Frjáls þjóð - 21.12.1961, Síða 7

úr víðri veröld
Nam
kríta liðugt, að því er mér
skilst, í sjálfs-ævisögum. Li-
centia pöetica þýðir skáldaleyfi
á íslenzku. Að því er ég bezt
veit, er skáldaleyfi það, er
skáld víkur frá venjulegum
orðmyndum í Ijóðum, en notar
í staðinn miður réttar orð-
myndir vegna formsins. Hjá ís-
lenzkum skáldum er þetta eink-
um gert til að ná réttri stuðlun
og rími (eins og t. d. Hallgrím-
ur Pétursson rímar heimili: sé
— eða: fyrir: mér, en hann
grípur oft til skáldaleyfis, en
stundum er því ekki tii að
dreifa, þótt nútímamönnum
virðist svo, og veldur þá, að
framburðurinn var annar en
nú).
Próf. J. H. lætur hvarvettna
í grein sinni í það skína, að
Kristmann sé stórskáld, jafnvel
á heimsmælikvarða. Þótt ein
og ein saga sé þýdd á aðrar
tungur, jafnvel mjög framandi
tungur, sannar það lítið um
ágæti höfundar, og víst er um
það, að Kristmann virðist ger-
samlega dauður í norskri bók-
menntasögu. í hinni miklu
bókmenntasögu Norðmanna
(Norsk litteraturhistorie eftir
þá Buil, Paasche, Winsnes og
Houm) i 6 bindum er hann ekki
nefndur á nafn, eins og hann
hefði ekkert ritað á norska
tungu, sem bókmenntagildi
hefði. Skáldsögur Kristmanns
hafa raunar aldrei verið mikið
fram yfir það fóður, sem ætlað
er almenningi til dægradvalar,
meðan þær voru einhver
skemmtilestur, þrátt fyrir tals-
verða frásagnarhæfileika og
mikla frásagnargleði. Eftir að
hann kom heim hefur keyrt um
þverbak í skáldsagnagerð hans.
Hið síðasta, sem ég hef lesið
eftir Kristmann er Þokan rauða,
II. Miiljónerareinbingur.
Þá hefur það og heyrzt í
umrœðum um þessi mál; að
ýmsir hafa talið það svo sjctl/-
sagt, að íslendingar hefðu
sjónvarp, aff það vœri varla
umtalsvert að hefjast bœri
þegar handa um að setja upp
sjónvarpsstöð hér. Hér er þó
auglióslega um að rœða aðra
tegund rembingsmennsku,
svolcaliaðan milljóneraremb-
ing, sem viff höfum þolaff af
óbœtanlegt tjón síðustu Ara-
iugina, en það er þessi vit-
stola eftiröpun á öllu eftir
erlendum milljónaþjóðum,
sem greindir menn af öllum
flokkum eru nú sem óðast að
iordœma. Má þar t. d. minna
á ræðu séra Jóns Auðuns við
setningu síðasta Alþingis.
Það hefur verið upplýst, að
œtti að koma hér upp sjón-
varpsstöð, sem nœði til um
60% af þjóðinni (100 þús.)
og ætlaði ég af skyldurækni að
lesa hana til enda, en varð að
gefast upp í síðara hluta siðara
bindis. Virtist mér höf. lenda
þar í algerri hugsanaþoku og
listsköpun öll vera af vanefn-
um, auk þess sem mér fannst
sagan leiðinleg. Vitaskuld geta
ekki allir rithöfundar verið í
fremstu röð, og er ekkert um
það að segja. Aðalsteinn skáld
Kristmundsson (Steinn Stein-
arr) sagði í ritdómi fyrir mörg-
um árum ,að Kristmann skrif-
aði ekki bækur sínar fyrir fólk,
sem gerði háar kröfur, og þetta
fólk mætti eiga sín skáld, og
Sveinbjörn skáld Beinteinsson,
að mig minnir, jafnaði saman
skáldskap Kristmanns og Guð-
rúnar frá Lundi á prenti nú
fyrir fáum árum. Raunar finnst
mér, að Kristmann kunni tals-
vert betur til vinnubragða en
Guðrún.
