Frjáls þjóð - 10.01.1959, Qupperneq 8

8
Ja itgardaýtnn !0. janúar 1959 — FRJALS Þ J ÓÐ
'Woij lítil h BiysBi tjitii :
Gagntillögur Framsóknar og Alþýðu
bandalagsins um kjördæmaskipaii
Niður með samkeppni um vöruvöndun:
Allt smjör í sams
■ konar ymbúðir
Samningaumleitamr hafa farið fram um það milli
Framsóknar og Alþýðubandalagsins, hvort þessir
flokkar geti sameinazt um gagntillögur í kjördæma-
málinu, er verði eins konar mótleikur gegn tillögum
Sjálfstæðisflokksins cg Alþýðuflokksins, er þær kcma
fram. Framsókn og Alþýðubandalagið eiga þó ænð
andstæðra hagsmuna að gæta, svo að erfiðlejkum er
það sagt bundið að sameina sjónarmið þeirra.
ákvörðun í fá/ra
hönduin
Það hefur þótt nokkrum tíð-
indum sæta, að samningi þeim
um kaup og kjör sjómanna, sem
unnið var að í kringum áramót- J
in, var hafnað á fundi hjá Sjó-'
mannafélagi Reykjavíkur með
tuttugu atkvæðum gegn fjór-
um, en einn'fundarmaður virð-
ist ekki hafa greitt atkvæði.
Af Sjómannafélagi Hafnar-
fjarðar var honum hafnað með
þrjátíu og fimm atkvæðum
gegn fimm.
Mörgum finnst það gegna
furðu, að slíku máli skuli ráð-
ið til lykta með atkvæðum ein-
ungis tuttugu eða þrjátíu manna
i fjölmennum stéttarfélögum.
Þótt margir sjómenn séu á
hafi, verður að teljast harla
einkennilegt tómlæti, að svo fá-
ir sæki fundi, og í öðru lagi nær
það auðvitað engri átt, að svo
fámennir fundir séu þess um-
komnir að fella eða samþykkja
neitt það, er nokkru máli skipt-
ir.
Fyrir þessari viðleitni standa
sá armur Alþýðubandalagsins,1
sem telst standa fjær Moskvu-
valdinu, og vinstri armur
Framsóknar, sem svo er kall-
aður. Hefur helzt verið stað-
næmzt við þá hugmynd, eink-
um innan Framsóknar, að f jölga
þingmönnum í Reykjavík upp
í fimmtán, afnema uppbótar-
sætin og bæta við þremur eða
fjórum nýjum kjördæmum. ^
Hin nýju kjördæmi, sem orð-
uð hafa verið, eru Kópavogur
og Neskaupstaður, sem sérstak-
lega eru við það miðuð, að hug-
myndin hugnist Alþýðubanda-
laginu, og' Keflavík og jafnvel
Akranes, eða Akureyri gerð að
öðrum kosti að tvímennings-
kjördæmi.
Ekki þykir Alþýðubandalag-
inu þetta þó girnilegt, þvi að
bersýnilegt er, að þingmönnum
þess myndi fækka, ef kosið yrði
samkvæmt þessu. Þeir gætu
vart gert sér vonir um fleiri
þingmenn en fimm.
Örðugast er þó, að erfitt
mun að hugsa upp leið til þess
að tryggja Alþýðubandalaginu
fleiri þingsæti, án stórra kjör-
dæma eða uppbótarþingsæta,
en hvort tveggja er fleinn í
holdi Framsóknar og yrði auk
þess vatn á myllu allra annarra
flokka en Framsóknarfiokksins,
sem hefur mörg þingsæti, en til-^
tölulega fámennt lið að senda
að kjörborðunum. I
I
Auðvitað getur enginn jöfn-
uður milli • kjörfylgis bak við
hvern þingmann fengizt með|
þessari aðferð, og þar yrði eft-
ir sem áður gert upp á milli
héraða og byggðarlaga, einnig
þeirra, sem eru hlið við hlið
úti á landi.
Hitt mun innan skamms
koma í Ijós, hvort Framsókn og
Alþýðubandalaginu tekst að
brúa hyldýpið, sem er á milli
hagsmunanna á þessu sviði,
því að ekki mun svo rirjög horft
á annað. En Sjjálfstæðisflokk-
urinn og' Alþýðuflokkurinn
treysta því, að það takist ekki,
og gera sér vonir um, að ný-
skipan þeix-ra í kjördæmamál-
inu nái með einhverjum h.ætti
fram að ganga.
LITIÐ FRETTABLAÐ
Laugardaginn í 12. viku vetrar.
Þorskurinn horfni
Það gerðist fyrir
fimmtíu árum, að
Iveir Árnesingar, sem
voru á ferð í Reykja-
vík, gengu til þing-
húss til þess að hlýða
þar á mál manna.
Annar þeirra leit upp
fyrir dyrnar úti og
mælti: „Hvað er
þetta? Þorskurinn er
horfinn af þinghús-
inu1'. „Þeir hafa lík-
lega fleygt honum",
svaraði hinn.
