Frjáls þjóð - 16.07.1955, Qupperneq 4

FRJÁLS Þ JÓÐ
Laugardaginn 16. júlí 1955
ÍRJÁLS ÞJÓÐ
Útgefandi: Þjó'ðvarnarflokkur Íslands
Ritstjóri: Jón Helgason, sími 6169.
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 17. Rvík. Sími 8-29-85. Pósthólf 561.
Askriftargjald kr. 6,00 á mánuði. — Verð í lausasölu kr. 2,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Mesta vandamá! höfuðstaðarins
1 Umferðarmálin í Reykjavík
cru komin í algert öngþveiti
cg slysahættan á götum bæjar-
jns er orðið meiri háttar vanda-
znál. Bílum hefur fjölgað gíf-
urlega í bænum undanfarna
inánuði, langt umfram það, sem
^imferðaræðar bæjarins þola.
iAr'leiðingarnar segja til sin í
stórfelldum umferðarhnútum,
ihraðfjölgandi bifreiðaárekstr-
m og stóraukinni slysahættu.
3?etta er eitt mesta vandamál,
sem íbúar höfuðstaðarins horf-
ast nú í augu við.
Allt fram á hennan dag
hefur ríkt algert andvara-
leysi og svefnmók um skipu-
lagsmál höfuðstaðarins. Mið-
bær Reykjavíkur er að
mestu leyti með sömu um-
merkjum og hann var á önd-
verðri öldinni. Götur eru
þröngar og krókóttar,
„blind“ horn og fjöldi húsa
skagar út í lún.ar þröngu
götur. Enn í dag er ekki til
samþykktur skipulagsupp-
j dráttur af miðbænum.
Vanrækslusyndir forráða-
Jtnanna Reykjavíkurbæjar eru
margar og stórar. Aðgerðar-
jeysi þeirra varðandi skipulag
Læjarins og umferðarmál mun
eitt út af fyrir sig endast þeim
i?l þungs áfellisdóms um langa
iramtíð. Sennilega hafa aldrei
f veraldarsögunni verið við
"völd í hraðvaxandi borg jafn-
eíjóir og skammsýnir menn. Og
cnginn skal halda, að náð sé
liámarki þessa vandamáls. Vél-
Srhúnum farartækjum í Reykja-
•vik mun halda áfram að fjölga.
Strætisvagnar munu stækka,
tala þeirra aukast og ferðum
í>eirra fjölga vegna vaxandi í-
Lúafjölda og útþenslu bæjar-
tns.
Lengur verður ekki sofið
á bessu vandamáli. Það er
orðið ærið örðugt viðfangs
þegar vegna langvarandi
skammsýni bæjaryfirvalda.
Skipulag miðbæjarins verð-
ur að ákvarða bégar í stað
og finna umferðinni bá far-
vegi, sem viðhlítandi séu.
Það er búið að slepna mörg-
um dýrmætum tækifærum
og framkvæma margt van-
hugsað, sem torveldar lausn
þessa alvarlega vandamáls.
| En nú vcröur að hefjast
j handa og bjarga því, sem
] bjargað verður.
Jafnhliða því, sem hafizt
•Verður handa um skipulagsmál
Læjarins, verður af hálfu bæj-
aryfirvalda að hefja sókn und-
Sr kjörorðinu: Börnin af göt-
*mni! Hvergi í nálægum lönd-
tim getur að líta slíkan fjölda
barna að leik á borgargötum
sem hér í Reykjavík. En þetta
má ekki svo til ganga. Göturn-
ar í Reykjavík eru sannarlega
ekki orðnar heinn leikvöllúr
l'yrir börn. í sambandi við end-
lirskipulagningu.bæjarins verð-
tir að hugsa fyrir leikvöllum,
'Og dagheimilum fyrir börn
verður að fjölga. Á þessari hlið
málsins verður heldur ekki sof-
ið lengur. Blóð þct’.rra mörgu
barna, sem árlega verða fórn-
arlömb umferðarinnar á götum
Reykjavíkur, hrópar í himin-
inn.