Próf. J. H. minnist nokkuð
á Heimsbókmenntasögu Krist-
manns. Ég hygg, að það hafi
verið ofrausn af Kristmanni að
semja það rit.Til þess þarf betri
menntun, sta^betri þekkingu
og meiri yfirsýn, og er honum
sízt láandi, þótt eitthvað brysti
á í þessum efnum, og umfram
allt er honum hætt við sleggju-
dómum. Sagan getur þó kom-
ið að talsverðu gagni, einkum
þegar höf. endursegir eða þýð-
ir eftir öðrum, en það, sem
hann segir frá eigin brjósti,
stingur alimjög í stúf við hitt.
Auðvitað verða slíkir höfundar
að nota verk annarra, en
smekklegra hefði verið að hafa
umsagnir annarra höfunda um
bækur innan tilvitnunarmerkja
og nöfn þeirra í svigum, eins og
venja er til í flestum þes kon-
ar ritum.
Það orkaði eilítið broslega á
mundi slík stöð kosta um 10
milljónir og dagskráin aðrar
10 milljónir á ári. En œttu nú
60% þjóðarinnar aff njóta
þessa 10 milljón króna pró-
grams, þyrfti a.m.k. 20 þús-
und fjölskyldur að kaupa
sjónvarpstœki. Ef reiknað er
með oð' sjónvarpstœki kosti
að meðaltali 18 þúsund lcrón-
ur, mundu tœkin handa þess-
um 20 þúsund fjölskyldum
kosta 360 milljónir króna, og
annar kostnaður við uppsetn-
ingu a.m.k. 40 milljónir kr.
Án þess að blikna, segja
þessir milljónera-rembings-
menn, að þetta eigum við,
sem lifað höfum á gjaldeyris-
sníkjum og fjársnikjum, í
nœrri tvo áratugi, og VERÐ-
UM við að fá, svo lífsnauð-
synlega, að ekki megi einu
sinni hugsa sig um áður en
hafizt er handa.
Augljóst er þó, að ef hafizt
þegai- próf. J. H. talar
um Tolstoy og ævisögu hans
í sömu andrá og Kristmann
og sögu hans, svo að freist-
ast mætti til að halda, að
hann væri að jafna þessum
skáldjöfrum saman, en slepp-
um því. Síðar í greininni tekur
prófessorinn líkingu af Gúllí-
ver í Putalandi, velgjörðum
hans við Puta og vanþakklæti
þeirra. Er helzt að sjá, að hann
setji Kristmann í spor Gúllí-
vers: Vér íslendingar, hinir
litlu og illgjörnu Putar, erum
vanþakklátir og sitjum á svik-
ráðum við skáldið, hinn mikla
risa Gúllíver, sem vér eigum
þó svo mikið upp að inna! En
Hkingin er nokkuð seinheppi-
leg. Kristmann hefur sjálf-
sagt orðið ýmsum til gamans
með bókum sínum. Ég hygg
samt, að íslendingar hafi gert
eins mikið og meira fyrir Krist-
mann en Kristmann fyrir þá.
Hann nýtur hæstu skáldalauna,
og rikið greiðir honum um eða
yfir 60 þúsund að sögn fyrir
að skreppa í skóla landsins til
að kynna þar íslenzk skáld og
rit þeirra.
