Mánudagsblaðið - 27.02.1950, Síða 5

Máimdagur- 27. • fefarnar l&SO

MANUÐAjGSBLAÐO>
*>- ^ *f*V5-*f>*

Bandaríkjamenn taka þátt í
hvalveiðum
Hvalafurðir eftirsóftar í Evrópu
Bollabolla.
Þá eru þeir liðnir dagarnir
þrír, Bolludagui, Sprengidag
ur og Öskudagur, þessar leif
ar kaþólsku kjötkveðjuhátíð-
arinnar, sem enn eru við líði
hér hjá okkur. í mörgum
kaþólskum löndum hefur ver
ið mikið um dýrðir undanfar
ið, ungir og gamlir hafa í-
klæðzt. allskonar búningum,
drukkið, dansað og skemmt
sér í nær heilan mánuð, —
en klukkan tólf á miðnætti
á Öskudaginn, „deyr“ prins
Karneval, og þá hefst alvara
lífsins á ný.
'Hér hjá okkur eru það að-
allega börnin, sem hafa gam
an af þessum dögum. Ekki
hvað síizt Bolludeginum og
Öskudeginum, — því að á
Sprengidaginn er bara vömb
in kýld með saltkjöti og
baunum, og íþað finnst
krökkunum ekkert sérstak-
lega spennandi. Okkur full-
orðna fólkinu finnst þó til-
heyra að éta yfir sig á
Sprengidag, og ég hygg, að
fáir séu þeir íslendingar
sem ekki þykir saltkjöt og
baunir kóngamatur.
Eg varð eiginlega fyrir
vonbrigðum síðasta Bollu-
dag. Eg hafði keypt talsvert
af bollum, því að ég á marga
góða litla vini og vinkonur,
sem ég bjóst við, að myndu
koma og flengja mig. En
enginn kom.
Satt að segja saknaði ég
þess, að vera ekki vakin
með hressilegum „Bollabolla-
bollabolla“-söng barnaradd-
anna, — þó mér að vísu þyki
gott að lúra í morgunmund.
Svo vjrðist sem þessar bollu-
herferðir barnanna séu að
leggjast niður, eða a. m. k.
er ekki éiris mikið um þær
og þegar ég var lítil.
Þá skrifaði maður langan
lista kvöldið fyrir bolludag,
yfir alla þá, sem til stóð að
flengja. Síðan var vekjara-
klukkan látin hringja klukk-
an 6 á Bolludagsmorguninn,
til þess að hægt væri að ljúka
flengingunum af áður en far
ið var í skólann, og líka til
þess að ná nági’önnunum í
rúminu og gera þeim rúm-
rusk. Margir létu þá útidyrn-
ar vera ólæstar, svo að fleng
ingarfólkið litla kæmist ó-
hindrað inn, eins snemma og
því þóknaðist.
Ekki þarf að taka það
fram, að flestir voru með
magapínu af bolluáti, er leið
á daginn. Eins hafði mörgum
fénazt vel um morguninn,
því að margir gáfu peninga
í staðinn fyrir bollur. — Satt
að segja held ég, að aurarnir
hafi verið fullt eins vel þegn
ir og bollumar, því að venju-
J.ega fékk xaaður meiri bollur
en maður gat torgað. Þó man
ég til þess, að mörgum krökk
um var bannað af foreldrum
sínum að taka við peningum,
þegar þau væru að flengja,
— því að þá þótti þeim sýnt
að litlu refirnir notuðu bollu
daginn beinlínis til fjárplógs
starfsemi og sóttust einkum
eftir að flengja einstaklinga
og fólk, sem gaf þeim aura
1 bollu stað!
Öskudagurimi.
Nú á Öskudaginn síðasta
var ekki verra veður en svo,
að ég bjóst við að sjá urmul
af krökkum úti að hengja
öskupoka. En svo var ekki
heldur. Það er leitt, ef þess-
ir gömlu skemmtilegu siðir
ætla alveg að leggjast niður
hjá okkur.
í gamla daga sátu allir
krakkar við öskupoka-sauma
alla vikuna á undan. Oft
voru saumaðir milli 30 og 40
pokar, en saumaskapurinn
var síðan hengdur í runu í
gluggatjöldin, og beðið með
óþreyju eftir hinum mikla
degi.
Þegar Öskudagurinn svo
rann upp, — dimmur eða
bjartur, votur eða þurr, —
voru pokarnir hengdir í run-
um innan á kápurnar, farið
var í létta skó til þess að
geta læðzt sem hljóðlegast,
og síðan var farið út á göt-
ur og reynt að vera eins sak
leysislegur á svipinn og frek
ast var unnt. Er leið á dag-
inn, fór heldur varla hjá
því, að næstum hver vegfar-
andi væri með einn eða fleiri
poka dinglandi aftan í sér.