Útgáfufélag Jóns
Sigurðssonar
Bókaútgáfufélag Bjarna
Benediktssonar og Framsókn-
armanna mun ekki hvað sízt
vera sett til höfuðs bókaút-
gáfufélagi kommúnista, Málí
og menningu. En starfsemi þess
mun ekki síður — og senni-
lega miklu fremur — bitna á
annarri bókaútgáfu, þ. e. a. s.
bókaútgáfu Menningarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins. Svo algert
er tillitsleysi Bjarna og sálu-
félaga hans í garð þessarar
starfsemi, að þeir láta það
verða sitt fyrsta verk að taka
úr höndum Menningarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins útgáfu Is-
landssögunnar, sem þessir aðil-
ar hafa haft með höndum.
En scgja má, að nokkurt
sanu'æmi sé í því, ef sömu
aðilar og ábyrgð bera á her-
námi landsins og niðurlæg-
ingu þjóðarinnar, verða til
þess að reka síðasta nagl-
ann í líkkistu hess útgáfu-
félags, sem Jón S’.gurðsson
stofnaði þjóðhátíðaráriðl874.
íslenzk landhelgi
Brezkir togaraútgerðar-
menn halda ótrauðir áfram
hatursáróðri sínum gegn ís-
lenzku þjóðinni. Og brezk
stjórnarvöld leggia yfir hann
blessun sína með þögninni. —-
Landhelgisdeilan svonefnda
skal ekki rædd að þessu sinni,
aðeins minnt á eina staðreynd:
Islendiugar hafa landhelgi og
enga landhelgislöggjöf. Friðun-
arlínan svonefnda er ekki
landhelgislína, eins og alkunn-
ugt er. Og síðan samningur sá,
sem Danir gerðu við Breta um
þriggja mílna landhelgi við
strendur íslands, féll úr gildi,
hafa íslendingar enga lögfesta
landhelgi. Næsta alþingi ætté
að sjá sóma sinn í bví að setja
lög um íslenzka landhelgi á
grundvelli sögulegs og lagalegs
réttar íslendinga.
Úr wV)ri rerölti
Svíar grafa sig niður í jörðina
JJernámsflokkarnir hér á landi hafa með öllum sínum áróðurs-
tækjitm reynt að telja almenningi trú um, að hin bandariska
herseta hér og framkvæmdir hersins miðuðu eingöngu að þvi að
vernda þjóðina í hugsanlegri styrjiild, sem þessir spekingar hafa
talið mjög skammt undan. — Aðalrökstuðningur þeirra fyrir her-
setunni hefur jafnan verið hin yfirvofandi styrjaldarhætta, en
samt hafa þeir engar ráðstafanir gert til öryggis landsmönnum,
ef til styrjaldar kæmi.
Hugsandi mcnn geta, af grein þeirri úr „Reader’s Digest“,
sem hér fer á eftir, séð, hvernig rík og hlutlaus smáþjóð, sem
ætlar hvorki að ráðast á aðra né lána land sitt sem árásarstöð,
nndirbýr þau mál. Geta þeir svo borið það saman við athafnir
Randaríkjahers sér og myndað sér skoðun á því, hvort dvöl hans
á Keflavíkurflugvelli og víðar er miðuð við það að vernda ís-
lenzka þjóð eða einhver önnur sjónarmið.
Veigamesli þátturinn í varnar-
kcrfi Svia er ósýnilegur venju-
lcgum vegfaranda. Með mikilli
leynd hafa þeir sprengt geysi-
legar neðanjarðarhvelfingar inn
í fast berg. í þessum miklti berg-
liöllum getur sænska þjóðin
haldið áfram öllum lifsnauðsyn-
legustu störfum sinum, ef styrj-
öld brytist út.
Svíar eru nú að flytja (eða hafa
þegar flutt) aðalbækistöðvar
landhers, lofthers og flota niður
í jörðina, ásamt flugskýlum, við-
gerðarverkstæðum, vopnageymsl-
um og oliubirgðageymum.
Höfuðstöðvar varnarkerfisins
fyrir óbreytta borgara, loftvarna-
byrgi, verksmiðjur, sjúkrahús,
lilraunastöðvar og orkuver eru
einnig á leið eða horfin ofan i
jörðina og inn í fjöllin. Bofors-
vopnaverksmiðjurnar starfa neð-
anjarðar. AGA verksmiðjurnar,
sem eru heimsfrægar fyrir hin
nákvæmu mælitæki o. fl., liafa
nú flutt liina dýrmætustu fram-
leiðslu sina djúpt í klcttabelti
fyrir utan Stokkhólm.