Próf. J. H. segir, að það sé
„hið óþarfasta verk“, að Mánu-
dagsblaðið reyni að telja les-
öndum sínum trú um, að Krist-
mann „sé menntunarlítill og
menningarsnauður maður“. —
Satt kann það að vera, en það
er líka hið óþarfasta verk af
próf. J. H. að láta hvað eftir
annað að því liggja, að Krist-
mann Guðmundsson sé stór-
skáld, því að þannig munu
flestir skilja orð hans. Þótt
próf. J. H. sé ekki kennari i
bókmenntum, heldur i guð-
fi’æði, er líklegt, að margir
taki mark nokkurt á orðum
hans, bæði vegna nafns hans
sjálfs og stöðu hans. Það er því
ekfú vel gert af honum að
gæla við meðalmennskuna og
rugla dómgreind manna á gildi
bókmennta, svo að menn fái
ekki greint hismið frá kjarn-
anum, og Kristmanni gerir
hann vafasaman greiða, því að
ekki eru orð prófessorsins lik-
leg til að orka þannig á Krist-
mann, að hann taki sér fram,
heldur fremur til að auka á
steigurlæti hans, en af þeim
virðist hann eiga nóg.
vœri handa um að byggja liér
sjónvarpsstöð og framleiða
10 milljón króna ársprógram,
yrði það a.m.k. 10 círa við-
fangsefni að lcoma sjónvarp-
inu til 60% af þjóðinni.
Fyrsta árið yrði því þjóðin
að borga 10 milljón króna
dagskrá, sem aðeins 6% af
þjóðinni gœti notiff.
Og þetta rœða menn í al-
vöru að því er virðist, á sama
tíma og núverandi œðstu
valdamenn þjóðarinnar fara
ekki leynt með þá skoðun
sína, að okkur beri að afsala
SJÁLFSTÆÐI þjóðarinnar
fyrir ERLENT fjármagn, þar
eð við getiim ekki af eigin
rammleik komið upp fram-
leiðslutœkjum, svo að lífvœn-
legt geti talizt í landinu.
Kórónan á alla fjarstæð-
una er svo það, að allt þelta
fólk gerir kröfu til þess að
vera kallað vitiborið.
Er. Si. Hó.
Suður úr meginlandi Kína
teygir sig skagi mikill, sem í
landfræðibókum er venju-
lega kallaður Austur-Indland
Landsvæði þetta myndar
landbrú milli Kína, voldug-
asta stórveldis Asíu og fjöl-
mennasta ríkis veraldar, og
Indónesíu, kryddlands mið-
alda og eins hráefnaauðug-
asta lands jarðar.
Á þessum skaga eru sex
lönd. Vestast, við landamæri
Indlands, er Burma undir
stjórn U Nu mikilhæfs stjórn-
málamanns, sem fylgir
strangri hlutleysisstefnu í
kalda stríðinu. Miðhluti
skagans er Thailand. Þar
ræður ríkjum einn traustasti
fylgismaður Vesturveldanna
í Asíu, marskálkurinn Sarit
Thanarat. Thailendingar búa
við bezta menntun og traust-
astan efnahag allra þjóða
skagans. Suður úr Thailandi
teygist Malakkaskaginn suð-
ur undir miðbaug .jarðar.
Suðurhluti skagans er Mal-
ayaríkjasambandið, brezkt
samveldisland. Landsvæðið
austan Thailands og allt til
hafs er hin gamla nýlenda
Frakka, índókína.
Indókína skiptist nú i þrjú
eða öllu heldur fjögur riki.
Inni í landinu við landa-
mæri Thailands er Laos,
frumstætt fjallaland með um
2 milljónír íbúa. Þar hefur
kalda stríðið orðið heitt sið-
ustu mánuði en þessa stund-
ina er þar vopnahlé og með
öllu óvíst hvað ofaná verður
að lokum. Sunnan Laos er
Kambodía, gamalt menning-
arríki með um-5 milljónum
íbúa. Þar ríkir prins að nafni
Norodom Sihanouk. Stjórn
hans fylgir hlutleysisstefnu
í kalda stríðinu og er mikill
fjandskapur milli Thailend-
inga og Kambódiumanna.
Austan þessara ríkja er Viet-
Nam og nær yfir alla aust-
urströndina norðan frá Kína
og suður á tá skagans. Viet
Nam skiptist i tvö ríki, Norð-
ur- og Suður Viet-Nam. Norð-
ur Viet-Nam ráða kommún-
istar undir stjórn Ho Shi
Minh. íbúar þess landshluta
eru um 15 milljónir. Þar
hefur risið upp mikill iðnað-
ur, en hráefni eru mikil í
landinu.
