Frjáls þjóð - 09.01.1960, Blaðsíða 3

cHaugardafyinn 9. fanúar 1960
ÞJóö
AFGREIÐSLA:
INGÖLFSSTRÆTI 8
SlMI 19985
PÖSTHÓLF 1419
Ctgefandl:
ÞjóSvamarflokkur lalanda.
Ritstjóri:
rón Helgason, simi 1-6169.
Framkvæmdarst jóri:
Jón A. Guómundsson.
Aakriftargiald kr. 9.00 á mánuSl.
árgjald 1959 kr. 109.00.
Verð I lausasölu kr. 3.00.
FólagsprentsmiSjan h.f.
Uggur við áramót
TVTú við þessi áramót skygg-
’ ir Skuld fyrir sjónir
sem endranær. En það liggur
í loftinu, að senn sé drukk-
inn í botn sá veizlubikar, sem
teygað hefur verið af all-
mörg árin. Enginn mun
heldur hafa verið svo grunn-
hygginn að ætla, að hánn
tæmdist aldrei.
Íslendingar eru því við
ýmsu búnir. En það hafa þeir
raunar verið fyrr. Sumarið
1956, þegar þríflokkastjórn-
in var mynduð, mun svo til
hver einasti maður í landinu
hafa búizt við því, að reynt
yrði að kippa efnahágsmál-
um landsins í það horf, sem
til frambúðar gat verið.
Hefði það þá verið gert, vær-
um við nú komin yfir örð-
ugasta hjallann, og batnandi
tímar færu í hönd. En í þess
stað rak hver bráðabirgða-
ráðstöfunin aðra með ekki
góðum afleiðingum.
★
úverandi ríkisstjórn lét
svo í öndverðu, að hún
væri til þess borin að taka
af skarið í efnahagsmálun-
um. Hún ætlaði miklu að
hætta til og stórt að gera,
því að nú væri ekki lengur
sætt né vært: Spilaborgin
væri að því komin að hrynja
yfir kappana.
Samt er það fátt, sem
frétzt hefur með öruggri
vissu um fyrirsetlanir henn-
ar, þrátt fyrir hreystiyrði við
og við, enda mun það mála
sannast, að stjórnarflokk-
arnir eru alls ekki á einu
máli um, hvað gera skuli,
og sjálfir ráðherrarnir næsta
reikulir í ráði. Virðist þessi
stjórn því standa í harla lík-
um sporum og stjórn þrí-
flokkanna síðari hluta árs
1956 og ekki vita, í hvorn
fótinn hún á að stíga. En
þetta mun allt betur skýr-
ast næstu vikur, því að sé
það rétt, að stjórnin viti í
rauninni ekki sitt rjúkandi
ráð, verður það ekki lengur
duiið en þar til þing kemur
aftur saman.
★
TTeimsending þingsins var
að sjálfsögðu ótvíræð
bending um það, að stjórn-
arflokkarnir ættu örðugt með
að ákvarða, hvað gera
skyldi. Mörgum virtist það
vitna um hik, sem ekki spá-
ir góðu fyrir stjórnina. Ann-
að er það, sem ekki er held-
ur góðs viti í fari hennar:
Lántaka hennar í Bandaríkj-
unum í haust glæðir ekki
vonir manna um það, að
hún sé sterk á svellinu né
einbeitt í þeim ásetningi, ef
um nokkurn ásetning hefur
yfirleitt verið að ræða, að
stöðva hina óheyrilegu
skuldasöfnun okkar.' r Þessi
lántaka talar þeim mun
skýrara máli, að hér var um
beint og umbúðalaust eyðslu-
lán að ræða, matvæla- og
vörulán, þegið með niður-
lægjandi hætti.
Enn sem komið er hefur
hún því farið gömlu braut-
ina — acj kaupa sér frið
og frest með meiri fjármun-
um en unnið er fyrir.