Neðanjarðarverksmiðjur.
Múrhúðunarnet
Þakpappi
Saumur
fyrirliggjandi.
—^lmenna
J3ijggingape'(agiÁ l.f.
Borgartúni 1. Sími 7490.
j aðalneðanjarðarhvelfingu
SAAB-flugvélaverksmiðjánna
i Linköping, sem er meira en eitt
hundrað fetum undir flugvellin-
um, þar sem þrýstiloftsflugvéí-
arnar hafa bækistöð, vinna 1000
menn og konur dag hvern. Inn-
g'anganna er vandlega gætt. Ann-
ar er mjög víður, og liggur þar
bilabraut í ótal liringum. Hinn
er vel upplýstur stigi ásamt
lyftum fyrir starfsfólk.
Djúpt niðri, á efstu hæð hinn-
ar miklu berghallar, er eftirlits-
stöð og borðsalur, sem tekur 300
manns í sæti. Sérstakri lýsingu
er þannig fyrir komið, að allt
virðist baðað i sólargeislum.
J.oftið er mjög gott, þvi að það
er skipt um loft fjórum sinnum
á hvcrri klukkustund, og auk
þess blandað aukajega sijrefni.
Brattar reníiitröppur flytjai fólk-
ið þaðan niður í verksmiðjurn-
ar. Þar niðri pr allt baðað, ljós-
flóði. Gerviglúggar með máluðu
landslagi eru höggnir inn i vegg-
ina. Það tók tvö ár að byggja
þessa klettaborg, og liún kost-
aði mn 25 milljarða íslenzkra
króna.
Flotastöðvar ncðanjarðar.
JjérhVer þáttur i varnarkerfi
Svia befur sina néðanjarðar-
bækistöð. Inn ú skógivaxnar
klettaeyjar undan ströndinni cru
sprengdir stórir skurðir. Það er
áhrifarík sjón að sjá stóran
tundurspilli sigla á fullri ferð
beint á klettabelti ■— og allt i
einu er það horfið. Einhvers
staðar hlýtur risaliurð að hafa
opnazt, þvi að skipið siglir örugg-
lega áfram inn í neðanjarðar-;
hvelfingu. Þarna inni er allt, sem
herskipalægi þarí á uð haid^a,,
þurrkví, kafbátalægi, verkstæði,
birgðastöð og oliugeymar. Einn
slikur neðanjarðarskipaskurður,
sem er 96 feta hár og 57 feta
breiöur, getur tekið til viðgerðar
2600 smálesta lierskip, kafbáta og
nokkur smærri lierski)) samtiniis.
Á svipaðan liátt er sænska flug-
flotanum komið fyrir, djúpt í
jörðu, undir flugbrautunum. Á
Áneðan flugvélarnar éru dregnar
i'pp á yfirborðið af jeppum, er
þrýstiloftshreyfill þeirra settur
í gang, og þær geta hafið sig til
flugs aðeins 2—3 minútum eftir
að þær liafa verið dregnar á
flugbrautina.
Hið milda Södersjúkrahús í
Stokkhólmi liefur varabækistöð
djúpt í jörðu niðri. Þar eru
sjúkrarúm, skurðstófur, röntgen-
stofur og annað, sem nauðsyn-
legt er vel búnu sjúkraliúsi. Þrjár
risalyftur geta flutt ósjálfbjarga
sjúklinga þangað á andartaki.
Orkuverin hverfa.
JJilforsen-orkuverið, sem fram-
leiðir billjón kílóvattstundir
á ári, er sprengt inn í kletta
meira en 200 fétum undir yfir-
borði jarðar. í Norður-Sviþjóð
starfar Harspráriget orkuverið á
svipuðu dýpi, en það framleiðir
380.000 volta spennri og er eitt
áf stærstu orkuverum veraldar.
Olian er eitt áf hinum við-
kvæmustu vandamálum Svia, því
að þeir eru algjörlega liáðir
olíuiiinflutnin'gi..Síðasta lausnin í
þeim efnum er tröllaukinn
ilöskulaga olíugeymir, sprengd-
ur í fast berg. Mikiil þrýstingur
á vatni umhvcrfis hindrar það,
að olían leki út í gegnum berg-
veggina. Oliunni er dælt inn i
þessa geymslu gegnum leyndar
neðanjarðarlciðslur, og járn-
brautarlestir eru einnig lilaðnar
þar á neðaiijarðarbrautum.
