Mánudagsblaðið - 14.01.1952, Page 4

MÁNUDAG SBLAÐIÐ
Mánudagur 14. janúar 1952
MÁNUDAGSBLAÐIÐ !|
BLAÐ FYRIR ALLA
?— . JI
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason. ;
Blaðið kemur út á mánudögum. — Verð 2 kr. í lausa- ;
sölu, en árgangurinn 100 kr. ;
Áfgreiðsla: Tjarnargötu 39. — Símar ritstjórnar: 3496 og 3976. ;!
[j£ Auglýsingasímar: 6530 og 6947.
I Prentsmiðja Þjóðviljana. !
RADDIR
Alþingisrímurnar
Nokkrar hugleiðingar uiii Heyerdahl
og Kon-tiki
Á vegum bókaútgáfu Menn-
ingarsjóðs eru Alþingjsrím-
urnar komnar á bókamarkað-
inn í nýrri útgáfu. Allur ytri
frágangur bókarinnar er með
ágætum. Jónas frá Hriflu
ritar formála, en Vilhjálmur
Þ. Gíslason ritar eftirmála og
skýringar.
Formálinn er langur, sett-
ur fram af ritleikni, en hefur
ekkert nýtt að bjóða, sem
talizt geti hafa bókmennta-
legt gildi. Höfundur formál-
ans hefði getað sagt þessa
klausu í helmingi styttra máli,
án þess þó að mergur málsins
missti í við það, ef rétt hefði
að verið.
Höfundur formálans fer
lofsorðum um þá menn, sem
þar koma við sögu, enda eru.
þeir allir dauðir, og höfund-
urinn fjarlægur þeirri ó-
svinnu að leggjast á náinn.
I þessari langloku er berum
orðum sagt, að Guðmundur
Guðmundsson, skáld, hafi ort
Alþingisrímurnar, að mestu
eða öllu leyti. Þessi staðhæf-
ing er þó hvergi rökstudd.
Kemur þar fram það, sem
mönnum hefur verið lengi
vitanlegt um höfund formál-
ans, að ritvissa hans er svo
blygðunarlaus, að telja allt
fullkominn sannleika, sem ef
til vill gæti verið sannleikur
eða gæti orðið sannleikur
einhverntíma, eftir því hvern-
ig rás viðburðanna kynni að
snúast.
Höfundi formálans virðist
ekki hafa komið til hugar að
gera samanburð á ljóðmælum
G. G. og rímunum. Var honum
það innan handar, ef vilji og
vit á ljóðagerð hefði verið fyr-
ir hendi. Ef ljóðrænir menn,
sem fæddir eru með brageyra,
lesa ljóðmæli G. G., komast
þeir ekki hjá því að sann-
reyna, að engan skyldleika
er að finna milli ljóðmælanna
og rímnanna. Þetta er mikil-
vægt atriði, sem slær formála-
höfund út af laginu.
G. G. yrkir sjaldan undir
ferskeytluháttum, og þá
sjaldan sem hann gerir það,
bólar ekki á neinni sérstakri
rímleikni, sem vísi til rímn-
anna, heldur er þar sleginn
fremur ódýr strengur. Aðal-
tilþrif G. G. eru í stef jamál-
i junum, sem ort'eru undir hin-T
um ýmsu bragarháttum.
Það, sem gefur Alþingis-
rímunum hið óbrotgjarna
gildi, er bragleiknin, því þar
er hvergi sleginn ódýr streng-
ur, hið létta háð um söguhetj-
urnar, kunnugleiki í sögu
stjórnmálanna, og smá and-
úð í garð Dana, sem þó er
meinlaus.
G. G. var í eðli sínu þung-
lyndur maður, alvörugefinn,
draumlyndur, lifandi í trú á
æðra líf, dulspakur, hjarta-
hlýr og fullur samúðar við
allt, sem bágt átti. Hann var
alls ekki stjórnmálamaður.