★
itt ér það, sem menn
þykjast vita með nokk-
urn veginn fullri vissu um
fyrirætlanir stjórnarinnar:
Hún ætlar að fella gengið til
mikilla muna. Gengi íslenzku
krónunnar er auðvitað þegar
stórfallið — fallið langt nið-
ur ' fyrir skráð verðgildi
hennar gagnvart erlendri
mynt. Hin dulbúna gengis-
felíing frá fyrri árum er
mikil, og með afnámi gengis-
skattanna, kæmi hin fyrir-
hugaða gengisfelling ekki
frám, nema áð nokkru leyti
eða því, sem hún verður
umfram þá.
Gengisfelling er að sjálf-
sögðu aldrei skemmtileg at-
höfn. Hún er vitnisburður
um vandræði og misvægi. En
allra hvimleiðastar eru slík-
ar ráðstafanir, þegar svo er
að farið, að þetta er aðeins
gálgafrestur. Af því tagi hafa
allar okkar gengisfellingar
verið nú um langt skeið.
Gengisfelling nú, án þess að
líka séu felldar niður út- -
flutningsuppbætur og rekstr-
arstyrkir, og sett þvert fyrir,
að aftur verði horfið að því-
líkum óyndisúrræðum, mun
verða af sama tagi og hinar
fyrri.
Verði ekki jafnframt geng-
isfellingunni, sem allir
þykjast vita, að ríkisstjórn-
in hafi á prjónunum, búið
svo urrf hnútana, að atvinnu-
rekendur verði framvegis
sjálfir að sjá sér farborða og
bera ábyrgð á rekstri sín-
um sjálfir, þá er hún dæmd
til þess að verða feðrum
sínum til minnkunar. Stjórn-
inni mun og veitast þungt að
hamla gegn þeirri ólgu, sem
gengisfelling hefur í för með
sér í landinu, nema hún komi
í veg fyrir verðhækkun að
miklu eða mestu leyti með
því að stórlétta álögur og af-
sala ríkinu tekjum í sama
mæli. Það yrði aftur að hafa
í för með sér mjög strangan
sparnað á rekstri ríkisins og
ríkisstofnananna.
★
l%/|"argra grunur er, að rík-
isstjórnin muni í fram-
kvæmd reyna að fleyta sér
um stundarsakir á nýjum og
nýjum lántökum erlendis.
En erlendar skuldir eru nú
orðnar svo miklar, að ný
eyðsluián og yfirieitt riý lán
3
Sýslumaðurinn vill innlima Himnaríki
f Bristolflóa, nálægt tuttugu og fimm kílómetra út af odda
Hartlandsskaga, er lítil kiettaey, sem heitir Lundey. Hún er
aðeins örfáir ferkíló.metrar að s tærð, og þar eiga ekki nema sjö
menn fast heimilisfang. Eigi að síður hefur þessi ey oft komið
við sögu, og enn er hún komin á dagskrá i Englandi.
Svo er mál með vexti, að fyrir
átta hundruð árum gaf Eng-
landskonungur einum eftirlætis-
baróni sinum eyna, og var svo
litið á, að hann og siðari eigend-
ur eyjarinnar þyrftu engum
sköttum og skyldum að gegna
þaðan, og skyldi eyjan engum
öðrum lúta en þeim. Þeir, sem
nú eiga eyna, vilja ekki annað
heyra en gjöf hins forna kon-
ung verði virt út í æsar.
Lundeyjarfrímerki og
Lundeyjarpeningar.
1/ringum 1930 hafði aðsetur
** sitt í Lundey lávarður einn
enskur, sem hét Martin Harman.
Hann hafði keypt eyna fyrir ær-
ið fé, nálega þrjátíu þúsund
sterlingspund. Hann hugðist
neyta þeirra forréttinda, sem
yfirráð Lundeyjar veittu honum.
Árið 1929 hafði hann látið prenta
sérstök Lundeyjarfrímerki — og
ekki sat við það: Hann lét einn-
ig slá peninga og þrýsta á þær
myndir af sjálfum sér í stað
Georgs konungs fimmta.