Ódýrt í byggingu.
|jað er þó ekki eingöngu af ör-
yggisástæðum, sem Sviar
liverfá nú í iður jarðar með hina
iia uðsynlegustu starfsemi sína.
Þegar náuðsyri liafði knúið þá
til að gera það, komust þeir að
raun um, að það borgaði sig. Með
sérstakri „sænskri aðferð“, sem
þeir ftindu upp, hcftir þeim lán-
azt að gera grafhvelfingar i fast
berg ódýrari en byggingar á yf-
irborði jarðar. Og þótt það virðist:
öfugmælakennt, j)á er það þó
þannig í reynd, að því dýpra sem
sprengt er, þeim mun lægri
verður byggingarkostnaður.
Sé grafið grunnt undir yfir-
borð jarðar, þarf að styrkja og
treysta loftið með sérstökum
ráðuni, en sé sprengt nægilega
djúpt i fast bcrg, þarf minna til
sliks að kosta, þar sem loftið
heldui' sér þá sjálft uppi. Þetta
er mjög liagkvæmt vegna þess,
að loft neðanjarðarhvelfingar
þarf að vera 1665 fet á þykkt tii
þess að halda, ef kjarnorku-
sprengja fellur á það.
Þegar SAAB-verksmiðjurnar
voru byggðar 1942, voru neðan-
jarðarsprengingar mjög dýrar,
eða um 200 krónur á livern rúm-
metra. En liin nýja sænska að-
ferð hefur gert þær um það bil
helmingi ódýrari. Mcð þeirri að-
ferð getur einn maður sprengt-
tim 426 fet á dag, á móti 115 fet-
um 1935.
En það er ekki aðeins bygg-
ingarkostnaðurinn, sem gerir
neðanjarðarbyggingar ódýrari en
venjulegar byggingar. Yiðhalds-
kostnaður er einnig mun minni.
Þarna þarf t. d. cnga utanliúss-
málingu, ekkert viðhald eða
þvotta á gluggum o. s. frv. Neðan-
jarðarbyggingar eru ódýrari í
upphitun en venjuleg lnis, þegar
einu sinni er búið að liita þau
upp, og þanriig mætti fleira til
telja.
Nákvæmar rannsóknir á þeim,
sem vinna í neðarijarðarvérk-
smiðjum Svía, sýna, að með þeirri
tækni og aðbúnaði, sem þar er
notaður, er heilsu marina engin
liætta búin af því að starl'a þar
og dveljast, jafnvel langiímum
saman.
Höfuðáherzla lögð
á öryggi borgaranna.
JJinar miklu neðanjarðarfram-
“ kvæmdir Svia eru þó fyrst óg
fremst miðaðai’ við örýggi þióð-
arinnar í hugsanlegri styrjötd.
Svíar eiga nii þegar loftvarna-
byrgi mjög djúpt í jörð fyrir um
84000 manris í borgunum, en
venjuleg loftvarnabyrgi fýrir um
eina milljón manns. Þegar liefur
verið hafizt lianda um að byggja
loftvarnabyrgi fyrir um helm-
ing Stokkhólmsbúa (400 þús.),
á öruggu dýpi undir yfirborði
jarðar. í einu slíku skýli, sem
sprengt cr inn í fjall, eru 1000
rúm á fjórum hæðum. Alls stað'-
ar er þannig um búið, að ekkert
loft kemst irin i þessi skýli, án
þess áð það sé fyrst örugglega
lireinsað af öllu því, er tjóni
gæti valdið. í sliku skýli má lifa,
meðan matföng endast, án nokk-
Urs hættulegs sambands við yfir-
borð jarðar, livernig sem þar
væri umhörfs.
Áfengisvarnastöð Rvíkur
flytur í Heilsuverndarstöðiná við Barónsstíg
mánudaginn 11. júlí. Inngangur áð suð-austanverðu á
neðstu hæð. — Móttökutími óbreyttur.
I I !i,U ■ . i . >> -

-----"þ"