Sunnudagsblaðið - 12.04.1959, Síða 3

HINN 23v joktóber 1958^ voru
hinum mikla, rússneska rithöf-
undi, Bóris Pasternak, veitt bók-
menntavejflfiuu Nóbels. Hánn-
sendi samstundis þakkarskeyti:
„Ákaflega þakklátur, stoltur,
undrandi, utan við mig“. Hvaðan-
æ.va.úr heiminum utan Sovétríkj-
anna streymdu . til hans há-
stemmdar hamingjuóskir, og um
skamma, stund naut Pasternak,
eins og hann sjálfur orðaði það,
„ánægju hins £inrnana“ yfir þess-
ari miklu sæmd..
En svo skall syndaflóðið yfir.
Syndaflóð svívirðinga úr hans
eigin landi. Múgárás, svo greipi-
leg og grimmdai'full, að ekkert
skáld hefur nokkru sinni orðið
fyrir neinu þvílíku. Fáum dögum
eftir að Pasteraak hafði af fúsum
og frjálsum vilja sent þakkar-
skeyti sitt, afþakkaði hann Nó-
belsverðlaunin. Ástæðuna kvað
hann „merkingu þá, er lögð hefur
verið í verölaunaveitingu þessa,
innan þjóðfélags þess, sem ég til-
heyri“. Allur heimurinn minnt-
ist ósjálfrátt Þjóðverjans Carls
von Ossietzky, sem nazistar mein-
•'ðu að þiggja íriðarverölaunin ár-
ið 1936.
Neitiui Pasternaks siævði hms
SUIfNUDACífBLiBIS 179
Bókin, sem þeir óftast í Moskvu
eftir Eugene Lyons
vegar á engan hátt ofsóknina á
hendur honum, — síður en svo.
Öll sú áróðursvél, sem tiltæk er
svo risavöxnu einræðisríki, var
sett í gang til þess að úthúða hon-
um og auðmýkja. í mörg ár hafði
hann jafnvel af komniúnistum
verið viðurkenndur sem fremsta
skáld Rússlands, en nú var hann
allt í einu kallaður svikari, Júdas,
svín er „atar sitt eigið trog“. í
viðurvist 15.000 manna og með
Nikita Krústjov á heiðursp.alli til
að stjórna fagnaðarlátunum, krafð
ist formaður æskulýðsfylkingar
kommúnista þess, að skáldinu
væri vísað úr landi. Dagblöðin
birtu leiðara og fundarályktanir,
þar sem lýðurinn var hvattur til
að „fylkja sér þétt um kommún-
istaflokkinn“. En það orðalag er
einkum notað þegar ’eitthvað mjög
alvarlegt er á seyði.
En hvaða hætta, fólst þá í við-
urkenningu sænsku akademíunn-
ar til Bóris Pasternaks?
Svarsins er að leita í skáldsögu
Pasternaks, Zivagó lækni sem
nú er fræg orðin og lýsir breyt-
ingatímabilinu í sögu Rússlands,
— frá 1903 til 1945 — séðu með
augum lifandi manns. Bók þessi,
sem bannað hefur verið að gefa
út í heimalandi hennar, hafði vcr-
iö mikið lesin erlendis siðasta ár-
ið. Hafði henni verið tekið sem
snilldarverki, en fréttunum um
gengi hennar var rækilega haldið
leyndum fyrir hinni rússnesku
þjóð. Aðeins fáeinir meiriháttar
liöíundar og útgefendur lioföu
lesið hana í handriti. V«ir hún
_ 11111111111111111111111111111111111111111111 ■ 1111111111111111 i 1111111111111__
| Ilvcrs vegna ætluðu Sovét- |
| leiðtogarnir að ganga af göfl- |
| unum, þegar sænska akademí- §
1 an vcitti höfundi bókarinnar 1
1 „Zivagó læknir“ Nóbelsverð- |
| launin? Hér birtist hin stór- f
| ’urðulcga, hádramatíska saga |
| um þctta mikla bókmcnntaaf- f
| rck, cr vakið hefur geysilega |
| athygli um allan hcim, Bókina, f
1 iem ckki má lesa í landi höf- f
| undarins. |
~ >111 íi 11 ii 11111 u 11 j 1111111111111 i 1111 ú 11111111111111111111 ii 1111111 ii 11 mr
rædd í hálfúm hljóðum meðal bók
menntámanna i Moskvu, en yfir-
leitt vissi ‘alþýða manna ekki hót
um, að méistári þjóðax'iiinár í
Ijóðagei'ð hefði vakið heimsathygli
fyrir verk í óbundnu máli.
En Nóbelsverðlaunin voru rot-
högg á viðlieitni þá að þegja bók-
ina í hél. Ekki gátu þeir háu herr-
ar í Kreml látið sem verðlauna-
veitingin hefði ekki átt sér stað.
Annað hvort urðu þeir að taka
hana sem sýndan heiður, cn þá
hefði andstaðan gegn bókinni
hlotið að teljást afleit skyssa,
ellegar skoða hana sem móðgun.
Og Kreml valdi hinn síðari kost-
inn.
Hver er þessi rithöfundur, sem
oröinn er slikur þyrnir í augum
tíovétstjórnarinnar? Bóris Paster-
nak er maður 69 ára að aldri, há-
vaxinn og hörkulegur útlits, og
líkist fremur bónda en skáldi.
Hanjj cr koininn af rússnesk-hc-
brcskuiir ættum og ólst upp vió
kröpp kjör en við andrúrasloft á-