Fyrir þetta Sætti hann ákæru
og málsókn árið 1931. Urðu
málalok þau, að lávarðurinn var
kúgaður til þess að hætta að
nota Lundeyjarpeningana, og
Lundeyjarpósturinn var ekki
framar afgreiddur, nema á hon-
um væru ensk frímerki með
Lundeyjarfrimerkjunum. En það
var bót í máli, að Lundeyjar-
peningarnir voru svo góð mynt,
að þeir féllu ekki í verði, þrátt
fyrir þetta. Eftir þetta málaþras
hækkaði gengi þeirra fyrst, því
að ferðamenn, sem til eyjarinnar
til annars en þess, sem
borgar sig örugglega frá
sjónarmiði utanríkisvið-
skipta, verða ekki annað
kallað en misnotkun valda
og glæpsamleg athöfn. Slík
ráðsmennska er ævinlega
háskaleg, en hún er voðaleg-
ust stórskuldugri þjóð með
sífelldan halla á búskap sín-
um. Og ■ í hnjúkana tekur,
þegar með lántökunum verð-
ur líka að krjúpa að fótskör
þjóða, sem hafa hersetu í
landinu og vígdreka á mið-
unum til þess að kúga þjóð-
ina í því máli, sem henni
ríður lífið á að halda til
streitu.
Það er því ekki síður brýn
nauðsyn, að menn hafi vak-
andi auga á meðferð hinnar
óráðnu ríkisstjórnar á fjár-
málunum út á við en inn á
við. Stjórnmálamönnum
okkar hefur nú lengi hætt
við því að falla í freistni, ef
þeir gátu skotið erfiðum mál-
um á frest með útlendum
peningum, sem keyptir eru
þyngsta gjaldi, er nokkur
þjóð getur látið í staðinn.
Sú tilhneiging virðist enn
rík í stjórnarherbúðunum,
þótt verkin séu ekki enn far-
in að tala, nema við lántök-
una í haust.
En vel væri það, ef þetta
reýndist • :ómakieg > hraksþái ,,^
komu, gerðust sólgnir í þá. Það
var þvi siður en svo, að lávarð-
urinn yrði fyrir fjárhagslegu
tjóni.
Blika á lofti.
Uú hefur aftur dregið bliku á
^ loft og hálfu dekkri en 1931.
Forráðamenn Devonsýslu í
Kornvall hafa skrifað yfirvöld-
unum í Lundúnum bréf og farið
þess á leit, að Lundey verði form-
lega innlimuð í héraðið. Segir
meðal annars í bréfinu, að æski-
legt þyki, að þessu sé nú ráðið
til lykta, svo að enginn vafi leiki
á því, hver skuli fjalla um mál,
er varða Lundey, til dæmis ef
þar yrði einhvern tíma framið
afbrot.
Nú ríkir á Lundey nýr lávarð-
ur, Albion Harman, sonur Mart-
ins Harmans, og að sjálfsögðu
má hann ekki heyra slíkt nefnt.
Hann heldur því fram, eins og
þeir, sem átt hafa Lundey á und-
an honum, að hún sé sjálfstæð
og óháð.
Albion lávarður var á villi-
dýravéiðum í Afríku, þegar hon-
um bárust ótíðindin og varð að
hraða sér heim til þess að verja
ríki sitt og réttindi þess.
Lundeyingafélagið
á verði.
' 1 "'■■■'
lllbion lávarður er þó ekki einn
** í vörninni. Ýmsir, sem láta
sér annt um Lundey, höfðu risið
upp til varnar sérstöðu hennar,
áður en lávarðurinn sjálfur kom
heim, og sérstakt Lundeyinga-
félag, sem til er á meginlandinu,
hafði þegar birt mótmæli í ensk-
um blöðum og skrifað yfirvöld-
unum i Lundúnum rækilega um
það, hvilíka ósvinnu sýslumaður-
inn I Devonsýslu væri að fara
fram á.
Nú er þess beðið með ekki lít-
illi eftirvæntingu, hver málalok-
in verða. Þvílikt vandamál verð-
ur þó varla útkljáð í snatri, þvi
að það þarf vel að athugast og
ihugast frá öllum hliðum, svo að
úrskurðurinn verði sómasamlega
Tfpp úr síðustu aldamótum
” hafði engin þjóð i heimi þró-
azt frá aldagamalli kyrrstöðu og
einangrun í volduga iðnaðarþjóð
á jafnörskömmum tima og Jap-
anir. Þessi mikla iðnvæðing og
tækniþróun hélt áfram hröðum
skrefum, þar til í heimsstyrjöld-
inni seinni, að útþenslupólitík
þeirra beið hinn mesta ósigur og
helsprengjurnar tvær féllu á
Nagasaki og Hírósjima.
