NT - 29.11.1985, Blaðsíða 10

4 I Föstudagur 29. nóvember 1985 10
i Erl lent yfirlit
■ Reagan og Gorbachjov á cinkafundinum í Genf. Þar voru ekki aðrir viðstaddir en túlkurinn sem situr hægra megin
við Bandaríkjaforseta. Fundur þessi kom mjög á óvart og Iítiö hefur verið látið uppi hvað leiðtogum risaveldanna fór
á niilli í einkaviðræðum sínum, sem stóðu yfir í um tvær klukkustundir.
■ Þann 19. nóvember sl. birti NT
fréttaskýringu eftir Spartak Beglov,
kunnan sovéskan fréttaskýranda, þar
sem sett var fram sjónarmið Sovél-
ríkjanna fyrir fund leiðtoganna. Og
hvernig líta svo sovéskir aðilar á
árangur leiðtogafundarins?
Það liafði ekki neina smáræðis
þýðingu að leiðtogarnir tveir skyldu
setja fram í sameiginlegri yfirlýsingu
að fundur þeirra og niðurstöður hans
yrðu grundvöllur að traustari sam-
skiptum ríkjanna tveggjti í framtíð-
inni. Þá er það sérlega mikilvægt að í
fyrsta sinn á mörgum árum birtist
sameiginleg álitsgerð leiötoga þessara
tveggja ríkja, þar sem því er lýst yfir
að ómögulegt sé að vinna kjarn-
orkustríö, þar sem því er lýst yl'ir að
til styrjaldar megi aldrei koma og að
hvorugur aðili sækist eftir hernaðar-
yfirburðum. Þctta er hinn samcigin-
legi upphafspunktur sem skapaðisl í
rás viðræönanna.
Um aðrar niðurstööur er nauðsyn-
legt að taka fram meira sérhæfð
atriði. Fundurinn varð ekki eingöngu
til að kynna leiðtogana lyrir hvor
öðrum, heldur einnig til að hvor fyrir
sig gæti kynnt afstöðu sína og fyrirætl-
anir. Einsogallir blaðamenn hérhafa
tckið fram einkenndust fundirnir af
löngum einkaviðræðum leiðtoganna,
sem tóku meira en helming viðræðu-
tímans. Vegna þessartt cinlægu, við-
skiptalegu, opinskáu og stundum
jafnvel hvössu viðræðna, fengu póli-
tískar viðræður, þará meðal viðræður
um vígbúnaöartakmörkun, nokkurn
byr í scglin. Akveðið vttr að halda
áfram að halda leiðtogafundi, og
leiðtogar beggja þjóðanna boðuðu að
tekin yröu upp regluleg stjórnmála-
tengsl ríkjanna á öllunt stigum.
Mikhail Gorbachjov sagöi í saman-
tekt sinni á árangri fundarins, að
hann væri upphaf að viðræðum til að
breyta ástandinu til hins betra og
skapa skilyrði fyrir lausn þeirra
vandamála sem uppi væru.
Fundurinn opnaði cinnig mögu-
leika á hverskonar tvíhliða samvinnu.
svo sem á sviði menningar, vísinda og
tækni og á samkomulagi um flugferð-
ir. Og var grundvöllur lagður að öllu
bessu.
Við raunhæft mat á öllum þáttum
viðræðnanna á þessu fyrsta stigi
þeirra, þótti sovéska leiötoganum
nauðsynlegt að taka enn eitt fram.
Nefnilega það, að á fundinum hefði
ekki tekist á leysa meginvandamálið,
sem væri tengt stöðvun vígbúnaðar-
kapphlaupsins. Milli aðila heldur á-
fram að ríkja mikill skoðanaágrein-
ingur um það grundvallarmálefni.
Mikhail Gorbachjov útskýrði í ein-
stökum atriðum og af mikilli ná-
kvæmni öryggishugmyndir Sovétríkj-
anna fyrir Bandaríkjaforseta, Hann
lagði áherslu á að öryggishagsmunir
yrðu að byggjtist á að virt væri
núverandi hernaðarjafnvægi og gagn-
kvæmum skilningi á því að vegna
vígbúnaðarkapphlaupsins væri
mantikynið nú farið að nálgast veru-
leg hættumörk, þar sem ekki yröi
aftur snúið. Það er staðreynd, sagði
sovéski leiðtoginn, að jafnvcl í dager
mjög crfitt að setjast niður til viö-
ræöna um þau mál sem okkur greinir
á um, á morgun kynni það að verða
ómögulegt.
