Vikublaðið - 11.10.1996, Qupperneq 3

VIKUBLAÐIÐ 11. OKTOBER 1996
Þriðja siðan
ANDSKOTAR
„A ríkið að bera kostnað af forsetaframboðum eða eiga
ekki aðrir en auðkýfingar að fá að taka þátt í Bessastaða-
hlaupinu? Þessir valkostir hafa
verið settir íram af stór-
skuldugum frambjóðendum og
nú síðast af Guðrúnu Agnars-
dóttur, sem gert hefur hreint
fyrir smum dyrum og lagt fram alla reikninga framboðs
síns. A ríkið að borga alla þá dellureikninga, sem til verða
í hita kosningabaráttu, er hugsun sem þarf stjómmála-
reynslu til að láta sér detta í hug.“
Oddur Ólafsson í Dag - Tímarlum
I bakspeglinum
Staða Sjálfstæðisflokksins
„[Sjálfstæðisflokkurinn] hef-
ur náð sér talsvert á strik ífá því
í október, er hann fékk 33,8%
stuðning. Sterk staða forystu-
flokks í ríldsstjóm er engan veg-
inn sjálfgefin á þessum tíma-
punkti. Ymsar skyringar kunna
að koma til.
Helzt er sennilega sú að for-
maður flokksins, Davíð Odds-
son forsætisráðherra, hefiir
styrkt stöðu sína og ímynd í
fjölmiðlum og er mál margra að
hann sé nú í hlutverki hins
milda landsföður, enda hefur
Davíð sneitt hjá árekstrum að
undanfömu.“
- Ólafur P. Stephensen, stjórn-
málafræðingur og blaðamaður
Morgunblaðsins, í fréttaskýringu
um könnun Félagsvísindastofn-
unar, í Mbl. 3. febrúar 1995.
IJr alfaraleið
Okkar fólk á listana
■ „Við getum ekki tekið okkur
til - fyrirmjmdar alþingismenn-
ina, Við gemm upp safimar við
þá fyrir næstu alpingiskosnfng-
ar. Fkki með því að kjósa ekki
flokkinn, heldur með því að
skipta þeim mönnum sem haga
sér svona út af listanum áður en
kemur að kosningum. Við verð-
urn að fara að sldpta okkur af
stjórnmálaflokkunum, gera
okkur gildandi í þeim og setja
okkar fólk á listana. Hvort sem
okkúr líkar bétur'eða verr, þá er
það á dlþingi sem stærstu á-
kvarðanir tun ffamfærslu og_af-
komumöguleika okkar 'eru
teknar. Það er við okkur að
sakast ef við látum þessa menn
enn einu sinni komast upp með
ósóma sem þeir treysta að kjós-
endur verði búnir að gleyma
þegar kemur að því að setja x á
kjörseðilinn."
Finnbjöm Aðalvíkingur Her-
mannsson í leiðara TR-frétta,
rits Trésmiðafélags Reykjavíkur.
Ekki er það ríkisstjómin
„I raun hefði verið fullt tilefni
til að halli ríkissjóðs yrði mun
lægri á þessu ári en gert var ráð
fyrir í þárlögum, þar sem hag-
vöxtur og innlend eftirspurn
hafa verið mun meiri en gert var
ráð fyrir við afgreiðslu þeirra.
Utgjöld munu nins vegar fara
verulega ffam úr fjárlögum. Ef
tekið er mið af áfonnum um
hallalausan ríkisbúskap á
greiðslugrunni á næsta ári og
fyrirliggjandi spám um hagvöxt,
verður reiknað aðhaldsátak rík-
issjóðs á árunum 1996 og 1997
sárah'tið... mestan hluta batans í
ríkisfjármálum á þessu og næsta
ári mun að óbreyttu verða hxgt
að skýra með auknum tekjum
vegna hagvaxtar."
Hagtolur mánaðarins, Seðla-
bankinn
Vikublaðstölur
Nú búa 65% landsmanna í
Revkjavík eða Reykjanes-
kjördæmi, þ.e. 174.217
manns þann 1. desember
síðastliðinn. Milli 1. desem-
ber áranna 1993 og 1995
tjölgaði íliúum þessara
landslduta um 4.437 eða
2,61 %. A sama tima fækkaði
ibúum annarra landshluta
(landsbyggðarinoar) um
1.550 eða 1,63%. Arið 1995
var fjölgun landsmanna að-
eins 0,38%, scm er fiórfalt
minni ljölgun en árið 1991.