Allt þjóðlíf Japana var í rúst-
um eftir styrjöldina og hungur
og kvöl í landinu, og það þvi
fremur, að þar er svo þröngbýlt,
að fullerfitt er að brauðfæða
landsmenn, þegar allt leikur í
lyndi.
Þeim mun meiri tiðindi mega
það þykja, að síðasta áratug
hefur orðið svo stórkostleg fram-
leiðsluaukning í Japan, að slíks
verða fá eða engin dæmi fundin.
Þjóðarframleiðslan i heild er
nefnilega orðin nær þvi þrefalt
rökstuddur, þegar hann að lok-
um verður kveðinn upp.
Þættir úr sögu
Lundeyjar.
¥ undey var einn þeirra staða,
“ þar sem norrænir vikingar
bjuggust um endur fyrir löngu
og gáfu nafn á sínu máli. Henn-
ar getur i Orkneyinga þætti, og
þangað flúði enski höldurinn
Hróðbjartur undan Sveini Ásleif-
arsyni á róstutímum á eyjunum
vestan við England.
Seinna gerðu víkingar af öðru
þjóðerni þar áhlaup. Spánverjar,
Tyrkir, Frakkar og Hollendingar
herjuðu líka á eyna.
Einn lendingarstaður er á
eynni, og þar var kastali reistur
til varnar á miðöldum. Hann
heitir Angevin-kastali, og þegar
barónar, sem báru nafnið de
Marisco, sátu þar, gerðu þeir
þaðan eitt sinn árás á strönd
Englands. Þar hafðist og við um
skeið enskur sjóræningi, sem
nefndi sig Nutt sjóliðsforingja,
og hann sigraði þar ensk kon-
ungsskip, sem send voru gegn
honum. Alkunnur smyglari,
Tómas Benson, hafði þar aðset-
ur og skaut þaðan úr fallbyssum
á öll skip, er fram hjá sigldu,
nema þau sýndu þá lotningu að
heilsa kastalaliðinu með fána-
kveðju. Loks var þar eitt sinn
ætt, sem kenndi sig við himin-
inn og kallaði veldi sitt ekkert
minna en Himnariki.
Ótal sinnum hafa skip farizt
við Lundey. Þar sigldi á grunn
stórt skip úr spænska flotanum
ósigrandi, og þar fórst nýtt og
voldugt stríðsskip úr enska flot-
anum, Montagu, árið 1906.
Ein tegund fólks velkomin.
pins og áður er sagt er Lundey-
“ ingum ekkert gefið um af-
skipti eða Shlutun úr landi. Þó
er ein sú tegund manna, sem þeir
vilja gjarnan sjá, enda þótt þeir
hafi búsetu á meginlandinu. Það
er skemmtiferðafólkið.
Þegar vorar, fjölgar mjög
heimafólki í Lundey. Þótt þar
séu aðeins sjö menn árlangt, eru
starfsmenn í eynni um áttatiu á
hverju sumri. Þeirra hlutverk er
að ganga um beina og annast að-
Framh. á 5. síðu.
meiri en hún var í byrjun þessa
áratugs, og kemur á hvern ein-
stakling hálfum þriðja sinnum
meiri og verðmætari framleiðsla
en þá.
Fjölmörg stórkostleg iðnver
og verksmiðjur hafa risið upp
og aldrei jafnört sem síðustu
misseri, og á sama tima og þetta
gerðist, hafa Japanir verið færir
um að leggja nálega jafnvirði
tuttugu billjóna íslenzkra króna
i framkvæmdir erlendis og eru í
I fyrsta skipti í sögu sinni orðmir
eigendur stórra lána erlendis, í
stað þess, að þeir höfðu alla tíð
fram á síðustu misseri verið
skuldugir öðrum.
Afrek Japana er dæmi um það,
hvernig samhent og eljusöm
þjóð getur reist állt úr rústum
og hafið sig yfir þrengingar og
örbirgð á undrafáum árum, *ef
vilji og stjórnhyggindi haldast i
hendur,
Foi'dæmi Japana