Hann gat því alls ekki lifað
sig svo inn í undirmál og ref-
skák stjórnmálanna, sem sá
þurfti að gera, sem tók sér
fyrir hendur að yrkja hetju-
kvæði um þau. Óþefur stjórn-
málanna og þjóðlífsins yfir-
leitt hefur án efa verið G. G.
svo leiður að óhugsandi er,
að hann hafi farið að leggja
sig niður við slíkt yrkisefni.
í Alþingisrímunum er svo
langt gengið í kaldhæðninni,
að jafnvel er gert spaug með
dauðann og upprisuna. Allt
slíkt var f jarri skapi G. G.
Höfundi formálans hlýtur
að vera kunnugt um, að rit-
skýrendur, sem leita eftir ó-
kunnum höfundum ritverka,
gera það með því að bera sam-
an ritverk þekktra höfunda
við hin óþekktu. Á þennan
hátt fá þeir svarið, jákvætt
eða neikvætt. Má í þessu sam-
bandi nefna biblíuskýrendur.
Þeir bera saman nafnlausu
kafla biblíunnar, svo sem
Prédikarann, Postulasöguna
og Hirðisbréfin o. fl., við það,
sem hinir þekktu höfundar
hafa skrifað og reyna á þann
hátt að ráða rúnirnar.
Við lestur ljóðmæla G. G.
og rímnanna hlýtur athugull
lesari, sem brageyra hefur,
og vit á ljóðagerð, að komast
að þeirri niðurstöðu, að þar
er engan skyldleika að finna.
G. G. hefur ekki getað gengið
svo frá sínum persónuleika í
umræddu verki, að hvergi
væri ljósglætu að finna frá
sama arni. Þá er og þess að
geta, að G. G. dó svo ungur að
aldri, að þáttaskipti í stefnu
hans og lífsskoðun gat ekki
átt sér stað, sem kollvörpuðu
iúnu fyrra.
Hver er þá höfundur Al-
þingisrímnanna ? Það er
spurning, sem hlýtur að
verða ofarlega á.baugi, þegar
G. G. er hrundið' úr því há-
sæti.
Þegar hugleitt er, hver sé
höfundur Alþingisrímnanria,
finnst mér öll drög hníga að
því, að það sé Valdimar Ás-
mundsson. Hann var talinn
maður greindur, vel hagorð-
ur, vel að sér ger um þekk-
ingu móðurmálsins, hann var
ritstjóri stjórnmálablaðs,
hann lifði og hrærðist í stjórn-
málunum, þekkti undirmál
þeirra og refskák, kunni að
henda spaug að mönnum og
málefhum, eftir því sem við
átti í hvert skipti.
Mér er tjáð, að frú Bríet
Öjarnhéðínsdóttir hafi enga
dul dregið á, að maðurinn
hennar, Valdimar Ásmunds-
son, væri höfundur Alþingis-
rímnanna að mestu eða öllu.
Hún sagði afdráttarlaust, að
því er ég bezt veit, að V. Á.
væri höfundur Bakkusarrím-
unnar. Virðist þá lykillinn
fenginn að þvi, hver er hinn
rétti höfundur rímnanna. Sá,
sem hefur ort sjöundu rímu
Alþingisrímnanna, hann er
ekki loppinn í hörpuleik
rímnaháttanna og hefur þvi
getað ort þær allar. Þetta er
merkurinn málsins, sem leiðir
allan sannleika í ljós.
x+y
Færri þingmenn..
Það er stundum sagt frá
því, bæði í gamni og alvöru,
að vér Islendingar höfum
sett eða eigum met í hinu og
þessu, „miðað við fólks-
f jölda“. Eg ætla nú að reyná
að bæta einu metinu við, sem
!ekki hefur enn verið minnzt
á. Eins og kunnugt er, meg-
um vér hafa 52 alþingismenn.