Það var alvcg augljóst að erfiðasta
atriðið í viðræðum leiðtoganna var
spursmálið um livort setja ætti upp
vígbúnað í himingeimnum. Sovésku
leiðtogarnir gerðu allt sem í þeirra
valdi stóð til að fá bandarísku Iciðtog-
ana til að skilja hvílík hætta fylgdi því
að beina vígbúnaðarkapphlaupinu
inn á nýjar brautir - út í himinhvolfið.
Af sovéskri hálfu var lögð áhcrsla á
að ef um keppni milli stórveldanna á
nýju sviöi vígbúnaðar yrði um að
ræöa yröi um óafturkallanlega eölis-
breytingu að ræða. Mikhail Gorbac-
hjov lýsti því yfir að Sovétríkin væru
rciöubúin til að fækka kjarn-
orkuvopnum sínunt um 50% á gagn-
kvæmnis grundvelli, ef leiðum yröi
lokað til að vígvæða himingeiminn.
Og í Ijósi þess, hvernig lítur þá út
mcð lausn þcssa vandamáls, sem án
þcss að ýkja nokkuð, má segja að hafi
verið kjarni viðræðnanna? Við búumst
við, sagði Mikhail Gorbachjov, að
eftir viöræður okkar muni fulltrúar
Bandaríkjanna meta orð okkar á
liinn ábyrgasta hátt. Enn fremur var
lögð áhersla á að afstaða Sovétríkj-
anna væri í fullu samræmi við sam-
komulag hinna tveggja ríkja frá því í
janúar um efni viðræðnanna. Þegar á
þcim tíma lá ljóst fyrir að það eru
innri tengsl á milli þess að koma í veg
fyrir vígbúnað í himingeimnum og
stöðva liann á jörðu niðri. Það er
eftirtektarvert að í hinni sameiginlegu
yfirlýsingu eftir leiðtogafundinn er
lögð áhersla á gagnkvæmt samkontu-
lag um að hraða starfi þeirra sendi-
nefnda sem ræða um geimvopn og
kjarnorkuvopn, á grundvelli janúar-
samkomulagsins. Þannig veltur það
hvort árangur næst á þessu sviði í einu
og öllu á Bandaríkjunum.
Um meininguna með leiðtogafund-
inum við þær aðstæður sem nú ríkja
og eru mjög flóknar, sagði sovéski
leiðtoginn, að miklar og örar breyt-
ingar á sögunni, orsökuðu að upp
kæmu augnablik sannleikans, og
augnablik sem krefðust þess að allir
þjóðaleiðtogar sýndu ábyrgð á fram-
vindu stríðs og friðar. Hann sagði að
við núverandi aðstæður væri ekki
einungis um að ræða andspæni
tveggja þjóðfélagskerfa, heldur stæði
valið á milli þess að bjarga lífinu eða
gagnkvæmrar tortímingar. Þess vegna
er það sem nú þarf niest, ný umfjöllun
og nýr skilningur á vandamálum sam-
tíðarinnar, sem og geta til raunhæfs
mats á þeirri margbreytilegu veröld
sem við lifum í dag.
í mati sínu á ástandinu á hinum
ýmsu svæðum heimsins, hafa Sovét-
ríkin ekkert tvöfalt siðgæði né tvö-
falda mælistiku. Sovétríkin byggja
skoðun sína á því að orsaka spennu,
árekstra og jafnvel svæðisbundinna
stríða sé að leita í efnahagsvandamál-
um þessara ríkja, sem bæði eiga sér
rætur í fortíðinni og samtíðinni. Það
er kominn tími til að bundinn verði
endi á slíkar hugrenningar og að
kalla alla svæðisbundna árekstra
„hönd Moskvu". Sovétríkin vilja láta
virða hverja þá leið sem hver einstök
þjóð hefur kosið til þróunar sinnar,
og einnig það hverja hún kýs sér að
vinum og bandamönnum. Samskipti
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna í
veröld margbreytileikans mega ekki
verða orsök andspænis, heldur ættu
þau að sýna gagnkvæma ábyrgðar-
mynd: Novosti
tilfinningu í að leysa þau á rettlatan
hátt. Þegar leitað er lausna á slíkum
málum verður með öllu að útiloka
íhlutun í innanríkismál hvers annars
eða í innanríkismál þriðja ríkis.
