Vikublaðið - 16.12.1994, Blaðsíða 6

6
VIKUBLAÐIÐ 16. DESEMBER 1994
Hilmar Gunnarsson:

Er þörf eða nauðsyn að byggja
meginhluta landsins? Það er
að segja þann hluta þess sem ætla
má að nokkru sinni hafi verið
byggður? Ut firá sjónarmiðum
krafna um hámarksávöxtim fjár-
magns, aðgang að vöru og þjón-
ustu og ekki síður aðgang að
menningu, menntun og vísindum
getur það verið fremur hæpið.
Sitthvað bendir til þess að sam-
göngu-, boðskipta- og orkudreifing-
arkerfi landsins gegni alls ekki nema í
besta falli að hálfu því verki að tryggja
svo jafna byggð í landinu sem látið er
heita á hverjum tíma. Heldur eru á-
kveðnum landshlutum sköpuð ákjós-
anleg skilyrði til að draga til sín við-
skipti, fjármagn og fólk. En ekki fást
svör við upphafsspurningunni.
Ræningabúskapur með
raforku
Mikill ræningjabúskapur er stund-
aður í þessu þjóðfélagi. Birtingar-
myndir þessa ránskapar eru margar,
svo sem verðlagning á orku. Fyrr á
árum var það ójöfhuður í verðlagn-
ingu á olíuvörum. Það var lagað, en
nú þykir verðjöfhun á olíu vont mál.
Forstjórar olíufélaganna láta að því
liggja að meintur 50 til 60% verð-
munur á olíu til útgerðar eða í út-
löndum komi til af því að olíuverð
hérlendis er jafhað. Trúi hver sem
vill. Hér er greinilega tilhlaup í und-
irbúningi. Auðvitað langar ohufélög-
in að taka upp verslunarhætti stór-
markaðanna og stórheildsalanna og
láta smáaðila í útgerð og öðrurn smá-
rekstri greiða niður olíuna handa
stórfyrirtækjum í útgerð og öðrum
rekstri sem olíufélögin sjálf eiga
stærri og smærri hluti í.
Verðlagning á raforku er enn á
ræningjastigi. Ekki er að búast við að
sá munur verði að fullu jafnaður, en
núverandi munur er ekki sæmandi.
Samkvæmt nýjum tölum ffá Sam-
Hilmar
Gunnarsson:
Mikill rœningja-
búskapður er
stundaður í þessu
þjóðfélagi...
bandi íslenskra rafveitna er munur á
raforkuverði dl heimilisnota 18,6%.
Odýrust er kílóvattstundin á Akur-
eyri 7,79 kr., en dýrust á Reyðarfirði
9,24 kr. Verð á rafmagni til mann-
virkjagerðar er einnig á þessu róli. Þá
er gjaldskrárverð afltaxta 5,23 kr. á
Suðumesjum en 6,11 kr. á Reyðar-
firði. Það er 16,8% munur.
Eignaraðild á veikum
grunni
Flest rök hníga að því - og for-
sendur em fyrir - að raforkuverð eigi
að vera sem jafnast í landinu. Jafhvel
þó leggja eigi eitthvað af núverandi
byggð í landinu niður er ekki siðlegt
að nota ranglátt orkuverð til að ná
slíkum markmiðum. Uppbygging
orkuveranna hefur verið á kostnað
allrar þjóðarinnar.
Eignaraðild Reykjavíkurborgar og
Akureyrarbæjar að Landsvirkjun hef-
ur ekki leitt til auka-útgjalda fýrir
íbúa þessara sveitarfélaga. Auk þess
er eignaraðild sú byggð á veiloim
gmnni. Stofnframlag þeirra em
virkjanir sem lagðar vom í púkkið
þegar Landsvirkjun tók til starfa.
Virkjanimar vom að mestu byggðar
fyrir fjánnuni sem fengust í Mars-
hall-hjálpinni, sem var aðstoð Banda-
ríkjamanna til ýmissa landa eftir síð-
ari heimstyrjöldina. Framreiknað
nemur þetta stofnfé nú ekki nema
fáum prósentum af eign Landsvirkj-
unar og em orkuverin sameign þjóð-
arinnar, rétt eins og fiskimiðin!
Ef borin em saman útgjöld heimil-
is á veitusvæði RARIK, til dætnis á
Austurlandi og í Reykjavík í 100 til
130 fermetra húsi, þá er húsið í
Reykjavík sennilega með í kringum
70 þús. kr. orkureikning á ári fyrir
ljós og hita. En reikningur vegna
hússins fyrir austan er 50 þúsund kr.
hærri, eða um 120 þús. kr. alls. Og til
þess að eiga þessi 50 þús. kr þarf sá
sem býr á RÁRIK- svæðinu annað-
hvort að skera niður önnur útgjöld
sem þessu nernur eða þéna 85 þús-
und aukalega á ári, þar sem 35 þús. kr
fara í skatta.