Ef gert er ráð fyrir þyí, að
íbúatala landsins sé nú um
140,000, verður útkoman sú,
að um 2700 manns koma á
hvern þingmann. Miðað við
þessa tölu ættum vér í sam-
anburði við Noreg, þar sem
eru liðugt þrjár milljónir íbúa
og 150 þingmenn, aðeins að
hafa 7 þingmennn. Og með
sömu samanburðaraðferð
ættu einnig að vera hér 7
þingmenn miðað við Dan-
mörk og einnig sama tala
miðað við hin Norðurlöndin,
Svíþjóð og Finnland. Hins
vegar ættum vér aðeins að
hafa 3 menn á Alþingi borið
saman við Guatemala og
Haiti. Vér eigum því, eftir
þessu, Norðurlandamet i
þessari grein og þyrfti lík-
legast ekki vera jafn glæsi-
legt. Hins vegar er rétt að
geta þess, að véf eigum ekki
Evrópumetiá. Það á kotrík-
ið Liechtenstein. Þar eru að
eins 11,000 íbúar, en státar
þó af 15 þingmönnum. Þeir
munu þó jafnframt vera
einskonar bæjar- og héraðs-
stjórnir um leið. Kannske
gætum við farið hina leiðina
Um fátt hefur verið eins
mikið rætt og ritað upp á síð-
kastið og hina glæfralegu för
Heyerdahls og félaga hans á
Kon-tiki frá Perú til Suður-
hafseyja. Þessi ferð var án
efa mikið afrek, og fjöldi
manns víða um heim hefur
haft mikla ánægju af ferða-
sögu Heyerdahls og kvik-
mynd þeirri, sem hann tók í
förinni. Heyerdahl kvað líka
vera orðinn stórauðugur mað-
ur á bók sinni og kvikmynd,
svo að hann þarf ekki yfir
neinu að kvarta. Allir viður-
kenna, að för þeirra félaga
hafi verið hið mesta afrek, og
þeir hafa líka skorið upp á-
vexti erfiðis síns, fé og frama.
En herra Heyerdahl vill ekki
láta sér þetta nægja. Hann
vill einnig verða brautryðj-
andi á sviði þjóðfræðilegra vís
inda og kollvarpa þar öllu því,
sem fremstu sérfræðingar á
því sviði hafa haft fyrir satt
í marga áratugi. Og ekki hef-
ur staðið á því, að heilmargir
hafi ginið við þessum nýstár-
legu kenningum Heyerdahls.
Að vísu veit ég ekki til, að
einn einasti sérmenntaður
þjóðfræðingur í nokkru landi
heims hafi fallizt á þessar
skoðanir. Þeir hafa að jafnaði
ekki einu sinni virt þær svars,
þar sem þær stangast svo aug-
ljóslega við flestar þjóðfræði-
legar og málfræðilegar stað-
reyndir. I hæsta lagi hafa vís-
indamenn tekið þessum kenn-
ingum í góðlátlegu gamni. Það
er líka hægara sagt en gert
að rökræða við mann, sem
virðir að vettugi allar niður-
stöður vísindanna, ef þær
falla ekki í hans kram. En
blaðamenn og ýmsir skriffinn
ar, sem aldrei hafa kynnt sér
þjóðfræðileg efni né sýnt
hinn minnsta áhuga á þeim
málum, hafa hent kenningar
Heyerdahls á lofti og talið, að
hér sé um merkilegustu upp-
götvun aldarinnar í þjóðfræði
legum efnum að ræða. Fálæti
vísindamanna á bara að vera
íhaldssemi, þvermóðsku og
heimsku að kenna. Einnig hér
á landi er maður farinn að
reka sig á margt manna, sem
og látið bæjar- og héraðs-
stjórnirnar létta einhverju
af störfum Alþingis.