Sumir höfðu gaman af og
létu sem þeir yrðu ekkert
varir við það, er við vorum
að pukrast við að hengja
poka aftan á þá, en aðrir
brugðust hinir verstu við,
rifust og skömmuðust. Þeim
síðarnefndu hefur að líkind-
um vantað alla kýmnigáfu
og þótt það fyrir neðan virð
ingu sína að hafa öskupoka
dinglandi aftan á sér, — en
slíkir vegfarendur vöktu allt
af megnustu fyrirlitningu
okkar.
Á mínum duggarabands-
árum voru líka margir
stráka-prakkarar, sem gerðu
sér að leik að stinga vegfar-
endur i afturendann með sjal
prjóni á Öskudag, eða hengja
aftan í þá spjöld, hvar á
voru skráð allskonar klúr-
yrði og klám. En það virðist
einnig vera að leggjast nið-
ur, og það er ágætt. Engum
er eftirsjón í spjalda-heng-
ingunum og sjalprjóna-stung
unum, — en ég sé sannar-
lega eftir því, ef litlu stúlk-
urnar í bænum ætla að fara
að hætta bví að sauma ösku-
poka og setja svip sinn á bæ-
inn á Öskudag með því að
læðast á eftir vegfarendum
og pukrast við að skreyta
bök þeirra með mislitum
öskupokum! . . .
Öldin önnur.
Eg er að velta því fyrir
mér, hvort börnin nú á tím-
um séu eitthvað öðruvísi
innréttuð en þau voru, þeg-
ar ég var lítil? Eru þau
hætt því að vera barnaleg-
og gleðjast yfir litlu vegna
þess, að þau hafa alltof mikla
peninga milli handa til sæl-
gætiskaupa og skemmtana?
Margar ungar mæður hafa
sagt mér, að nú vilji krakk-
arnir heldur sterkar súpur og
sósur, heldur en sæta búð-
inga með rjóma, — sem var
þó það dásamlegasta, sem
maður gat ímyndað sér ,í
þann tíð! Þær segja líka, að
nú vilji þau heldur smútt
brauð en dísætar rjómakök-
ur. Við því er líklega ekkert
að athuga, því að brauð er
að sjálfsögðu hollara en kök-
urnar, — en hver mundi hafa
trúað því í þann tíð, að barn
mundi afþakka rjómaköku?
Þá þótti það eiginlega ekki
almennileg afmælisveizla
nema maður fengi svellandi
þykkt súkkulaði með þeytt-
um (rjóma að drekka, og
rjómatertu og 10—15 köku-
tegundir aðrar með. Þá þótti
líka tilheyra að vera með
magapínu af kökuáti daginn
eftir afmælið, og brennda
tungu eftir sjóðandi súkku-
liðið, sem maður einhvern-
veginn aldrei lærði að vara
sig á vegna græðginnar! þá
voru afmæli kunningjanna að
alskemmtanir ársins. Þá
loksins fékk maður að éta
fylli sína af kökum, — og
ekki var óalgengt, að mæð-
urnar létu börn sín salla á
sig 2—3 vænum rúgbrauðs-
sneiðum, áður en þau færu
í afmælið, til þess að þau
ætu ekki kökurnar svo græðg
islega, að þau yrðu sér til
skammar!
En nú er öldin önnur. Nú
vilja þau helzt Coca-cola og
smurðar „snittur“ í afmæl-
unum!
Anna, vinkona mín hélt
upp á afmæli litlu dóttur
sinnar um daginn. Þetta var
fyrsta afmælið, sem telpan
fékk að halda upp á með
pomp og prakt, og voru því
15 krakkar boðnir.
Anna bauð þeim svellandi
súkkulaði (eða kókó, nú í
súkkulaðisleysinu) með
þeyttum rjóma, eins og hún
sjálf ihafði vanizt i afmælis-
boðum, þegar hún var lítil.
Aðeins tvö af börnunum
. Síðustu 10 árin hefur ekkert
hvalvciðskip verið gert út af
BandaríkjamGnnum. En nú
benda allar líkur til þess að þeir
aetli sér einnig að gera út á hval-
veiðar.
The Olympic Whaling Com-
pany, sem er nýtt hlutafélag í
Bandaríkjunum, er að láta breyta
Hin báðu heldur um mjólk!
Hún bauð þeim væna rjóma
tertu með nafni afmælis-
barnsins letruðu með sultu-
taui ofan á, — en aðeins
fimm af börnúnum gátu lok
ið við tertustykkið, sem
þeim , var skammtað! (Og
munið þið, hvað- maður var
fljótur að klára tertustykk-
ið í gamla daga, í von um að
fá meira!!).