Nú sátu þeir um
stund á þingpöllum og
hlýddu á ræður
tveggja þingmanna.
Að lokinni seinni ræð-
unni hnippti annar í
félaga sinn og sagði:
„Nú veit ég, hvað
orðið hefur af þorsk-
inum — honum hefur
sleglð inn.“
Alþýðublaðið
Benedikt Gröndal
mun innan skamms
eiga að taka við rit-
stjórn Alþýðublaðsins,
ásamt Gísla J. Ást-
þórssyni. Benedikt
hefur verið starfs-
maður S.I.S. undan-
farin ár, en er nú
fájrinn eða á förurn úr
J^nustu Þess.
Og síðan eru liðin
fimmtíu ár. Hvar
skyldu þeir imynda
sér þorskinn vera, er
nú sitja á þingpöllum
og hlýða á málflutn-
inginn?
I suma strætisvagn-
ana eru komnir nýir
hankar handa fólki til
þess að halda sér i,
en nýjungin við þessa
hanka er sú, að þeir
eru raunar auglýsing-
ar frá ýmsum fyrir-
tækjum. 1 hvert
skipti, sem tekið er í
þá, snýst hólkurinn,
innan í þeim, og í ljós
kemur eitthvað af
Slysadauði
íbaraa
Rösklega þriðja
hvert barn, sem deyr
á aldrinum frá eins
til fjórtán ára, lætur
lífið af slysförum.
Barnadauði af völd-
um slysfara er algeng-
ari hér en í flestum
öðrum löndum, en
mörg þessara slysa
eru af því tagi, að
með meiri árvekni og
varúð með það, sem
slysum getur valdið,
til dæmis innan
veggja heimilisins,
ætti að vera unnt að
fækka þeinx nokkuð.
Hafnfirzk stjórnar"
andstaða
Miðstjórnai’menn Hafixifxrð-
inga í Alþýðuflokknum greiddu
atkvæði gegn myndun núver-
andi ríkiss^jórnar á miðstjói’n-
ai’fundi, þar sem um það var
fjallað, hvort Emil Jónsson
ætti að taka að sér stjórnar-
myndunina. Stefán Gunnlaugs-
son hafði forystu um þessa
andstöðu.
Fyrir nokkru barst smásölu-
verzlunum í Reykjavík bréf frá
fyrirtæki, sem heitir Osta- og
sjnjörsalan og' mun framvegis
hafa á hendi alla heiidsölu á
ostum og smjöri frá mýólkur-
samlögum í landinu. Var þar
tilkynnt, að senn rnyndi allt
smjör selt í einum og sömu um-
búðum, hvaðan sem það væri.
Neytendum í Reykjavík er
að minnsta kosti mjög í nöp við
þetta fyrirkomulag, því að
f jölda fólks hefur, með réttu cða
röng'u, virzt smjör frá ákveðn-
unx samlögum taka öðru srnjöri
frarn. Um það skal ekki dænit,
hvort þessi munur er eins mik-
ill og fólk vill vei’a láta, en
ekki vii’ðist ósennilegt, að betra
smjör gæti komið frá þeim
stcðum, þar sem unnið er úr
meginhluta mjólkurinnar, en
hinum, þar sem mjólk, sem göll-
uð er eða afgangs verður, fer
fyi’st og fremst í vinnslu.
En frá almennu sjónarmiði
virðist háskalegast við þessa
bi’eytingu, að hún hamlar gegn
samkeppni á milli samlaganna
um sem fullkomnasta smjör-
gerð og hylli viðskiptavinanna.
Það nægir framvegis, ef smjör-
ið dæmist fyrsta flokks hjá hinu
nýja ''fyrirtæki, en engin sam-
keppni á sér lengur stað, að
framleiða úrvalssmjör, sem
fjöldi fólks sækist eftir. Þetta
virðist því geta orðið spor aft-
I ur á bak, ef gæðamat verður
ekki þeim mun strangara, og
mun óhjákvæmilega valda óá-
,nægju hjá fjölda kaupenda.
| Hjá kaupmönnum hefur það
vakið ux’g, að þeim er gert að
i skyldu að viðlagðri sviptingu
viðskipta að koma mánaðar-
lega til fyrirtækisins og gera
upp reikningana, en iixnheimtu-
menn verða ekki sendir til
þeii’ra. Er talsverður einkasölu-
bragur á tilkynninguixni um
þetta í umræddu bréfi, —-
hvorki mýkt né kurteisi í
orðalagi. Er leitt, hve mönn-
um vei’ður það oft á að haga
orðum sínum á hvimleiðan
hátt, er þeir hafa tögl og hagld-
ir og geta sagt fyrir verkum.
Hælkrókur á Hsmann:
Búseta þing-
mmm í
kjördæmum
sínum
Upplýst liefur verið, að í
tillögum Sjálfstæðisflokks-
ins í kjördæmamálinu sé það
ákvæði, að frambjóðendur
eigi að vera búsettir í þeim
kjördæmum, þar sem þeir
bjóða sig fram. Þessu ákvæði
er greinilega . stefnt gegn
Framsókn, sem hefur á þingi
fjölmennast lið Reykvík-
inga, kosið í dreifbýliskjör-
dæmum — með þá Hermann
og Eystein í broddi fylking-
ar.