Gemm nú ráð fyrir heimilishaldi í
lægri kantinum, svona á að giska 35
þús. kr á mánuði sem gerir 420 þús.
kr á ári. Það vömmagn kostar 8 til
10% meira - vægt reiknað - á Aust-
urlandi eða Vestfjörðum og víðar,
sem gerir í kringum 460 þús. kr. á ári.
Mismundurinn er 40 + 50 þúsundin
sem áður voru komin eða 90 þús. kr.
Þá þarf landsbyggðarfjölskyldan ann-
að hvort að þéna 165 til 170 þús. kr.
aukreitis eða skera niður önnur út-
gjöld sín um 100 þúsund kr. þar sem
65 til 67 þús kr. fara í skatta
Rekstur grunnskóla færður frá ríki yfir til sveitarfélaga næsta haust:
Fræðslustjórar afiagðír
- hugsanlegt að minni skólar sameinist
TT'mbættí fræð*lu*tjóra í núver-
r /andi mynd munu leggjast af ef
lög um flutníng reksturs grunn-
skóla firá ríkí yfir tíl sveitarfélaga
ná fram að ganga á Alþingí. Miðað
er við að svo verðí þann l. ágúst á
næsta ári, en ýjað hefur verið að
því að firesta því fíram til áramót-
anna 1995 og 1996,
„Samkvaant því lagaffumvarpí sem
nú liggur fýrír Alþíngí mun ríkíð
leggja niður emltættí fræðslustjóra og
þar með ffæðsluskrífstofúrnar, Híns-
vegar verður sveítarfélögunum skylt
að starfrækja áfram sambærílega
þjónustu og við veitum í dag, það er
ráðgjöf og leiðsögn í skólastarfi,“
segir Jón Hjartarson, firæðslustjóri á
Suðurlandi í samtali við blaðið. Hann
segir jafnffamt að sveitarfélögunum
verði samkvæmt lögunum í sjálfsvald
sett hvemig staðið verður að rekstri
slíkrar ráðgjafar.
Ljóst er að kostnaður sveitarfélaga
mun talsvert aukast þegar rekstur
gmnnskólans fer alfarið yfir til þeirra.
I dag greiða þeir allan kostnað nema
kennaralaun en ef og þegar lögin taka
gildi bætast þau þar við.
.Uiú.það hvort þessi kostnaðarauki
yrði hugsanlega til þess að minni
sveitaskólaryrðu sameinaðir vildi Jón
Hjartarson ffæðslustjóri ekkert segja.
Sveitarstjómarmenn sem blaðið
ræddi við töldu ekki ólíklegt að ein-
hver hreyfing yrði í þá veru þegar
ffam liðu stundir.
Þó er málið nú strax að komast á
hreyfingu og rná nefna að fyrirhug-
aðar em viðræður um sameiningu -
eða að minnsta kosti samvinnu - milli
gmnnskólanna á Eyrarbakka og
Stokkseyri. Þar á milli em örfáir kíló-
metrar og tekur fáar mínútur að
keyra þar á milli.
Símtöl, tryggingar og
heimilshald
Tökum nú símann fyrir. Sam-
kvæmt töflu á blaðsíðu 8 í síma-
skránni kostar hver mínúta í 1. gjald-
flokki 0,83 kr. í 2. gjaldflokki kostar
hún 4,15 kr og í 3. flokki 6,23 kr.
Meirihlutann af sínum viðskiptasam-
tölum geta fyrirtæki á höfðborgar-
svæðinu gert fyrir 83 aura á mínútu,
en fyrirtæki á landsbyggðinni verða
flest að greiða 6,23 kr. fyrir mínútuna
vegna sinna símtala. Þetta er 750%
munur.
Bílatryggingar em þannig reiknað-
ar að stórfé rennur ffá landsbyggð-
inni til Reykjavíkursvæðisins vegna
þess að iðgjöld bíleigenda þár duga
ekki nærri því fyrir bótum vegna
tjóna í umferðinni fyrir sunnan.
Iðgjald húsatrygginga í Reykjavík
er 0,14 prósent af bmnabótamati.
Það er aftur á móti 0,26 prósent úti á
landi og það er án nokkurs samrænús
við bmnatjón.
