Morgunblaðið - 31.03.2005, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MARS 2005 B 29

VERÐBÓLGA er eitt af þeim orð-
um sem hljóma dag eftir dag í fjöl-
miðlum, og stundum jafnvel oft á dag.
En hvað felst í þessu orði?
Verðbólga er skilgreind sem sífelld
og almenn hækkun á verði gæða og
þjónustu á ákveðnu tímabili en þetta
má einnig nefna sífellda og almenna
rýrnun á verðgildi peninga. Skil-
greindar eru tvær tegundir verð-
bólgu, eftirspurnarverðbólga og
kostnaðarverðbólga.
Eftirspurnarverðbólga skilgreinist
sem verðbólga sem er drifin af auk-
inni heildareftirspurn, sem verður
einfaldlega meiri en heildarframboð.
Þessa eftirspurn getur meðal annars
aukið fjármagn í hagkerfinu orsakað
auk þess sem hækkun launa getur
haft áhrif en það er almennt þannig
að þegar fólk hefur meira á milli
handanna eyðir það meiru.
Þótt hugtakið kostnaðarverðbólga
hljómi óskylt eftirspurnarverðbólgu
er munurinn á þessum tveimur ekki
svo mikill því kostnaðarverðbólga á
rætur sínar að rekja til umframeft-
irspurnar. Verðlag hækkar þegar eft-
irspurn verður meiri en framboð en
hærra verðlag hefur ekki einungis í
för með sér kostnaðarauka fyrir hinn
almenna neytanda því kostnaður
framleiðanda eykst einnig. Framleið-
endur eiga hins vegar kost á að bæta
sér upp tapið með því að hækka verð-
ið á vörum sínum og þannig er hætt
við að verðbólguhringrás myndist.
Verðbólga er mæld með vísitölu
neysluverðs og hækki hún á milli
tímabila þýðir það að verðbólga ríkir.
Lækki vísitala neysluverðs hins veg-
ar þýðir það að verðhjöðnun ríkir.
Mikilvægt er þó að gera greinarmun
á hugtökunum verðbólga og vísitala
neysluverðs því lækki verðbólga á
milli tímabila þýðir það ekki að verð-
lag lækki heldur þýðir það að verðlag
hækkar ekki eins hratt og áður.
Þeim sem vilja beina fyrirspurnum
um hagfræði eða viðskiptafræði til
Morgunblaðsins er bent á eftirfar-
andi netfang.
? | VERÐBÓLGA
?@mbl.is
 !  !  N( TN
8 ,  


!

>*1
==3;?3'5229


Af hverju hækkar allt?
VERÐBÓLGA, verðsprenging á fast-
eignamarkaði, aukinn aðgangur að
lánsfjármagni, útrás. Kannast ein-
hver við þessi hugtök?
Allavega hafa þau verið mikið í um-
ræðunni að undanförnu og öll tengj-
ast þau á einhvern hátt. Til dæmis
hefur útrás fjármálafyrirtækjanna
leitt til þess að þau vita ekki aura
sinna tal og þurfa að lána peningana
því ekki safna þeir vöxtum öðruvísi.
Þannig hefur aðgangur að láns-
fjármagni aukist og þar sem almenn-
ingur á auðveldara með að fá lán á
almenningur einnig auðveldara með
að kaupa sér húsnæði. Aukinn eft-
irspurn á fasteignamarkaði leiðir til
hærra verðs og þar sem fast-
eignaverð er mælt með í vísitölu
neysluverðs eykst verðbólgan einn-
ig. Út á þetta hefur efnahags-
umræðan að miklu leyti gengið á síð-
ustu misserum og ekki virðist vera
lát á.
Sérstaklega ekki ef marka má
„málshátt“ sem einn úr fjölskyldu Út-
herja fékk í páskaeggi sínu á páska-
dag. Þar stóð: „Ekki giftast til fjár,
það er ódýrara að taka lán.“ Þetta er
nýtt innlegg í umræðuna og spurning
hvaða áhrif það hefur á verðbólguna.
Einnig kemst Útherji ekki hjá því að
velta því fyrir sér hvaða lánastofnun
hefur boðið upp á þetta sparnaðar-
ráð.
Ódýrara að taka lán

ÚTHERJI
ALEXEI Pítsjúgín, fyrrum ör-
yggisstjóri rússneska risaolíufyr-
irtækisins Yukos, hefur verið
dæmdur til 20 ára vistar innan
fangelsismúra.
Pítsjúgín
var í liðinni
viku fundinn
sekur um tvö
morð í Moskvu
árið 2002. Þá
var hann og
sakfelldur fyr-
ir tilraun til
að myrða
háttsettan embættismann í höf-
uðborginni. Lögmenn öryggis-
stjórans fyrrverandi hafa boðað
að dómnum verði áfrýjað.
Pítsjúgín var sakfelldur fyrir
að hafa myrt hjónin, Sergeij og
Olgu Gorín. Það mun hann hafa
gert samkvæmt skipun Leoníds
nokkurs Nevzlín en sá var stór
hluthafi í Yukos og náinn vinur
Míkhaíls Khodorkovskíjs aðaleig-
anda fyrirtækisins sem nú á yfir
höfði sér tíu ára fangelsisdóm
fyrir skattsvik. Lík Gorín-
hjónanna hafa aldrei fundist og
segja lögmenn hins ákærða að
sönnun um að þau hafi verið
myrt liggi ekki fyrir. Pítsjúgín
reyndi og, að sögn saksóknara í
Rússlandi, að myrða Olgu Kost-
ínu sem forðum var náinn ráð-
gjafi Khodorkovskíjs en sagði
upp starfi til að hefja vinnu sem
embættismaður í Moskvuborg.
Pítsjúgín er fyrsti Yukos-
maðurinn sem hlýtur dóm en
fjöldi þeirra bíður nú réttarhalda
í Rússlandi.
Öryggisstjóri
Yukos dæmdur
Alexei Pichugin