Frjáls þjóð - 10.01.1959, Qupperneq 3

fttJAlS
cHattaarcla^inn 10. janúar /939
3
AFGREIÐSLA:
INGÓLFSSTRÆTI 8
SlMI 19985
PÓSTHÓLF 1419
Útgefandi:
ÞjóGvarnarflokkur Islanda.
Ritstjóri:
Jón Helgdson, sími 1-6169.
Framkvæmdarstjóri:
Jón A. Guðmundsson,
Askiiitcugiald kr. 9.00 á mánuði,
crgjald 1958 kr. 99.00.
Verð í Iausasölu kr. 3.00.
Félagsprentsmiöjcm h.f.
Eftir nýársboðskap
"Vrýársræða hins nýja for-
’ sætisráðherra, Emils
Jónssonar, mun hafa vakið
.nokkra athygli fyrir þær
sakir, að í henni gætti minna
fagurmælgi og gyllinga en
títt er hjá stjórnmálamönn-
um,. sem standa í svipuðum
sporum og hann við það
tækifæri. Það er nefnilega
nokkuð útbreidd skoðun
meðal almennings — og ekki
að ástæðulausu —, að þeir
stjórnmálamenn, sem mest
guma af fyrirætlunum sín-
um og fegurst loforð hafa
uppi um kjarabætur og vel-
megun, tali um hug sinn í
blekkingaskyni. Fólk vill
. fremur heyra nakinn sann-
leikann en áferðarfallega
mælgi, sem borin er fram í
silfurkeri, en stenzt ekki
mál og vog, þegar á reynir.
Nýársboðskapurinn mun
því hafa aukið traust á Em-
il, frekar en hitt, vegna þess
að hann reyndi ekki að villa
fólki sýn.
★
’il/f'eð þessu er ekki sagt, að
neinn ljómi hvíli yfir
hinni nýju ríkisstjórn. Hún
er veik minnihlutastjórn,
sem orðin er til með harla
óskemmtilegum hætti, þar
sem rofinn var með myndun
hennar samriingur, sem Al-
þýðuflokkurinn gerði við
annan flokk í síðustu kosn-
ingum, óg gat í rauninni alls
ekki hlaupið frá á þessu
kjörtímaþili.
Aðgerðir þær, sem stjórn
Emils Jónssonar hefur í
hyggju, eru heldur ekki
stórvægilegar — alls- engin
lækning til neinnar fram-
búðar. Lækning efnahags-
meinsemdanna fæst ekki fyrr
en afnumdir hafa verið
styrkir og uppbætur og nið-
urgreiðslur og hver ber á-
byrgð sjálfur á sínum rekstri
og sgmur um kjör og kaup
við verkafólk, án íhlutúnar
rikisvaldsins. Þá getur jafn-
vægi komizt á, en fyrr ekki,
og á rrieðan það frestast, mun
þjóðfélagið halda áfrám að
rotna.
Hitt má segja, að það sé
mun skárra að þoka hjólinu
ofurlítið aftur en herða sí-
fellt verðspennuna, sem auð-
vitað er vís vegur til glöt-
unar. Það, sem Emil Jóns-
son vill gera, er með öðrum
orðum að spyrna gegn því,
að þjóðfélagið kollsteypist
umsvifalaust, — og jafnvel
til þess þarf að færa veru-
legar fórnir —, en hann hef-
ur ekki uppi ráðagerðir um,
að bægja hættunni frá til
frambúðar með varanlegum
aðgerðum.
. ★
¥7'yrsta verk hinnar nýju
stjórnar var að auka
niðurgreiðslur á allmörgum
Ein Afríkunýlendan enn í svefnrofunum
algengum neyzluvörum, svo
að þær lækka nokkuð í verði
— líklega sem svarar allt að
tvö hundruð krónum á mán-
uði fyrir meðalfjölskyldu í
kaupstað. Þetta er mildandi
ráðstöfun, sem fer á undan
því, er verr mun koma við
fólk — lækkun á kaupi laun-
þega og verði búnaðarvöru,
er nemur um 6%. Allir vita,
að bæði laupþegar og bænd-
ur standa nokkuð hallara
fæti eftir en áður. En allir
ættu líka að vita, að þjóðfé-
lagið í heild hefur lengi lifað
stórlega um efni fram, en
getur ekki gert það enda-
laust.