A milli áranna 1993 og 1995
fxkkaði Vestfirðingum um
587 eða 6,1%, Vcstlending-
um fxkkaði um 352 cða
2,4%, Austfirðingum um 256
eða 2% og Norðlcndingum
vcStri um 231 eða 2,2%.

„íslendingar eru svolítið
öðruvísi en flestar ríkar
þjóðir í heiminum. I
löndum þar sem fólk hef-
ur það gott, þá vill fólk
ekki álver, jámblendi-
verksmiðjur eða stál-
bræðslur. Þessi firirtæki
eru talin tákn um at-
vinnutækifæri síðustu
aldar. Fólk berst gegn
þessum báknum með
oddi og egg, enda em ál-
bræðslur að verða tákn
um að þjóð sé á lágu plani
atvinnulega. Þessi fyrir-
tæki, t.d. álbræðslur, stál-
bræðslur em flutt til van-
þróaðra ríkja Suður-Am-
eríku eða Afríku þar sem
kröfúr um lífsgæði, hreint
loff og ómengaða náttúm
em ekki eins algengar
enda er þar ekki lýðræð-
inu fyrir að fara. Einnig
em álbræðslur einkenni
Austur - Evrópuríkja þar
sem allt er að kafna í
mengun og skít sbr. Pól-
land. Þessar álbræðslur
þuría lágt raforkuverð
sem raforkuver í Vestur -
EtTÓpu og Bandaríkjun-
um em ekki reiðubúin að
selja með tapi, enda eru í
Bandaríkjunum ekki
Landsvirkjanir og önnur
ríkisfyrirtæki sem em
reiðubúin að skattleggja
almenning í þágu er-
lendra auðhringa ehis og
Landsvirkjun á Islandi
virðist gera með þegjandi
samþykki allra stjómar-
flokka.
Jóhann Þórhallsson
Gray, nemi í Minnesota í
Bandaríkjunum i Austur-
landi, Neskaupstað"
| Ginklofi og vélvæðing í Ve.
„Utrýming ginklofans og
vélvæðing bátaflotans var
stærsta breytingin í mannlífi í
Vestmannaeyjum á tímabilinu
1844-1920. Þetta kom m.a.
ffam í ffóðlegum fyrirlestri
Gísla Gunnarssonar dósents í
sagnffæði við Háskóla Islands
sem hann hélt í Rannsóknar-
setri Háskólans í Eyjum.“
Fréttir, Vestmannaeyjum
Met hjá Islandsflugi
„Islandsflug flutti í ágústmán-
uði sl. 31,2% fleiri farþega en á
sama tíma í fyrra og alls hafa far-
þegaflutningar félagsins aukist
urn 17% það sem af er árinu
miðað við sama tíma á síðasta
ári.”
Austurland, Neskaupstað
Landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins
„Hver fulltrúi [á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins] þarf að
borga ■ fimm þúsund krónur í
aðgangseyri, en að auki þurfa
margir að borga gistingu og
fæði þá 4 daga sem fundurinn
standur og ffí í vinnu fimmtu-
dag og föstudag kostar sitt.”
Dagur - Tíminn, Reykjavík - Ak-
u
Umræða að utan
Forsetakosningarnar í nóvem-
ber em í raun tvennar. Bill
Clinton og Bob Dole keppa um
forsetaembættið til næstu fjög-
urra ára en varaforsetar þeirra
keppa um það hvor verði sigur-
stranglegri í kosningunum árið
2000. Jack Kemp varaforseta-
efrú Republikana og A1 Gore
varaforseti Clintons em sem
stendur líklegusm kandídatamir
í kosningunum að fjórum árum
liðnum.
Andstæðumar á milli þeirra
em þær sömu og einkenndu
andstæður núlli Demókrata-
flokksins og Republikanaflokks-
ins lengst framan af þessari öld.
Gore er trúr þeirri hugsun að
hið opinbera sé nauðsynlegur
þátttakandi í Hfi almennings,
ítringumstæðurnar ráða hversu
veigamildl þátttakan á að vera,
en Kemp er andstæðrar skoðun-
ar. New Republic telur, og hef-
ur lengi talið, að Gore eigi að
verða forseti Bandaríkjanna.
