Vikublaðið


Vikublaðið - 22.07.1994, Blaðsíða 6

Vikublaðið - 22.07.1994, Blaðsíða 6
6 Kapítalisminn VIKUBLAÐIÐ 22.JÚLÍ 1994 Jón Ólafsson er sagður ráða öllu sem máli skiptir í útgáfu, upptöku og dreifingu á tónlist eftir að hann gleypti Steinar Berg/Spor. Með því eignaðist hann allar helstu hljómplötu- verslanir höfuðborgarsvæðis- ins. Á m.a. Stúdíó Sýrland. Er mikilvirkur umboðsmaður „merkja" á borð við Polygram (Skífan), EMI (Skífan), WEA (Spor), BMG/RCA/Arista (Skíf- an), CBS/Sony (Spor). Með umboð fyrir Columbia, Walt Disney og fleiri kvikmyndafyrir- tæki. Keypti húsnæði Regn- bogans af Framkvæmdasjóði. Er stærsti einstaki hluthafinn í Stöð 2/Bylgjunni og gerir sig nú gildan sem fjölmiðlakóngur. Með honum á myndinni er eig- inkonan Helga Hilmarsdóttir, verslunarstjóri Skífunnar. í þessum bransa, þar sem við störfum með listamönnum, getur það aldrei verið eðlileg staða fyrir þá að hafa ekkert val - geta ekki valið um útgefendur. Að auki held ég að það sé ekki hollt fyrir neinn að verða alráður á markaðinum og ég held raunar að það geti ekki gerst.“ etta sagði Jón Ólafsson for- stjóri Skífunnar í viðtali við Pressuna þann 18. mars í fyrra. Einum og hálfum mánuði síðar eign- aðist hann minnst 50% hlutafjár í fyr- irtæki helsta keppinautar síns, Stein- ars Berg - gleypti hann reyndar með húð og hári að margra mati. Það gerð- ist við stofnun Spors hf. þann 6. maí 1993. Steinar Berg er ffamkvæmda- stjóri þess en Jón Ólafsson stjórnar- formaður. Yfirburðarstaða í tónlistinni - fjölmiðlaveldi í smíðum? Saman ráða þessi fyrktæki, Spor og Skífan, yfir hljómplötumarkaðinum. Þau eiga að minnsta kosti 80% söl- unnar, eiga útgáfurétt á meirihluta tónlistar sem gefin er út á íslandi og hafa öll stærstu umboðin í erlendri músík. Fyrirtækin eru líka nær a!ls- ráðandi á myndbandamarkaðinum. Þau stjórna skemmtanaiðnaðinum og Jón Ólafsson stjórnar þeim. Síðustu atburðir í viðskiftalífinu sem tengjast Jóni Ólafssyni hafa ekki farið ffamhjá almenningi. Borgara- styrjöldin innan íslenska útvarpsfé- lagsins (Stöð 2, Bylgjunnar og Sýn) er sögð svo hörð að aldrei geti gróið um heilt. Fyrrum minnihluti náði meiri- hlutavöldum fyrir atbeina Sigurjóns Sighvatssonar í Bandaríkjunum og er hlutur Jóns Ólafssonar í „plottinu“ mjög stór. Fyrrverandi meirihluti reyndi að svara fyrir sig og kom hlut- um svo fyrir að hann eignaðist meiri- hluta í Sýn og nú stefnir allt þráðbeint til dómstólanna. Eitt af því sem dregið hefur verið upp í þessum deilum er hugsanleg kæra fyrrum meirihlutamanna á hendur Jóni Ólafssyni, þar sem hon- um er gefið að sök að hafa brotið lög með grófum innherjaviðskiptum og brotið skattalög um leið. Þegar liggur fyrir niðurstaða sérstakrar „rannsókn- amefndar" innanhúss frá því í árslok 1992, en sú skýrsla var lögð til hliðar með samkomulagi manna. Nú er sá ffiður úti. Sá hagur sem Jón Ólafsson hefur af því að vera í lykilaðstöðu hjá Stöð 2 og Bylgjunni er augljós. Hann þarf að selja afurðir eigin fyrirtækja, tónlistar- afurðir, myndbönd og fleira. Og svo kann að vera að þetta verði ekki einu fjölmiðlarnir þar sem Jón er potturinn og pannan. Nýlega voru staðfestar ffegnir þess efnis að Jóni hafi staðið til boða að kaupa meirihlutann í viku- blaðinu Eintak. Ekki sakar fyrir Jón að bæta tidinum fjölmiðlakóngur í safn sitt, en skoðum nánar ítök hans á öðr- um sviðum. Aðalatriðið gleymdist Fyrir síðustu jól urðu miklar hrær- ingar á hljómplötumarkaðinum. Óháðum útgefendum fjölgaði og þeir áttu í deilum við Skífuna/Spor, þenn- an tvíeina risa í hljómplötusölunni. í fjölmiðlum birtist þetta helst í deilum Steinars Berg og KK, sem ákvað að taka plötur sínar úr sölu í búðum Skíf- unnar og Steinars. Astæðu þess sagði hann þá að geisladiskurinn Hotel Foroyar væri falinn bak við af- greiðsluborð í verslununum en ekki stillt upp eins og diskum Skífunnar og Spors. Aðrir sjálfstæðir útgefendur, þar á meðal Sigríður Beinteinsdóttir, tóku í sama streng þó að þau gengju ekki eins langt og KK. Líklega varð þessi deila að einhverju leyti til þess að koma sjálfstæðu útgefendunum betur á framfæri og Japis, dreifingaraðili þeirra, notaði tækifærið og auglýsti sig sem „bakhjarl sjálfstæðu útgefenH- anna“. Þó var eins og aðalatriðið gleymd- ist. í öllu fárinu og allri umræðtmni kom nafn Jóns Ólafssonar nær aldrei ffam. Manninum sem réði mestu í raun tókst að halda sér alveg fyrir utan