★
‘IT'inhvers staðar þarf að fá
fé í hinar stórauknu nið-
urgreiðslur. Emil Jónsson lét
svo ummælt, að hægt væri
að spara tugi milljóna af út-
gjöldum ríkisins, án þess að
neinn vábrestur yrði. Það
mun í fyrsta skipti um langt
skeið, að slík orð heyrast af
munni „ábyrgs stgórnmála-
manns“. Og auðvitað eru þau
dagsönn. Stórfé hefur verið
eytt þannig, að siðleysi hlýt-
ui' að kallast, og auk þess
ráðstafað árlega miklum
fúlgum, án brýnnar nauð-
synjar. En „hinir ábyrgu
stjórnmálamenn“ hafa hing-
að til ekki viljað viðurkenna
það. Þeir hafa bara hrópað
að þeim, sem voru svo óá-
byrgir að nefna slíkt: „Bend-
ið þið á, hvað á að fella nið-
ur?“
Nú kemur til kasta ráðu-
neytis Emils Jónssonar að
sýna þetta í verki, hreinsa
fjárlögin og endurskipu-
leggja útgjöld ríkisins. Á
því verður það að byrja, ef
orð forsætisráðherrans eiga
ekki að snúast gegn honum
sjálfum — en ekki á því að
fella niður framlög til verk-
legra framkvæmda, nema að
því leyti, sem samdráttur
fjárfestingar kynni að krefj-
ast, og hitt nægði ekki.
ískyggilegra var það, sem
Emil vék lítillega að — að
einhverjar erlendar lántökur
kynnu að vera nauðsynleg-
ar. Skuldasöfnunin hefur
verið mikil og ör. Bráða-
birgðastjórn ætti að minnsta
kosti ekki að bæta þar á. Þar
er þörf gætni og raunsæi.
★
T-^etta blað mun yfirleitt
-*- láta dóma um hina nýju
stjórn bíða síns tíma. ^yrst
verður að koma í ljós, hvað
hún gerir og hvers hún er
megnug. Það er ekki réttlátt
að fella dóma fyrirfram um
neina stjórn. En kost og löst
má segja á því, sem fi'am er
komið, og láta í Ijós hugboð
sitt um hana.
Af því, sem hév kemur
Hfrika er sem óða.st að bregða blundi. Og sem eðlilegt má kalla,
þá vakna hinar svörtu þjóðir álfunnar nokkuð hastarlega til
meðvitundar um sjálfar sig og mátt sinn og rétt. Þjóðfrelsisbar-
áttan í Alsír hefur ekki farið fram lijá öðrum þjóðum Afriku.
J>ær hafa veitt þvi athygli, hvernig Nasser hefur skotið vest-
rænum þjóðum ref fyrir rass. Þær liafa fylg-zt með bví, að Líbýa,
Marokkó, Túnis, Súdan, Gullströndin, Nígería og sá hluti Mið-Af.
riku, sem laut franskri stjórn, hafa fengið sjálfstaeði, og fleiri
lönd í Afríku eiga sjálfstæði í vonum, áður en langt um líður.
Nú síðustu daga hafa brotizt
út í Kóngónýleridunni belgísku
miklar óeirðir, einkum í höfuð-
borginni Leópoldville, og heíur
þar orðið ófagur darraðardans,
því að fólkið hefur lagt eld i
byggingar og farið með ránum.
En í rauninni er það sjálfstæðis-
krafa fólksins, sem hefur fengið
útrás og við múgæsingarnar fall-
ið í þ'ni'-’an farveg. Svo vill jafn-
an verða, þegar frumstæðar
þjóðir eru að leitast við að slíta
af sér erlenda fjötra og fær færi
sumir þjóðflokkarnir á tiltölu-
lega háu stigi. Nyrzt í landinu er
þó fólk af Súdankyni, i regn-
skógunum dvergakyn, sem talið
er, að séu leifar frumbyggjanna, j
og i fjallahéruðum við austur-
landamærin eru blökkumenn-
irnir, sem talsvert eru blandaðir
Hamítum. Þess vegna fer þvi
fjarri, að þarna sé ein heilsteypt
þjóð, og er það raunar sama
sagan í nær öllum blökkumanna-
löndum Afriku. Þar lýstur nær
alls staðar saman allfjarskyld-
á að skeyta skapi sínu á eignum i um þjóðflokkum, er hver hef-
hinna útlendu herra. — Það sem
hratt þessu af stað, var fyrir-
skipun yfirvaldanna um hand-
töku innlends embættismanns.