Mikið afrek hefur verið unnið á
þessum fundi. Meira verk er þó fram-
undan á grundvelli hinnar sameigin-
legu yfirlýsingar ríkjanna. Eins og
lögð var áhersla á á fundinum, munu
Sovétríkin gera allt sem í þeirra valdi
stendur, í samvinnu við Bandaríki
Norður-Ameríku, til að hægt verði
að hægja á vígbúnaðarkapphlaupinu,
fækka vopnum í vopnabúrum ríkj-
anna, tryggja varanlegan frið milli
sovésku og bandarísku þjóðanna,
varanlegan frið á jörð og himni. Það
er skiljanlegt að nú beinist athygli
almennings í heiminum að banda-
rísku ríkisstjórninni, fólk vonist til að
leiðtogar þar muni sýna álíka ábyrgð-
artilfinningu. Þá mun það verk sem
unnið hefur verið í Genf á undanförn-
um dögum ekki vera unnið fyrir gýg.
S. Beglov, 25. nóvember, 1985.
Flutningur er okkar fag
EIMSKIP
Sírni 27100
Umsögn
Kammertónlist
■ Strengjakvartett, skipaður þeim
Guðnýju Guðmundsdóttur og Sean
Bradley (fiðlur), John Gibbons (lág-
fiðlu) og Carmel Russill (knéfiðla),
flutti félögum kammermúsíkklúbbs-
ins tvo kvartetta og einn kvintett
(Gunnar Kvaran lék á knéfiðlu í
síðastnefnda verkinu) í Bústaða-
kirkju 24. nóvember. Þetta voru
þriðju tónleikar klúbbsins í haust, en
Erling Blöndal Bengtsson flutti ein-
leikssvítur Bachs á tvennum fyrri
tónleikum.
Kvartett Guðnýjar Guðmundsdótt-
ur hefur spilað áður á vegum
Kammermúsíkklúbbsins við góðan
orðstír, og þessir tónleikar voru
einnig hinir ánægjulegustu. Sýnilegt
var að listamennirnir höfðu þaulæft
verkin, sem báru með sér góðan
heildarsvip. Fyrst fluttu þau Keisara-
kvartettinn svonefnda eftir Joseph
Haydn (í C-dúr op. 76) en hægi
kaflinn í honum er tilbrigði við þjóð-
söngsstef Austurríkismanna sem
Haydn samdi, en Þjóðyerjar tóku
síðar upp sem sinn þjóðsöng undir
textanum Dautschland. Deutschland
iiber alles. Tilbrigði þessi eru óvenju-
leg, því þau samanstanda einkum af
því að stefið er endurtekið af hverju
hljóðfæri á fætur öðru við undirleik
hinna. Þessi kvartett, og hinir fimm
bræður hans op. 76, marka með
vissum hætti hápunkt sköpunar
Haydns, sem fræðimenn telja vera
bæði föður kvartettsins og
sinfóníunnar - filistear kynnu að telja
sig eiga sitthvað vantalað við þennan
eina samtímamann Mózarts sem hann
hafði ekkert neyðarlegt um að segja
sem tónlistarmann.
Næst fylgdi kvartett nr. 2 op. 17
eftir Bartók; þessi kvartett sýnir
gjörla, að „nútímamúsík" í skilningi
okkar flestra var orðin æði nútímaleg
árið 1917. Vafalaust er kvartettinn
þrælerfiður í flutningi, með miklum
hasar í miðkafla og svo rólegum
lokaþætti að sumir áttu fullt í fangi
með að forða sér frá því að „tifa f
svefnarann" eins og segir í rímunni -
ekki af því hann væri leiðinlegur,
heldur þvert á móti róandi eftir
umsvif dagsins og ógnir umferðarinn-
ar.
Og loks bættist Gunnar Kvaran í
hópinn, eins og áður sagði, og fluttur
var kvintett eftir Schubert í C-dúr op.
163. Um þann kvintett segir í fræðiriti
að öll kammertónlist Schuberts gæti
virst hafa verið undirbúningur undir
þetta snilldarverk hans, sem kunni að
vera mikilfenglegast allra hans verka
að tilfinningadýpt, gæðum og tækni-
legum fullkomleik. Og ekki deiium
vér við fræðimenn um þetta efni,
enda styðja þeir mál sitt þungum
rökum og mýmörgum samanburðar-
dæmum.
Ekkert menningarland má vera svo
aumt að ekki sé þar strokkvartett
starfandi, og gera Guðný og félagar
hlut okkar allgóðan með þessari
ágætu iðju sinni. Að auki er þessi
kammerspilamennska þeim hin mesta
nauðsyn, því fátt er meira heilsuspill-
andi strengleikurum en að saga
eingöngu í sinfóníuhljómsveit og
heyra aldrei í sjálfum sér - satt að
segja þóttist ég verða var við fáeina
ónákvæma staði á þessum tónleikum
sem gætu stafað af ofangreindum
sökum, en tel þá fullkomlega léttvæga
miðað við prýðilegan heildarsvip og
lofsvert listrænt framtak þessara tón-
leika. Sig.St.