- New Republic
RiKU> KKFF5T -ÞYN6ST7J
RFFS-IN&AKYFIR. 5imiT>A
F/RIRAE>HAFA
HWkUPiP'A^ie-'i
-Þ.F. KeYPT RIPO 16 CK fyRíH3o/,
HANt>A !>OTrURp>c>TmR.‘>lNN/
C?0 ÞARM££>'0&NAE>
Pólitískt I
Critical Review
An Interdisciplinary Joumal
of Politics and Society
10. árg. nr. 1 1996
I akadeimunni em tvær mót-
sagnakenndar tilhneigingar á
kreiki. Annars vegar aukin sér-
hæfing (doktorsritgerðir em
skrifaðar um það hvernig tilteldn
kartöflutegund spírar) og lúns
vegar eru múrar brotnir milli há-
skólagreina. Arsfjórðungsritið'
Critical Review er partur af síð-
amefndu þróuninni. Eitt og sér
er það 'jákvætt en það sem gerir
ritið sérstakt er nversu stórar
spumingar em undir í nálega
hverju hefti og hve ritstjómin er
natin við að koma flóknu efiú til
skila í læsilegum texta.
Þema þessa heftís er „lýðræði
og sannindi“, þemu fyrri heffa
em m.a. þjóðemishyggja, tækni-
Sa, velferðarríkið, samfé-
yggja, stórfinans (big busi-
ness), skriffæði og lýðræði.
Fjöldi ritgerða í hverju heftí er á
bilinu sex til tíu og lesmálið er að
jafnaði u. þ. b. 130 síður í vasa-
bókarbroti.
I þessu hefti kennir ýmissa
grasa og auðséð að þemað „lýð-
ræði og sannindi" er vítt sldl-
greint. Ein áhugaverðasta rit-
gerðin er „The Real Market-
place of Ideas“ effir Robert
Weissberg prófessor í stjóm-
málaffæði. Weissberg tekur til
meðferðar hugmynd sem er ráð-
andi í umræðu um ritffelsi í eng-
ilsaxneskum menningarheimi.
Enska skáldið John Milton
kynnti hugmyndina fyrst á 17.
öld í verídnu Areopagitica.
Markaðstorg nugmyndanna
réttlætir ritfrelsi a.m.k. öðrum
þræði út frá hagkvæmnissjónar-
miði. Til að tryggja það að sann-
leikurinn nái fram að ganga
verður að leyfá óheft skoð-
anaflæði. Umræðan á markaðs-
torgi hugmyndanna myndi skilja
hismið frá kjamanum, sannindi
ffá ósannindmn og réttmætar
skoðanir frá ranghugmyndum.
Háborg breskrar blaða-
mennsku, vikuritið The
Economist, er enn með á titil-
síðu sinni sömu kjamyrtu yfir-
lýsinguna og útgáfán var kýnnt
með fyrir 150 ártun. Ritið er gef-
ið út til taka þátt í „severe
contest between intelligence,
which presses forward, and an
miworthy, tinúd ignorance
obstructing our progress”.
M.ö.o. keppir Economist á
markaðstorgi hugmyndanna.
Otal úrskurðir á hærri og lægri
stigum bandaríska dómskerfisins
hafá stuðst við sörnu hugmynd.
Og ritffelsinu gagnast það vel.
Hvergi í heiininum er tjáningar-
ffelsið betur varið en fyrir hæsta-
rétti Bandaríkjanna. Annar
handleggur er hversu auðvelt er
að koma sjónarmiðum sínum á
ffamfæri í markaðsvæddu þjóð-
félagi eins og því bandaríska.
Weissberg efást um réttmæti
hugmyndarinnar, sérstaklega
þeirri útfærslu sem gerir ráð fyr-
ir að sannleikanum verði best
þjónað á téðu markaðstorgi. Eigi
að vera nokkur von til þess að
skoðanaskipti geti leitt sannindi í
ljós þurfá þátttakendur að hefja
umræðuna á sameiginlegum
grunni. Sannfærður áhugamað-
ur um fljúgandi fúrðuhluti finn-
ur sjaldnast sanmefhara með
klassískt menntuðum vísinda-
manni og þriðji aðili, sem ætlar
að móta sér skoðun með hhð-
sjón að orðræðu hinna tveggja,
verður á endanum að velja á
milli gagnólíkra ffumforsendna
og trúa þeim. Weissberg segir
að fyrirmyndin sé vísindaleg
orðræða en jafhvel í háskólasam-
félaginu sé fjarska erfitt að kveða
ósannindi í kútinn. Þeir sem
verða undir í umræðunni geta
alltaf kennt heimsku og véla-
brögðum andstæðinganna um
ófarimar og haldið baráttunni á-
ffam. Aðeins með klípu salts -
stórri klípu - er hægt að trúa því
að markaðstorg hugmyndanna
leiði sannleikann í ljós, er niður-
staða Weissbergs.