Hún bauð þeim margar teg
undir af fínum, heimábökuð
um kökum, — en ekkert
þeirra sner.ti við þeim, nema
ein iítil stúlka, sem fékk
sér þrjár smákökur í stað-
inn fyrir tertuna, af því að
jhún sagðist „ald'rei borða
þeyttan rjóma“!
Anna sagðist á eftir hafa
staðið hálfklökk í eldhús-
inu yfir öllum ósnertu köku-
fötunum og fullum súkkulaði
pottinum. „Eg skal sannar-
lega ekki vera að slíta mér
út á kökubakstri fyrir næsta
afmæli“, sagði hún. „Þá
kaupi ég bara vínarbrauð,
jsrrfyr brauð með osti og
sléngi þessu í þau með Coca
cola.“
Já, öldin er sannarlega
önnur! Og skýringin á þessu
held ég, að sé sú, að nú fá
börnin svo mikið af sælgæti,
kökum, ís og búðingum jafnt
á tyllidögum sem öðrum dög-
um, að þeim er hætt að þykja
nokkuð til þess koma. En í
gamla daga fengum við
þetta svo sjaldan, að þegar
við loksins fengum það, var
það okkur svo mikið nýnæmi
að við gátum ekki stillt
græðginni í hóf, enda var
lengi búið að hlakka til. Þá
höfðu mæðurnar gaman af
því að sjá þessa litlu, gráð-
ugu og þakklátu gesti háma
í sig góðgætið .(Sbr. „Éttu
nú Jódís! þú færð ekki þenn
an mat á morgun!“) — en nú
ergja þær sig yfir lystarleysi
þeirra. Eg er ekki í vafa um
það, hvort mér þykir heil-
brigðara, enda mun það flest
um auðsætt.
Kannske verða afmælis-
boð framtíðarinnar ekki ann
að en gosdrykkir og víta-
minspillur, — en missa þau
þá ekki talsvert af yndis-
og heilbrigði,
Clio.
16,641 tonna olíuflutningaskipt
í hvalveiðimóðurskip í skipa-
smíðastöð í Kiel í Þýzkalandi.
Skip þetta verður það stórt, að
ráð er gert fyrir að það geti unn-
ið úr fjögur þúsund hvölum eða
25 þúsund tonnum af hvallýst
á einu veiðiári. Auk þess hafa
verið sendir 12 ,,veiðibátar“ til
þess að veiða í móðurskipið. All—
ur kostnaður við breytinguna
nemur 9 milljónum dollurum eða
60% minna en það myndi kosta
í Bandaríkjunum.
Nú eru á döfinni samningar
við Noreg um að ráða æfða hval-
veiðimenn á skipið, en lögin í
Noregi banna að hvalveiðimenn-
þeirra vinni á skipum, sem sigJa
undir öðrum flöggum en norska
flagginu. Ef samningar nást
ekki, lítur út fyrir að Olympic-
félagið verði að leita fyrir sér í
hinum hvalveiðilöndunum.
Nú er afar mikil samkeppni
í hvalveiðum og byrja veiðar i
desember. Fyrir stríðið var hval-
veiði að mestu frjáls. 1933 vcru
t. d. drepnir 45,697 hvalir í suð-
urhöfum. En nú hefur alþjúða
hvalveiðieftirlitið gripið í t.vam-
ana og má ekki drepa nema 16
þús. bláhveli um hvalveiðitíma-
bilið, sem er frá 22. des. til 7.
apríl. Bláhvelið er stærst a!lra
hvala og getur orðið 100 fet á
lengd og vegið 120 tonn. —
Smærri hvalir, sem veiðasr, era
metnir sem hluti af bláhveli.
Að því sem virðist eru hval-
veiðar afar tekjumikill atvinnu-
vegur. Hvalolía hefur á síðari ár-
um orðið aðalefnið í oleomargar-
ini því, sem framleitt er í Evrópiu
Niðursoðið og fryst hvalkjöt, senrt
er á bragðið eins og sambland a£
nautakjöti og lifur, selst vel í Ev-
rópu og Japan.
Verðið á hvallvsi er á þessii
ári 224 dollarar per. tonn. I íval-
veiðimenn fá um það bil 60 tonit
af lýsi úr liverjum hval og nemur
það því 13,500 dollurum stykk-
ið. Skip Olympic-félagsins getur
unnið 25,000 tonn af lýsi, sem
er samtals 5,600,000 dollara
virði. Eigendur og áhöfn skipia
með sér hagnaðinum eins og
venja er.
Auglýsið í
Mánudagsblaffinu
Lesið
Mánudagsblaiið
þáðu kókóið, — rjómalaust.
þokka sínum
barnslegri átgleði.?.