Mánudagsblaðið - 12.01.1953, Qupperneq 2

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Máritidagnr 12. janú'ar 1953
Þjóðleikhúsið:
SKUGGA-SVEINN
Efiir Maffhías Jochumsson - Leiksfjóri: Haraldur
Björnsson
Skuffffa-Svciim Matthíasar Jocli-
umssonar er nú sýndur í Þjóð-
leikhúsinu. Kf þetta leikrit liefði
verið samið í dag, þá hefði það
eflaust verið samið sem óperetta.
Leikritið Skugga-Sveinn verður
ekki á neinn hátt talið gott né
vandað leikrit; það má meira
segja efast um, að eftir nútíma-
kröfum megi kalla það leikrit. En
íslendingum er efnið kært, þjóð-
legt. Og þessvegna fjöhnenna
þeir enn einu sinni til þess að sjá
Skugga.
Útilcgumennimir, sem margir
vilja kalla fyrirrennara Skugga-
Sveins, var að mörgu leyti miklu
mefkilegra rit en Sveinn, og víst
er uni það, að það var miklu
meira leikrit. Nú er þetta komik-
drama, naiv og barnaleg. Ilöfúnd-
ur tók þann kost snemma, að
breyta upprunalegri mynd leik-
ritsins, fella úr ágæta og íslenzka
kafla, en bæta inn lieilum köflum
úr dönskum leikritum (Æfintýr-
inu, sem nú er sýnt 1 Iðnó), svo
að leikritið er nú orðið blanda og
það sem verra er, dönsk blanda,
sem engum mun þykja mungát.
En yegna vinsælda Skugga-
Sveins varð eflaust ekki hjá því
komizt, að sýna, hann á sviði
Þjóðleikhússins. Svið Þjóðleik-
liússins er of stórt fyrir hið ris-
litla leikrit, því í bezta iagi má
sýna leikritið við smáar og intim
aðstæður. Að sýna Skugga-Svein
á þann hátt, sem höíundur gerir
ráð fyrir, það var, að ég hygg
fyrst sýnt í kompu í Vesturbæn-
uth, sém nefnist. Ilaii, væri .öld-
ungis óhæft. Leikhúsgestir, -þótt
hrifnir sóu af því þjóðlega, hefðu
gengið út unnvörpum.
Það er einmitt þetta viðhorf,
sem hyggja má að hafi að miklu
ráðið gjörðum leikstjórans. Hon-
um eru augljósar takmarkanir
stykkisins og hann hefur cflaust
séð í hendi sér, að aðeins með
því, að nota skraut og liti, forðast
raunveruleikann eins og unnt
var, án þess að missa sjónar á
þræðinum, sem liggur í gegn um
allt verkið, gat hann gert þetta
að bærilegri sýningu. Meira er
ekki hægt að gera.
Ef nokkur ímyndar sðr, að
Skugga-Sveinn geti orðið drama-
tísltt leikrit og sýnt í anda t. d.
Fjalla-Eyvindar, þarf ekki ann-
að en að gera sér í hugarlund, að
raunveruleikinn yrði látinn njóta
sín.
Ætla má, að það sé þessvegna
að leikstjórinn hafi ákveðið að
forðast realismann og í hans stað
farið götur glæsimennskunnar og
skrautsins, íburðarins og raun-
leysisins. Og þar hygg ég að leik-
stjórinn hafi náð öllu því, sem
mögulegt er að ná úr leikritinu;
án þess að brjóta 1 bág við ást á-
horfandans á því þjóðsagnalega.
Þessvegna hygg ég að hann klæði
stúdentana, sýslumanninn, Sigurð
bónda, dóttur lians og enn fleiri
í skrautklæði án tillits til að-
stæðna þeirra og umhverfis, sem
leikurinn flytur þau. Fyrirmenn
býr hann skrautklæðum, vinnu-
lýð hálfgeröum tötrum, fjallabúa
skinnklæðum, allt fremur tákn-
rænt um stöðu þeirra í þjóðlífinu
fremur en það, sem raunvcruleik-
inn hefði leitt í ljós, ef svo hefði
tekizt til, að leikritið væri raun-
sætt á svið sett. Ilann sleppir
sauðskixmsskóm skólapilta en set-
ur þá í reiðstígvél og sleppir
replikum í þá átt, en víirsjón
er að láta Kctil skræk, smjör-
tenntan, bíta í hásinar skólapilts
og hafa orð um að hann hafi sært
hann gegnum leðrið.
Sjaldan mún leikritið hafa ver-
ið leikið af jafn sprenglærðum
leikurum og nú.
Má þar fyrstan telja Ævar
Kvaran í hlutverki Lárenzíusar
ýslumanns. Þetta er Ævari létt
verk, lilutverkið auðvelt íil leiks
og' geíur auk þess kost á söng,
en þar er Ævar í essinu sínu.
Illutverkið leysir Ævar af hendi
af glæsimennsku og er hressandi
og íjörugt yfirvald. Búningur
hans hans er glæsilegpr, fram-
koman virðuleg og fjörug, söng-
urinn ágætur. En auðvitað reynir
það ekki á neinn hátt á hæfi-
leika léikarans, sem .glöggt hafa
komið í ljós í öðrurn verkefnum.
Skugga-Svcinn er leikinn af
Jóni AÖils. Leikur Jón hann með
nokkrum. .öðrum brag..en..fyrir-
rennarar hans.og gaúir.þar snaekk
vísi leikarans. Skuggi er nú ekki
lengur hinn öskrandi Jóla-Sveinn
fortíðarinnar, cn í stað öskurins
er nú komin eftirminnileg per-
söna, miklu stórbrotnari en höf-
undur gerir ráð fyrir og er það
til mikilla bóta. En þegar til átalta
kemur í hellisatriðinu og í síðasta
þætti, lokaatriði milli Sveins og
sýslumanns, færist Jón í aukana
og bregður upp áhrifamikluin
myndum, sem bera af öllu öðru
í leikritinu. ?