Af öðru efhi í þessu hefti Crit-
ical Review má nefiia upprifjun á
gagnrýni hagffæðingsins J.M.
Keyns á siðffxði kapítalisma,
grein um heimspekinginn Karl
Popper og ritgerð um almenn-
ingsáhtið.
FJOLMIÐLAR
DT; dæmd tilraun
Dagur bandstrik Tíminn er kyndug útgáfa.
Dagblöðin sem gáfu útgáfunni heiti eru hvergi
sjáanleg í útgáfúnni og sömuleiðis er erfitt að
átta sig á hvert blaðið stefhir. Eftir öllum sólar-
merkjum að dæma gleymdist að vinna hug-
myndavinnuna að blaðinu. Það getur reynst
dýrkeypt.
Dagur var akureyskt Eyjafjarðarblað með
langa sögu og metnað til að verða norðlenskt
dagblað með útbreiðslu ffá Skagafirði til Eg-
ilsstaða. Tíminn var ffamsóknarblað með
jafnlanga sögu en óvissa ffamtíð. Lesendur
Dags fengu fféttir um sláttinn í Eyjafjarðar-
sveit, uppgang Sæplasts í Dalvík og það helsta
í bæjarlífinu á Akureyri.
Lesendur Tíntans fundu hjartslátt ffamsóknar-
manna og hvernig stóð á í bóli flokksforystunnar á
hverjum tíma.Vanalega eru fyrirtæki sameinuð að
undangenginni athugun á því hvað þau gera bemr
saman en hvort í sínu lagi; maður tekur það besta
úr báðum. Fæst fyrirtæki em sameinuð til að gera
eitthvaá allt annað en þau gerðu aðskilin. En það
var gert með Dag og Tímann. DT er hvorki það
sem Dagur áður var né Tíminn. Héraðsfféttir úr
Eyjafjarðarsveit og bæjarfféttir af Akureyri era
hvorki fugl né fiskur í nýju útgáfunni. Sömuleiðis er
fjarska erfitt að finna púlsinn á Framsókn í DT.
Blaðaútgáfa lýmr ekki nema að takmörkuðu leyti
lögmálum venjulegra fyrirtækja. Það er hægt að

3Dagur-®mtmt
steypa tveim blöðum í eitt án þess að tína það besta
úr gömlu útgáfunum. En það er ekki hægt að gera
það án tillits til blaðanna sem það nýja á að byggja
á. Olíkt fyrirtækjum þarf dagblað að hafa annan og
meiri tilgang en þann að skapa eigendum sínum
hagnað.
Samnefnarinn fyrir Dag og Tímann er lands-
byggðin. í fyrsta tölublaði Tímans í mars 1917 sló
Tryggvi Þórhallsson tóninn. Blaðið var andóf gegn
Reykjavíkurblöðunum sem affluttu sjónarmið
landsbyggðarinnar (les: Framsóknarflokksins) að
matiTryggva. Fyrir norðan ritstýrði Jónas Þor-
bergsson Degi undir sama gunnfána.
Náttúruleg ritstjómarstefna DT hefði verið
landsbyggðarpólitík. Blaðið hefði skapað sér sér-
stöðu með því að fjalla um og ræða stórpólitísk mál
eins og kvótakerfið, kjördæmamálið og byggða-
stefnuna (sem engin er í augnablildnu) út ffá for-
sendurn landsbyggðarinnar. Mótsagnimar milli
landsbyggðar og þéttbýlis era hvergi nærri
leystar og eftir því sem stjómmálaflokkam-
ir missa völd og áhrif skapast meira oln-
bogarými fyrir fjölmiðla og hagsmunasam-
tök til að setja mál á dagskrá.
I staðinn fyrir beinskeytta ritstjómar-
stefnu gerði DT út á „Lífið í landinu“ og
flaskar á grundvallaratriði. Landsbyggðin
er ekki landffæðilegt hugtak heldur félagslegt, póh-
tískt og að nokkru leyti menningarlegt. Sjoppueig-
andi á Sauðárkróki á ekkert landffæðilega sameigin-
legt með bensínafgreiðslumanni á Fáskrúðsfirði. En
í pólitískum og félagslegum skilningi gætu þeir átt
sitthvað sameiginlegt. DT þarf að kveikja á fattar-