Hald manna er, að Ólafur
Thors, sem sjálfur er búsett-
ur í Reykjavík, muni ætla að
láta skrifa sig á Lágafelli,
þegar þetta ákvæði kemur til
framkvæmda.
Kafli í fiátt um íslenzka fjármálaspeki:
Þar sem „ekkt irt vantar nema fiskinn
og þar sen 1 fiskinn vantar ekki
því sem fyrirtækið, er
„á“ hankann, vill
auglýsa.
Flugstöðvarfaygging
Búið er að teikna
allstóra fiugstöðvar-
byggingu á Reykja-
víkurflugvelli, og er í
þann veginn að hefj-
ast bygging nokkurs
hluta hennar. Verður
það sjálfur flugstjórn-
arturninn, sem fyrst
verður reistur.
Að undanförnu hef-
ur um það verið tals-
verður ágreiningur,
hvort Reykjavikur-
flugvöllur skyldi not-
aður til frambúðar
eða lagður niður sök-
um óþægilegs ná-
grennis við sjálfa
borgina. Nú virðist
það hafa orðið ofan
á, að fjarlægja hann
ekki í náinni fram-
tíð.
Fyrir fáum missei’unx fór'
fram vígsla dýrrar fiskvinnslu-
stöðvar í kaupstað austan laixds,
og' mælti þá einn af forráða-
mönnum staðarins þau orð, sem
þegar urðu landskunn, í hátíð-
arræðu, sem hann flutti. Hann
sagði, að kaupstaður sinn hefði
fengið allt, sem hann vanhag-1
aði unx, og taldi upp þau gæði,l
er honum hefðu hlotnazt — ,,nú
vantar ekkert nema fiskinn.“|
En svo fór, að fiskinn hélt á-j
fram að vanta — að minnsta
kosti bai’st ekki nóg af honum
á land, því að fyrirtækið hef-'
ur þegar vei’ið auglýst til sölu
á nauðungáruppboði.
Víðar á landinu hafa verið
byggð dýr mannvirki til fisk-1
vinnslu, þótt fiskinn vantaði, að
sumu leyti vegna þess, að fisk-
urinn gekk ekki á nálægarj
slóðir og að sumu leyti vegna
þess, að útgerð var ekki stund-
uð að ráði. Vaknar þá sú
spurning, hvort þessum stöðum
hefði ekki verið meiri greiði
gerður með því að styðja þá(
til þess að í’yðja nýjar brautir
í atvinnumálum og fitja upp á
iðnaðarframleiðslu einhverri,
sem von var til, að fengi stað-
izt. Fiskvinnslustöðvai’nar duga
ekki til langframa, ef „fiskinn
vantar“, þrátt fyrir allar ríkis-
uppbætur.
Aftur á móti eru aðrir staðir
á landinu, þar sem fiskinn
vantar ekki, og' þar er upplitið
annað. Þar skila fiskvinnslu-
stöðvarnar ofurgi’óða — og upp-
bótarkei’finu er þannig hag-
að, að þangað fer mest af
ríkisframlaginu, oft að því er
virðist langt um nauðsyn
fram.
í Tímanum birtist fyrir fá-
um dögum fi’éttafrásögn, sem
varpar Ijósi yfir þetta. Þar var
frá því skýrt, að vinnslustöð í
Vestmannaeyjum, sem er sam-
eignarfyi’irtæki margra út-
gerðarmanna, hefði ekki að-
eins afskrifað allar eignir sín-
ar, eins og lög gera ráð fyrir,
og lagt hálfa milljón af gróða
sínum í sameignarsjóð, heldur
og endurgreitt útvegsmönnum
tíu krónur af aðgerðarkostnaði
á hverja smálest fisks og end-
ui’greitt þar á ofan hálfa aðra
milljón króna, og jafngildi það
10—12% hækkun á fiskverð-
inu. Því var bætt við, að svip-
uð muni afkoman hafa verið
hjá öðrum fiskvinnslustöðvum
í Eyjum.
Þessi saga sýnir tvennt: Ann-
ai’s vegar er tugum milljóna
varið til stórfenglegra fisk-
vinnslustöðva á stöðum, þar
isem „fiskinn vantar“, í stað
þess að freista þess aS leita
nýrra úrræða eða þá Játa hin-
um miklu fiskvinnslustöðvum
fylgja veiðitæki, er ná til fisks-
ins, þótt ekki sá hann á heima-
miðum — á hinn bóginn er í
hinum beztu aflastöðvum sýni-
lega gi’eiddur miklu hæi’ri
styrkur en nauðsynloi ' er til
þess, að atvinnutækin beri sig
sómasamlega, og meðai annars
skattlagður til þess hver biti,
sem fer ofan í fólkið íx ördeyðu-
í stöðunum.