80 simium stærra
en Belgía.
Belgíska Kóngó er afar mikið
** land, nær áttatíu sinnum
stærra en Belgía og byggt um
fjórum milljónum fleiri mönn-
um. Það er líka auðugt að nátt-
úrugæðurn, námaland mikið með
stórfljótum, sem til virkjunar
eru fallin og hentugt til kvik-
fjárræktar, þar sem tsetse-flug-
an torveldar ekki slíkan búskap.
I skógarhéruðunum eru tré, sem
gefa af sér kátsjúk og margir
fleiri nytjaviðir eru þar. En,
mest þykir Belgum sennilega
vert um úrannámurnar, eins og
nú er högum háttað i heiminum.
Óeirðirhar í landinu, sem
raunar mega uppreisn kallast,
þótt ekki sé skipulögð, heldur
miklu fremur tjáning almenn-
ingsviljá, er brýzt fram í fyllingu
timans, hefur því valdið Belgum
áhyggjum. Þeir hafa sótt þang-
að mikinn auð og enda ráðizt
þar í miklar framkvæmdir, en nú
blasir það við, að þann auð nytja
þeir ekki öllu lengur, án þess að
landsmenn geri tilkall til þess
að taka við sínu senn hvað líður.
Náttúrugæðin or
um veitast ærið erfitt að hafa
hemil á jafnfjölmennri þjóð í
svo stóru landi og eiga um langa
vegu að sækja með lið og vopn.
Þá væri nær fyrirsjáanlegt, að
eins færi fyrir þeim í Kóngó og
Hollendingum í Indónesíu, nema
því aðeins að stórveldin skærust
í leikinn vegna áhuga síns á
úrannámunum. Aö þessu sinni
mun þó vart við því að búast, að
herinn snúist gegn húsbændum
sínum.
Nýlencluskijmlagið
ur helgað sér sitt landsvæði end-
ur fyrir löngu.
Talsverðar framfarir,
en lítil pólitísk réttindi.
Pfnalegar framfarir hafa orðið
** talsvert miklar á stórum
svæðum i Kóngó, og þar eru
ýmsar borgir með miklum bygg-
ingum og nýtízkusniði. Menntún
er þar lika furðumikil, enda mun
um ein milljón barna rijóta
skólafræðslu á hverju ári, en alls
eru íbúarnir um tólf milljónir.
Allmargt barna fér því á rriis
við skólafræðslu, en þó tiltölu-
lega færri en fjölda annarra
Afríkulanda.
Pólitísk réttindi Kóngómanna
eru aftur á móti nauðalítil. Þar
hafa Belgíumenn ráðið öllu eða
nær öllu. Landinu er skipt í stór
fylki, er stýrt er af belgískum
fylkisstjórum, en undir þeim eru
aftur héraðsstjórar. Nokkurn
her hafa Belgiumenn í landinu,
þó ekki fjölmennan, og óbreytt-
ir liðsmenn eru yfirleitt Kóngó-
menn, en liðsforingjarnir belg-
ískir. Það er því mjög háð þvi,
hversu Belgum tekst að berja
niður óeirðirnar, hvoi-t Kóngó-
mennirnir í her þeirra fást til
þess að herja á landa sina. Snú-
ist þeir á sveif með fólkinu, svo
að til raunverulegs ófriðar og
vopnaviðskipta komi, mun Belg-
landsfólkið.
T andið er afar mikil hásléttameð
fjallgarða að austan og sunn-
an. Miðbaugur er um landið
norðan til, og þar er allan ársins
hring 24—26 stiga hiti að jafn-
aði og jöfn úrkoma, en meiri
árstiðaskipti, er dregur suður og
norður. Næst miðbaug eru því
afar miklir regnskógar, en víð-
áttumiklar grassléttur, er frá
honum dregur, með miklu og
margbreytilegu dýralífi og skóg-
um meðfram ám og vötnum.
Samgöngur fara mjög fram á
hinum miklu fljótum landsins,
en auk þess eru þar járnbrautir,
akvegir og flugvellir.