Vextir ráðast af tilviljunum
Þá em það vextirnir sem ráðast af
tilviljanakenndri og oft ffáleitri ráð-
stöfun affakstrarins af starfsemi þjóð-
félagsins. Ráðstöfun afrakstrar af
starfsemi þjóðfélagsins sem einkutn
fer fram á höfuðborgarsvæðinu. Þeir
vextir sem þannig ráðast em þá í
engu samræmi við greiðslugetu fyrir-
tækja og einstaklinga á lágtekjusvæð-
um landsins.
Gengisskráning miðast meira en
annað við hagsmuni útflutnings-
greinanna.
Við bætast svo stærstu einingamar,
fyrirtækin og stofhanimar, hvort
heldur í opinbera eða einkageiran-
um. Þessu öllu er valinn staður á
Reykjavíkursvæðinu.
Húsnæðismálunum er þannig
háttað að alltof margir, sem þurfa að
endumýja íbúðarhús sín, em of
tekjulágir til að komast í húsbréfa-
kerfið. Félagslega kerfið er aðeins
fyrir stöndugt fólk. Þannig ei _ efna-
litlu fólld allar bjargir bannaðar.
Fjármálalegt fikt
Og efst á ósköpunum tróna svo út-
hlutanir ffamleiðsluréttar í vissum at-
vinnugreinum er hafa fengið ígildi
eignarréttar. Og af því sprettur stór-
tæk verslun með Iífsbjörg heilla
byggðarlaga, sem næsta lítiim íhlut-
unarrétt hafa um þann kaupskap. Af-
leiðingarnar em stófelldur atgervis-,
fjármagns- og fólksflótti. Þegar úr
hófi gengur er reynt að plástra á sár-
in með margskonar fjármálalegu
fiktá, eða þá að bora jarðgöng og mal-
bika vegaspotta. Slíkt er oftar en ekki
einsog að að pissa í skóinn sinn. Ætli
menn í alvöru að halda byggð utan
Suðvesturlandsins verður að leiðrétta
þennan aðstöðumun og það ekki
seinna en strax. Sameining sveitarfé-
laga eín og sér breytir hér engu um ef
lífsgrundvelli byggðanna er jafnharð-
an rænt í gegnum ranglátt kerfi.
Mannréttindamál hafa verið mjög í
munni manna undanfarin misseri og
hérlend mál af þeim toga dæmd í út-
löndum. Utanstefinur í innanlands-
málum era ekki af hinu góða. En
máski verður þrautaráðið að sækja
mál fyrir údendum mannréttinda-
dómstól. Það hlýtur að teljast til
mannréttinda að mega velja sér bú-
stað hvar sem er á landinu án þess að
vera refsað fyrir.
Getur verkalýðshreyfingin gert
kjarasamninga fyrir allt landið uppá
annað eins og þetta?
Misréttið margfaldust
margir í sánistu neyð.
Okrarar ganga að fólkinu fast
fjármagns- og gjaldþrotaleið.
Stefán Valgeirsson
Höfúndur býr á Kirkju-
bæjarklaustri og er í stjóm
Verkalýðsfélagsins Samherja
sem starfandi er þar.
H-lista fólk í veitustjórn í
Hveragerði:
Vilja götuljós
við Suður-
landsveg
Ingibjörg Sigmundsdóttir og Ár-
mann Ægir Magnússon, fulltrú-
ar H-lista í veitustjóm Hveragerð-
is, hafa lagt þar fram tillögu þess
efinis að kannaður verði kostnaður
við uppsetningu götuljósa við Suð-
urlandsveg, milli Breiðumerkur og
Grænumerkur. Það em götumar
þar sem ekið er inn og út úr bæn-
um.
Afgreiðslu þessarar tillögu var
ffestað á fundi þann 6. desember til
næsta fundar í veitustjóm í Hvera-
gerði, en hann verður í janúarbyrjim.
í greinargerð tillögunnar segir að
mörg alvarleg umferðarslys hafi orðið
á þessum stað, eða alls níu ffá ársbyrj-
un 1992 og ffam í september á þessu
ári. I fjómm af þessum skiptum slas-
aðist fólk, meira eða minna, sam-
kvæmt tölum ffá Lögreglunni í Ár-
nessýslu.
Ef í þessa framkvæmd yrði ráðist
væri það hlutverk Vegagerðar ríkisins
að fjármagna verldð. Elckert fjármagn
er hjá henni núna til þessa verkeffiis
og úrbætur ekki fyrirhugaðar fyrr en
áriðl996. Því miðast tillaga Ingi-
bjargar og Ámanns Ægis við að veit-
umar í Hveragerði leggi út fyrir þess-
ari ffamkvæmd til að byrja með - eða
þar til Vegagerðin hefur fengið það
sem þarf. Þá er áætlað að jafnffamt
því sem götuljós verða sett upp verði
gerð aðrein af Breiðumörk, til vestur-
áttar út á Suðurlandsveg.