umræðuna. I staðinn mætti Steinar Berg í útvarp og í sjónvarp og skrifaði greinar í dagblöð. Staða Jóns er þó svo sterk að í flestum siðuðum löndum væri hún talin brjóta í bága við sam- keppnislög og reglur um eðlilega við- skiptahætti. Skífan/Spor getur drepið niður útgáfu ef þessum tvíeina risa sýnist svo. Það virtist gleymast í allri umræðunni, þó að það væri orsök allra látanna. Þeir eiga nær allar hljóm- plötuverslanirnar Mikill meirihluti allra hljómplötu- verslana á höfuðborgarsvæðinu er í eigu Spors og Skffunnar. Atta hljórn- plötuverslanir á Stór-Reykjavíkur- svæðinu tilheyra þessu eina fyrirtæki. Eftir eru sex búðir, þar af tvær í eigu Japis, eina aðilans sem kemst eitthvað nálægt því að vera keppinautur. Hinar búðirnar eru litlar og Iangt ffá því að geta veitt Spors-Skífusamsteypunni nokkra sámkeppni. Yfirburðir fyrirtækisins á sviði sölu tónlistar eru þó litlir ef litið er til þeirrar yfirburðaaðstöðu sem fyrir- tækið hefur á sviði útgáfu og innflutn- ings tónlistar og myndbanda. Skífan á bæði hljóðfæraverslun og upptökuver ogjón Ólafsson á stærsta einstaka hlutinn í Stöð 2/Bylgjunni. Þeir sem vilja senda frá sér tónlist hér á landi eiga ekki margra kosta völ. Þeir geta farið til litlu útgáfufyrirtækj- anna sem eru hvorki mörg né öflug og þeir geta gefið út sjálfir. Þá er algeng- ast að Japis dreifi. Tónlistarmenn sem hafa farið þá leið hafa náð metsölu. Það er undantekningin og á fym og fremst við um þá sem hafa þegar náð að vinna sér athygli. Vilji tónlistar- flytjendur ná til margra og vera spil- aðir á útvarpsstöðvunum þá er væn- legast til árangurs að ná samningi við Skífuna/Spor. Hættur og afleiðingar fá- keppni Tónlistarmennirnir eru ekki hrifnir af þessari þróun. Að vísu er marktæk- ur munur á ummælum þeirra sem eru búnir að vera mjög lengi í bransanum og/eða eru meðal hinna söluhæstu og hafa þar af leiðandi nokkuð góðan samning og hinna, sem eru nýir í bransanum eða hafa ekki verið með eins mikla sölutónlist. Kannski eru hinir fyrrnefhdu bara varkárari - þetta eru menn sem hafa tónlistina að aðal- starfi. Ef þeir eru á samning hjá Spor/Skífunni þá hafa þeir ekki um aðra kosti að velja. Kannski endur- speglar þetta líka muninn á þeim sem eru búnir að „meika'ða", komnir á ör- uggan samning og er sama um alla hina. Hvað sem því líður sögðust margir viðmælenda Vikublaðsins hafa farið illa út úr viðskiptum við fyrirtæki Jóns Ólafssonar eða vita um mörg „fórnarlömbin". Þeim og raunar miklu fleirum líst illa á þau völd sem hann er að ná á tónlistarmarkaðinum. „Menn þurfa ekki að hafa farið illa út úr samningum við Jón Ólafsson til þess að óttast afleiðingar einokunar- innar sem er að verða til,“ sagði einn viðmælenda okkar. Margir reyndu um síðustu jól að bregðast við þessari einokun, þó ekki væri nema að takmörkuðu leyti, þ.e. með því að standa sjálfir að útgáfunni. 34 flytjendur gáfu út sjálfir, Spor og Skífan gáfu aðeins út fjóra íslenska titla hvort fyrirtæki. Ein ástæða þess að fleiri gefa nú út sjálfir er að það er auðveldara en áður. Það er tiltölulega ódýrt að framieiða geisladiska, en hins vegar er dreifingin meira mál. Þar hefur Japis komið inn í, en flestir þeirra sem gefa út sjálfir gera dreif- ingarsamninga við það fyrirtæki. Hins vegar á Spor/Skífan meirihluta hljóm- plötuverslana og getur ráðið því hvaða plötur eru seldar í þeim. „Víst er samkeppni“ Svo mikla einokunarstöðu hefur Skífan/Spor á markaðnum að jafnvel fólk sem er inni í tónlistarbransanum man ekki eftir öðrum aðilum. Á þessu má vera Ijóst að ekkert fyrirtæki getur veitt hinni nýju samsteypu sam- keppni. Steinar Berg sagði í blaðaviðtali skömmu eftir stofnun Spors hf. að á- ffam yrði um samkeppni að ræða og að það mundi ekki tálma samkeppni fyrirtækjanna að sami maður væri stjórnarformaður í báðum hlutafélög- um. Þorvaldur K. Þorsteinsson fram- í þá góðu gömlu daga. Jón Ólafsson árið 1979, þá gjarnan kallaður Jón Bæó í Keflavík; þenur rokkinn og teygir lopann. Um þetta leytið var Jón með hljóm- plötuútgáfu og tvær plötuverslanir, envar annars kunnur fyrir að hafa verið um- boðsmaður Júdasar. Þremur árum eftir að myndin var tekin hófst viðskiftasam- starf hans og Sigurjóns Sighvatssonar fyrir alvöru.

x

Vikublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikublaðið
https://timarit.is/publication/310

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.