Sunnudagsblaðið - 26.01.1958, Side 3

31
'í TILEFINI jarðeðlisfræðiársins,
þegar athyglin hefur ekki iivað
sízt beinzt að suðurheimskautinu,
verður hér minnzt afreksmanns-
ins og, brautryðjandans norska,
C-arstens Borchgrevinks. Dáðir
hans og manna hans eru vissulega
þess virði, að þeim sé á loft hald-
ið, enda þótt þær hafi nokkuð
horfið í skuggann af afrekum
Nansens og Amundsens, — jafn-
vel nokkuð umfram verðskuldun.
Borchgrevink og hinir hraustu
ieiðsögumenn hans voru þeir
fyrstu,: sem hofðu vetursetu á suð-
urskautslandinu ■ sjálfu og þeir
frarakvæmdu þar allumfangsmikl-
ar rannsókhir; meðal annars
gengu þeir úr skugga um að hægt
væri að komast upp á sjálfa há-
sléttuna umhverfis pólinn. Án alls
efa lagði Borchgrevink með rann-
sóknum sínum hornsteininn að
hinni vel heppnuðu ferð Amund-
sens til suðurpólsins. Borchgre-
vinck og menn hans voru hvað
eítir annað í hinni mestu lífshættu
og björguðust oít nauðulega.
Carsten E. Borchgrevink fædd-
ist í Osló (sem þá hét Christiania)
árið 1864. Áhugi hans á öllu, er
laut að íshafsferðum, kom svo
fljótt í ljós. að undrum sætti. Bai-n
að aidri. viöaði hann að sér öllum
fróðleik þar aö lútandi, og sat
lóngum og. virti íyrir.sér hnattlík-
an. Hann gerði sér. flótlega grein
fyrir því, að suðurpóllinn var sa
hluti hnattarins, sem bezt hafði
staðið af sér ásóknir landkönnuða.
Og þar myndi tækifæri til þess að
reyna kraftana.
Árið 1894 gerðist hann háseti á
hvalveiðiskipinu ,,Antarktik“, er
t'ky.ldi Iialdu til.suðurskautsins. lU
'ilrauna. i hvalveiðum. Skipið
komst alla leió suður fýrjr 74
t>uðlægvar breiddai’, en þá urðu
SUNNUDAGSBLAÐIÐ
þeir að snúa , við, en eiga á hættu
að lókast inni í ísnum ella. Á leið
sinni í norðurátt út úr ísnum fóru
þeir fram hjá Adarehöfða, þar sem
Rosshafið mikla byrjar. í sjónauk
um þóttust menn greina auða örð
á ströndinni á litlum parti. Þessi
litla íslausa strönd hefur mikið
bát og freista þess að komast gegn
um landísinn til strandarinnar,
en Antarktik beið úti fyrir á með
an. í bátinn fóru Kristensen skip-
stjóri, ásamt mér og fjórum öðr-
um skipsmönnum. En íerðin sótt-
ist seint. Við komumst hvorki
fram né aftur á auðum sjó, og
Carstens Borchgrcvink
komið. við sögu í sögu rannsókna á
suðurskautslandinu.
HVER GEKK FYKSTUR
Á LAND?
Og nú segir Borchgrevink sjálf-
ur í'rá; Áhugi minn.á þvi .að stíga
þarna á land smitaði Kilstensgn
skipstjóra. Vár airáðið aö’setja út
urðum oft að draga bátinn yíir
mjóar ísspangir. En að lokum
komumst við þó til þessarar ó-
kunnu strandar, þessa mikla, ó-
kunna lands, sem enginn hafði,
að því er við vissum, áður stigið.
fæti áv Ekki man ég glöggt, hvor
okkár Kristensens. skipstjóra varð
fvrri til þeas að stiga u laud. í