alla tíð síðan. Það var
ætíð tilhlökkunarefni fyrir fjöl-
skyldu mína að koma að Fossi,
móttökur hlýjar og veitingar
með höfðingsbrag.
En áfram tifar tímahjólið.
Ungir og efnilegir piltar standa
nú við hliðina á móður sinni á
kostajörðinni með sína drauma
og framtíðarvonir ásamt dætr-
unum og fjölskyldum þeirra.
Við hjónin vottum þér, Unn-
ur mín, og fjölskyldu þinni,
ættingjum öðrum, vinum og
sveitungum dýpstu samúð og
biðjum guð að vernda ykkur og
styrkja.
Kristján Guðmundsson.
La Crosse vírusinn
■ AIÐS hefur sýnt mönnum
glögglega hversu varnarlausir
við erum enn gagnvart sjúk-
dómum, en AIDS er einungis
einn af mörgum sjúkdómum
sem við erum varnarlaus
gagnvart. Aðalmunurinn er að
AIDS breiðist hratt út sökum
eðlis síns en aðrir ekki.
La Grosse
I Bandaríkjum Norður-Am-
eríku má finna skordýrið Aedes
triseriatus, en það er ættingi
moskítoflugnanna. 1 skordýrinu
má oft finna vírus sem dregur
nafn sitt af borginni La Crosse í
Winconsin. Þessi vírus ásamt
þrem öðrum vírusum; Caleforn-
ia encephalitis (heilabólga),
snowshoe hare og Jamestown
Canyon, eru ein af þeim hættum
sem finnast jafnvel í smáíbúða-
hverfi Peoria og annarra
borga. Síðan 1963 hefur þessi
hópur verið staðfestur sem or-
sakavaldur meir en 1500 heila-
bólgutilfella en þá eru ótalin öll
þau tilfelli þar sem sökudólg-
arnir fundust ekki. La Crosse
virusinn ræðst aðallega á börn
yngri en 15 ára.
Saga vírussins hefst 1960 þegar
send eru inn til rannsóknar
sýndi úr heila og mænu fjögurra
ára gamallar stúlku sem látist
hafði úr því sem almennt var
kallað „sumar-heilabólga’1. A
sýnunum voru gerðar hinar (þá)
vanalegu viruskannanir óg
reyndust neikvæðar. Sýnin lágu
svo í frysti í nokkur ár.
1964 rekst Wayne H. Tomp-
son á þessi sýni og upplýsingarn-
ar með þeim og ákvað að líta
nánar á þau. Ástæðan var sú að
hann vann að verkefni um loft-
bornar sýkingar.
Til að staðfesta tilvist vírusins
þá sprautaði Tompson heila-
vökva úr sýnunum í nýfæddar
mýs og síðan vökva úr þeim
músarheilum músa sem létust í
enn aðrar ntýs. 1960 höfðu sömu
kannanir verið gerðar en þar
sem að þá höfðu verið notaðar
fullvaxnar mýs þá var útkoman
neikvæð. En niðurstöður
Tompson voru tilvist mjög
skæðs víruss.
Þrátt fyrir allar tækniframfar-
ir og þá vitncskju sem menn
hafa öðlast um vlrusinn, þá eru
menn næstum ráðþrota gagn-
vart honum. Ástæðan er ein-
töld, flugan bítur spendýr sem
ber vírusinn og aðrar flugur sem
bíta sama dýr smitast einnig,
ástæðan fyrir biti flugnanna er
að þær vantar prótein fyrir egg
sín, eggin eru því smituð en í
þeim lifir flugan gegnum vetur-
inn, næsta sumar kemur því
fram ný kynslóð smitaðra
flugna... en lifnaðarhættir
flugnanna eru breyttir... í stað
þess að þurfa skóg og vötn þá
láta þær sér nægja gömul btl-
dekk með vatni í eða annað
slíkt umhverfi. Dreifigeta sjúk-
dóms þess er því óhugnanlega
mikil og einungis auknar rann-
sóknir á slíkum staðbundum
sjúkdómum geta orðið til þess
að ekki brjótist seinna út annar
hættulegur sjúkdómur sem ekki
þarf á líkamlegri snertingu að
halda til þess að smita.

T
h
f
4
l
Á
-’EfflSSBi'
fKv x/vlvf'
diMk ‘ IæT " ■ dn’iífi 6
■ Hringferð La Crosse vírussins.
flugnanna bera einnig vírusinn.
Hann berst á milli moskítóflugna og nagdýra og lirfur og egg