Suður Viet-Nam er borg-
aralegt lýðveldi undir stjórn
manns að nafni Ngo Dinh
Diem. Það ríki hefur tæp-
lega 14 millj. íbúa. Iðnaður
er þar lítill og efnahagur
frekar bágborinn. Um ein
milljón Kínverja hefur flutzt
til landsins og ráða þeir
verzluninni að mestu levti.
Frakkar lögðu undir ^sig
Indókína á síðari helmingi
19. aldar og var landið auð-
úgasta nýlenda þeirra. Eftir
ósigur Frakka í heiriisstyrj-
öldinni 1940 hértóku Japanir
nýlenduna og héldu hennl
til stríðsloka 1945. Sjálfstæð-
ishreyfingu landsmanna óx
mjög fiskur um hrygg á
valdatíma Japana. Þegas;
Japanir gáfust upp lýstu
landsmenn yfir sjálfstæði ea
Frakkar skeyttu því engu„
Þeir sendu her til landsins og
háðu þar styrjöld meif
nokkrum hléum til 1954 er
þeir neyddust til að viður»
kenna ósigur sinn og hverfa
á brott með lið sitt. Síðaa
hefur nýlendan skipzt í þau
fjögur ríki, sem að framan,
eru talin.
Miklar viðsjár hafa veriö
milli ríkishlutanna tveggja í
Viet-Nam. Kínverjar styðja
stjórnina í norðm'hlutanum
er situr í Hanoi en Banda»
ríkjamenn stjórn suðurhlut-
ans í Saigon. Stjórn komm-
únista í Hanoi virðist traust í
sessi og efnahagsframfarir
miklar undir þeirra stjóm
en það sama verður ekki
sagt um stjórn Ngo Dinh
Diem í Saigon. Stjórn hans
hefur verið völt og á tilveru
sína að mestu leyti að þaltka
mikilli efnahagsaðstoð
Bandaríltjamanna. Hefur
Saigonstjórninni oft verið
líkt við stjórn Ghiang Kai
Sheks á Taivan eða stjóm
Syngman Rhees í Suður-
Kóreu.
Síðustu mánuðina hafa
viðsjár aukizt mjög i land-
inu. Skæruliðar kommún-
ista, sem kallast Viet-Cong,
hafa færzt í aukana, sprengt
brýr og vegi og drepið fjölda
af hermönnum stjórnarinn-
ar. Má segja að stjórnin hafi
aðeins öruggíega á valdi sínu
stærstu borgirnar og aðal-
samgönguleiðirnar. Þrátt fyr-
ir mikinn herstyrk hefur
barátta stjórnarhersins við
skæruliðana verið árangui's-
lítil, því svo virðist sem
flestir skæruliðanna séu
friðsamir bændur um daga
en hermenn um nætur, og
það segir sína sögu um á-
standið í landinu.
Suður Viet-Nam hefur
mikla hernaðarþýðingu í bar-
áttu Kínverja og Bandarikja-
manna um völd og áhrif í
Suðaustur-Asíu. Bandaríkja-
menn hafa lýst yfir, að þeir
myndu aldrei þola yfirráð
kommúnista í S. Viet-Nam
' og i október s.l. sendi Kenne-
dy forseti fulltrúa sinn Max-
well Taylor hershöfðingja til
Saigop til að kynna sér á-
síandið. Nokkrum klukku-
tímum fyrir komu Taylors
til Saigon, lýsti Ngo Dinh
Diem yfir hernaðarástandi á
landinu og tók sér jafnframt
einræðisvald.
Eftir heimkomu Taylors
ákvað Bandaríkjastjórn að
auka efnahagsaðstoð sína við
stjórn S. Viet-Nams og sendei
Frh. á 8. síðu.
Jóhann Sveinsson.
Frjáls þjóð — Fimmtudaginn 21, des. 1961