NT - 10.05.1985, Blaðsíða 24

Við tökum við ábendingum um fréttir allan sólarhringinn. Greiddar verða 1000 krónur fyrir hverja ábendingu sem leið ir til
fréttar í blaðinu og 10.000 krónur fyrir ábendingu sem leiðir til bitastæðustu fréttar mánaðarins. Fullrar nafnleyndar er gætt
NT, Síðumúla 15, Reykjavik, sími: 686300, auglýsingar 18300
Kvöldsímar: áskrift og dreifing 686300 • ritstjórn 686392 óg 687695 • iþróttir 686495
Landganga dátanna dró að sér athygli barnanna. Ef til vill þekkir einhver sjálfan sig á þessari mynd frá hernáminu fyrir 45 árum.
Landgönguliðið bjóst strax til vamar.
Ekkert varð aftur sem var
■ 10. maí 1940. Ógleyman-
legur dagur öllum sem lifðu
hann, og margir hafa sagt sem
svo, að ekkcrt hafi orðið það
sama og var áður á íslandi,
eftir þennan dag. Þetta er hin
almenna skoðun og vafalaust
geta tlestir sagnfræðingar
skrifað undir það, að ef nokkur
einn dagur á öldinni hafi tákn-
að vatnaskil í íslenskri sögu, þá
sé það þessi. Og í dag eru liðin
45 ár síðan.
Það hefði auðvitað aldrei
farið hjá því að styrjaldir í
Evrópu hefðu áhrif á íslandi.
Það höfðu þær þrátt fyrir land-
fræðilega einangrun og fjar-
lægð frá öllum vígstöðvum. En
10. maí 1940 varð öllum ljóst,
sem ekki höfðu gert sér grein
fyrir því áður, að héðan í frá
myndi ísland aldrei standa eitt
og sér, öruggt meðan stórátök
geisuðu á meginlandinu.
Það var klukkan 3 aðfara-
nótt 10. maí, sem Reykvíking-
ar vöknuðu við mikinn flug-
vélagný. Stór bresk herflugvél
sveimaði yfir og varpaði niður
fregnmiðum sem boðuðu hvað
í vændum var. Um sjöleytið
gengu fyrstu hermennirnir á
land, eftir að tundurspillir
hafði lagt upp að hafnarhús-
inu. Skömmusíðarvoru Sindri
og Gyllir teknir traustataki til
að flytja lið frá herskipum sem
lágu fyrir utan. Síðan tók her-
inn landsímahúsið, þar sem
Póstur og sími, ríkisútvarpið
og veðurstofan höfðu aðsetur
og síðan var farið að bústað
þýska ræðismannsins, Gerl-
achs og hann handtekinn og
fluttur til skips, sem fangi.
Talið var að hann hefði brennt
mikið af mikilvægum skjölum
er honum var ljóst hvað í
vændum var því undir morg-
un varð vart við svo mikinn
reyk í ræðismannsbústaðnum,
að í fyrstu var talið að um
eldsvoða væri að ræða.
Reykjavík var sem lömuð.
Fólk reikaði um miðbæinn og
fylgdist með og hirti ekki um
að mæta til vinnu sinnar. Her-
mennirnir vissu greinilega
hvað til þeirra friðar heyrði og
gengu rösklega til verka. Tóku
Hótel Borg og gerðu þar sinn
fyrsta samastað. Fjarskipta-
stöðvar voru teknar og allt
samband íslands við umheim-
inn rofið. Það var ekki fyrr en
síðdegis, sem síminn var opn-
aður út á land. Hádegisútvarp
féll niður.
Síðdegis var breska sendi-
herranum á íslandi afhent mót-
mæli íslensku ríkisstjórnarinn-
ar. Þar mótmælti „ríkisstjórnin
kröftuglega ofbeldi því“, sem
breski herinn hefði framið.
Um kvöldið flutti íslenski
forsætisráðherrann, Hermann
Jónasson ávarp til þjóðarinnar
í ríkisútvarpið. Þar sagði hann
frá mótmælum íslensku ríkis-
sjórnarinnar og yfirlýsingu
breska sendiherrans þess efnis
að markmiðið með hernáminu
hafi aðeins verið það að hindra
Þjóðverja í að breiða styrjöld-
ina út til íslands. Skoraði for-
sætisráðherra á þjóðina að
skoða bresku hermennina sem
gesti, og sýna þeim kurteisi í
samræmi við það. Má raunar
fullyrða að þrátt fyrir óvissu
hafi nokkurs feginleika gætt
hjá fólki undir niðri, ef spurn-
ingin var um breskt hernám
eða hernáir. þýsku nasistanna,
var breska hernámið velkom-
ið.
Þann tíma sem hernámið
stóð yfir urðu ýmsir atburðir
sem tengdust sambúð þjóðar
og hers, sem ekki verða raktir
hér. En sjálfan hernámsdaginn
varð engrar mótstöðu vart.
Raunar segir gamansaga frá
Reykvíkingi einum sem var
óvenju lengi að í félagsskap
Bakkusar aðfaranótt 10. maf. í
morgunsárið varð honum reik-
að fram á bryggju og mætti þar
óvígum breskum her. Þótt
hugsunin væri nokkuð orðin
óskýr er hér var komið sögú,
skildi hann óðar hvað var að
gerast og fann til skyldu sinnar
til að verja landið. Hann gekk
því einn og óvopnaður fram
gegn hinum óvíga her og hróp-
aði: „Over my dead body!“
Sannarlega þjóðleg íslensk
viðbrögð.
■ En sumir voru tregir til.