Landsmenn eru mestmegnis
af Bantú-kynþætti, og standa
dauðadæmt;.
Ifm það er erfitt að dæma hér
w norður á Islandi af bókum
einum og misjafnlega grunduð-
um ferðasögum, hversu þrosk-
aðir Kóngómenn eru til þess að
taka við fullri stjórn sinna mála
sjálfir. En ef nýlenduþjóöir fær-
ast ekki við áratugalanga stjórn
hinna svokölluðu lýðræðisþjóða
neitt að ráði nær þvi marki, þá
virðist rökrétt, að reyndar séu
aðrar leiðir til þroska. Þá er
skiljanlegt, að þær gerist ó-
þreyjufullar og vilji reyna að
þroska sig sjálfar og taka af-
leiðingum þeirra skakkafalla,
sem reynsluleysið kann að búa
þeim á þróunarbrautinni.
Að minnsta kosti má það liggja
öllum í augum uppi, að sjálf-
stæðisþráin fer eins og eldur í
sinu um alla Afríku. Asía hefur
náð því marki, að þar eru öll
meginsvæði orðin land heima-
þjóðanna sjálfra. Og þegar Af-
rika gengur sama veg, þá er ný-
lendudrottnuninni i hinni fornu
mynd lokið í heiminum, þó að
vafalaust muni lengi eima eftir
af henni í nýju gervi með aðstoð
leppstjórna og fjármagns. En
einhvern tíma mun koma úr
hinni miklu deiglu skír málmur.
Áður en það verður, getur þó átt
sér stað samruni margra landa
i eina ríkjaheild að meii’a eða
minna leyti, og sú verður
kannske ekki þróunin í Afriku
einni, þar sem þeirri kenningu
er markvisst haldið á lofti, til
dæmis bæði af Nkrumah og
Nasser, heldur einnig í Evrópu,
eins og þegar bólar á með við-
leitni til þess að koma á toll-
bandalögum og gagnkvæmu
markaðsfrelsi margra landa.
dnenit
verður rekin af SlBS
Féiagsmólanefnd S.f.B.S. liélt fund með fréttamönnum fyr-
ir skömmu. Var þar skýrt frá því, aff samtökin væru nú aff
koma á fót í Reykjavík vinnustofnun fyrir öryrkja.
Formaður
nefndarinnar,! landa okkar, var það einróma
fram, má ráða, að þessu blaði
þótti nýársboðskapur Emils
í heild hræsnislaus, en býst
ekki við stórvirkjum. Enn
er ekki einu sinni sýnt,
hvernig tekst að komast aft-
ur í sömu sporin og fyrir
hækkanirnar miklu síðastlið-
ið sumar, en hærra hefur
markið ékki verið sett.
Kjartan Guðnason, skýrði m. a.
frá eftirfarandi:
Síðasta þing S.Í.B.S., sem
haldið var að Reykjalundi á sl.
vori, veitti stjórn sambandsins
heimild til að koma á fót vinnu-
stoíu fyrir almenna öryrkja í
Reykjavík.
Strax að þingi loknu hóf
stjórn sambandsins undirbún-
ing að þessu verkefni, og fól
félagsmálanefnd sinni að hefj-
ast þegar handa um útvegun
húsnæðis og val verkefna, sem
hvort tveggja í senn hæfðu ör-
yrkjum og þrengdu sér sem
rninnst inn á svið starfandi iðn-
rekstrar.
Eftir að hafa rannsakað nýj-
ungar í iðnrekstri nágranna-
álit undirbúningsnefndar, að
hefja skyldi framleiðslu iðn-
varnings á svæstum (rafsoðn-
um) plastvörum, svo sem skjól-
fötum ýmiss konar fyrir börn og
fullorðna á sjó og landi, bíla-
áklæði, svo og ýmsan smávarn-
ing úr plasti, t. d. skjalatöskur,
seðlaveski, umbúðir o. m. fl.
Má geta þess, að framleiðsla
skjólfatnaðar með þessum hætti
er mjjög ung iðngrein í heim-
inum.
í Þýzkalandi og á Noi'ður-
löndum er þessa dagana verið
að byggja verksmiðjur eða end-
urskipuleggja gamlar, til að
hefja framleiðslu á svæstuift
Franih. á 6, síðii.