I Guatemala, næsta ríki
fyrir sunnan Mexico, er lög-
skipað, að þingmenn skuli
vera einn á hverja 50,000
íbúa. Eftir þessu eru þar nú
70 þingmenn. En auk þess er
þar 7 manna ráð, „Council of
State“, og velur þingið suma,
en forsetinn suma. Hver veit
nema þetta gæti verið okkur
að einhverju leyti til fyrir-
myndar? Það þing vort, sem
einhvern tíma hefur tíma til
þess að setja lýðveldinu
stjórnarskrá, ætti að athuga
þetta.
r5' ‘--'V.'-n ingvar. ■
bregðast reiðir við, ef blakað
er við kenningum Heyerdahls
eða þær gagnrýndar á nokk-
urn hátt. Þetta er reyndar
ekki nein ný bólá hér á landi.
Fáar þjóðir munu vera eins
ginnkeyptar og Islendingar
fyrir alls konar quasi-vísinda-
legum þvættingi, sem á sér
enga stoð í staðreyndum, og
mætti nefna um þetta mý-
mörg dæmi. Eg hef hér á
landi hitt margt fólk, sem hef-
ur byggt alls konar froðu-
kerfi á Atlantissögninni, eins
og allar flökkusagnirnar um
Atlantis væru heilagur sann-
leikur. Og þó skal viðurkennt,
að Atlantissagnirnar stangast
ekki jafn auðsæilega við vís-
indalegar staðreyndir og
kenningar Heyerdahls.
Aðalinntakið í þessum kenn-
ingum er það, að Suðurhafs-
eyjar hafi byggzt frá Suður-
Ameríku. Um fá þjóðfræðíleg
efni hefur annars ríkt jafn
algert samkomulag meðal vís-
indamanna og byggingu Suð-
urhafseyja. I hálfa öld eða
meira hefur það verið talin
staðreynd, að þær hafi
byggzt frá Indónesíu. Að þess
ari skoðun liggja svo veiga-
mikil rök, að ég hef enga trú
á, að Heyerdahl né neinn ann-
ar fái kollvarpað henni.
Tungumál íbúanna um allar
Suðurhafseyjar eru skyld
indónesísku málunum, bæði
hin indónesísku og polynes-
ísku mál eru' af hinum svo-
nefnda ástrónesíska flokki,
en mér vitanlega hefur eng-
inn maður á undan herra Hey-
erdahl þótzt finn^ hinn
minnsta skyldleika með poly-
nesísku málunum og Indíána-
tungum Suður-Ameríku, og
hafa þó þessi mál verið þraut
könnuð af hinum færustu sér-
fræðingum. Og niðurstöður
mannfræðinga hafa verið ná-
kvæmlega á sömu lund. Hvað
líkamsbyggingu og útlit
snertir, eru íbúar Suðurhafs-
eyja náskyldir Malajum í
Indónesíu, en miklu f jarskyld-
ari Indíánum. Hitt er svo ann-
að mál, að Indíánar og Mal-
ajar eru líklega langt úti af
sama stofni. En það er margt
fleira en þetta, sem sannar,
að Suðurhafseyjar hafa
byggzt frá Indónesíu, en ekki
Ameríku. Færustu þjóðsagna
fræðingar (folkloristar) hafa
rannsakað mjög gaumgæfi-
lega sagnir íbúa Suðurhafs-
eyjanna, en þær eru að mörgu
mjög svipaðar, hvar sem er á
eyjunum. Telja þeir, að á þenn
an hátt megi rekja þjóðflutn-
ingana frá Indóriesíu til Suð-
urhafseyja og landnámssögu
eyjanna í stórum dráttum. Er
ætlað, að þessir þjóðflutning-
ar hafi ekki hafizt fyrr en um
eða eftir Krists þurð, og að
Suðurhafseyjar.hiafi,,ekki ver-
ið albyggðar fyrr,en á 14. öld.
Má stundum rekja þessa land-
Framhald- i 7. siðtt.