Leikstjórinn, Haraldur Björns-
son, leikur sjáifur Sigurð í Dal.
Eg hef sjaldan séð Harald leika
af meiri hófsemi en einmitt nú,
en jafnframt ná öllu úr hlutverk-
inu. Sigurður í Dal er heilsteypt
en rislítil persóna, þó leikinn
þannig af Haraldi að meira fæst
úr henni en lög gera ráð fyrir.
Hér má skjóta því inn ,að allar
persónur Skugga-Sveins eru mjög
ófullkomnar nema smá-hlutverk,
Gudda, Gvendur og Jón sterkí,
og leikarar eins og t. d. Haraldur
hljóta að gera þær stærri en höf-
undur. Iijúa-þrenningin, sem hér
er nefnd á urjdarv, er leikin:
Gudda, Nína Sveinsdóttir, Gvend-
ur, Bessi Bjamason og Jón sterki
Valdimar Ilelgason. Allt eru þetta
smáhlutverk og öll spaugileg.
Eiginlega eru það einu nlutverk-
in, sem kallast geta „teater". Öll
eru þau sæmilega leikin, en
einna jafnbezt leikur ^aldimar
HelgasoftV. Ftrú Nírva og Bessi
leggja rangar áherzlur á spaugið
í hlutverkunum. Frú Nína er um
of yfirborðsliennd, nær ekki.hinu
spaugilega nógu vel. Leikur
hennar ber um of vott yfirborðs-
rnensku; Gvendur verður í hönd-
um Bessa einhver samsteypa fim-
leikamanns og máttvana krypp-
lings. Bessi er stór vexti og getur
ekki lcynt því, en hrckkst hins-
vegar eins og lauf íyrir vindi, þeg-
ar aflóga kerling eða því sem
næst, rekur í hann olnbogann. En
svipur hans er ágætur og málfar
gott. Hinsvcgar ryður hinn vit-
granni Gvendur allt oi hratt úr
sér setningunni: „Hvar rná ég
vera etc?“, sem gæti vakið mikinn
hlátur, ef sögð væri-vel og rétt.
Gúöbjörg Þorbjamardóttir skort
ír mikið á hlýleik í hlutverki
Ástu. Leikur hennar er oft þægi-
legur, en kuldinn í fasi hennar
frystir alla meiningu orðanna,
Sigrún Magnúsdóttir er kát og
lífleg, mátulega einföid í hlut-
verki griðkonu. Gestur Pálsson,,
Ögmundur, er mjög góður í hlut-
verki sínu, en rödd hans virðist
ekki njóta sín til fulls, þegar hann
kemst í geðshraíringu. Kúrik
Ilaraldsson, Haraldur, skortir
nokkuð hörku fjallamannsins en
virðist ekki ná samhengi í per-
sónuna. Hann er allur annar mað-
ur í 6. sýningu en í 3. Ýfingar
hans við Jón í 10. atriði eru klaufa
legar frá höfundar hálfu og
'batna okki í meðferð.
Klemenz Jónsson leikur Ketil
skræk og -túlkar hlutverkið á allt
of lmndslegan hátt. Þetta cr þó
vissulega útilegumaður. Þó leika
megi hann á skopiegan hátt, þá
er.þetta einum of mikið.
Stúdentarnir ltóbert Amfinns-
son og Baklvin Ilalldórsson eru
báðir, frjálslegir í hlutv.erkum ,
*,>,»>» .i x >l>l < ,tiv/V'<í, ; v *.r» j ',>■:»»«(tXJ-‘"W «
sínum,. en dálítið yíirborðslegir,
sérstaklega í atriði því er þeir
mæta Ögnnmdi og Katli.
Það er ekki blöðum um það að
fletta, að Skugga-Sveinn er liarla
ómerkileg sýning. Le}kstjórinn
hefur gert við hana það sem líægt
er og ,má kalla hana bærilega.
Þjóðsöguást okkar veldur því, að
við sækj.um sýninguna nriiklu
fremur en það, að hér sé um gott-
leikrit að ræða. Allir stærri leik-
cndur okkar í þessu leikriti hafa
skilað miklu betri leilc en nú og
í miklu betri verkum.
A. B.
í
ini!
VORU
HAPPD
s
r
I
B
S
byrjar starfsárið 1953 með því að auka vionúngá úr
kr. 1.010.000.00 í
KR. 2.400.000,00
fJH-U x l*) J
Hæsti vinningur er.: .150 þús. krúnur*
fellur í desember. 75 þús. krón& vinn-
ingur íellur‘í 1. flokki 10. janúar
10 vinningar á 50 þús hver — 31
vinniitgur á 10 þús. og 4957 vinr<-
ingar irá 150 00-5000.00 kr.
Aðeins heilmiðar útgefnir. Hinir skatt-
frjálsu vinningar falla því óskiptir í
hlut eigenda. — Söluverö miðans er
10 kr. —— Endurnýjun 10 kr. —
Ársmiði 120 kr.
Dregið 12 sinnum á ári
Umbóðsmenn í Reykjavík og Hafnarfiröi:
A'usturstræti 9.
Grettisgötu 26.
Verzluuin Koði, Laugaveg 74.
Nesvegi 51.
Bókabúð Laugamcss.
Bókabúð Sigv. Þorsteinssonar, Langholtsv. 62
Kópavogsbúðin.
s Bókav. Böðvars Sigurðssonar Ilafnarfirði