Mánudagsblaðið - 27.02.1961, Blaðsíða 2

2
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 27. febrúar 1961
Blóðbergið er ein helzta
einkennisjurtin á íslenzkum
holtrnn, og það hefur löngum
verið hugstætt íslenzkri al-
þýðu. Bæði er það, að þetta
er fallegt blóm og ilmar
meira en flestar aðrar is-
lenzkar jurtir. Það kemur á
ýmsan hátt við sögu alþýðu-
lækninga og þjóðtrúar hér á
landi, en sumt í þeirri þjóð-
trú er áreiðanlega af erlend-
um uppruna. Blóðbergið
þekkist um alla Evrópu, þó
að til séu af því ýmsar teg-
undir, flestar stórvaxnari
en hin íslenzka. Mik-
dögum er litið svo á, að þetta
sé til heilla og hamingju, en
á bak við þessa venju býr
eflaust hinn fornheiðni frjó-
semigaldur í sambandi við
blóðbergið. Af svipuðum rót-
um er runnin sú venja, að
þungaðar konur bera blóð-
berg á sér til heilla. Er því
þá trúað að fæðingin gangi
vel og verði sársaukalítil.
Af sama toga er spunnið,
að blóðbergste er talið sér-
lega hollur drykkur fyrir
sængurkonur. Einkum er það
þá talið öruggt til að stöðva
blæðingar. Hér er eflaust á
[ ÓLÁFUR HANSSON, mennfaskolakennari:
ið er af blóðbergi í skozku
hálöndunum og á norður-
þýzku heiðunum, og á grísku
eyjunum, t.d. Milos, eru stór
svæði rauð af blóðbergi, sem
er annarrar tegundar en hið
íslenzka. í mörgum tungu-
málum er nafn blóðbergsins
drégið af gríska stofninum
thym, — sem tekur reyk
(timian, thyme). í ýmsum
slafneskum málum er blóðT
bergið nefnt nöfnum, sem
þýða mæðrablóm eða fæðing-
arblóm, en frá fornu fari
hafa menn talið þessa jurt
standa í sambandi við frjó-
semi og æxlun mannfólks-
ins.
Blóm ástagyðjunnar
Hjá Forn-Grikkjum var
blóðbergið helgað Afródite
ástargyðju, en reyndar voru
ýmsar aðrar jurtir ’henni
helgaðar, svo sem myrtus-
tréð og rósin. Afródite var
fórnað blóðbergssveigum
og stundum þurkuðu blóð-
bergi brennt henni til dýrð-
ar. Af þessu mun nafn plönt-
unnar í grísku vera dregið
af reyk.
Helgi blóðbergsins hélzt í
kristnum sið, en tók á sig
ný form. Stundum var það
helgað helagri Maríu, og til
eru helgisögur, sem eiga
að gefa skýringu á þeirri trú.
Á dýradag voru blóðbergs-
kransar oft hengdir upp,
jafnvel 1 kirkjum. Að lík-
indum eru þessir siðir í ein-
hverjum tengslum við hinar
fornheiðnu Afróditehátíðir,
þó að þeir séu búnir að taka
á sig kristilegan blæ. Hinar
fornu ásta- og frjósemigyðj-
ur höfðu lag á því að
smeygja sér inn í kristnina
eft-ir ýmsum krókaleiðum.
Samband blóobergsins við
ástir og frjósemi kemur fram
í ýmislegri þjóðtrú enn í dag.
Sums staðar í Evrópu bera
brúðir blóðberg í skóm sér
á brúðkaupsdaginn. Nú á
ferðinni hin algenga trú á
litagaldur. Litur blóðbergs-
ins rninnir á blóð, og því er
það heppilegt til að hefta
blóðrás. Þetta er hin gamla
lækningaregla similia simil-
bus, líkt skal lækna með
líku. Þó er líka til algerlega
andstæð þjóðtrú. Oft er
rauði liturinn talinn stöðva
blóðrás, en líka þekkist sú
trú allvíða, að ihann geti
vei’ið hættulegur og valdið
blóðmissi. Þessi tvískinning-
ur í þjóðtrúnni þekkist í
sambandi við marga aði’a
liti, t.d. er brúni liturinn
stundum talinn varnarlitur
gegn hinu brúna bjarndýri,
en stundum er hann talinn
æsa það upp.
Galdrað með
blóðbergi
Frá því í fornöld hefur
blóðbergið verið notað í sam-
bandi við varnargaldur.
Draugar og sendingar kom-
ast ekki að þeim, sem ber
blóðberg á sér. Það getur
einnig varið hús og fólk gegn
eldingum. Einnig hér er það
eflaust hinn líki litur, sem
trúnni veldur, hið rauðbleika
blóðberg ver húsið rauð-
bleikum eldingum. Blóðberg-
ið er oft notað til að verja
búfé fyrir göldrum. í því
sambandi er það algengt í
Mið-Evrópu að þvo kúm úr
blóðbergsseyði, einkum eru
júgrin vandlega þvegin, svo
að illir andar komist ekki í
mjólkina. Stundum er það
látið undir eggin, þegar hæn-
ur eiga að unga út, þá trúa
menn því, að útungun gangi
fljótt og vel. Hér er eflaust
ekki aðeins á ferðinni varn-
argaldur, heldur einnig forn
frjósemigaldur, frjósemi-
mátturinn frá Afródite nær
jafnt til hænsna og manna.
Blóðbergsseyði
Frá því í fornöld og fram
á þennan dag hefur blóð-
bergsseyði verið notað til
lækninga við mörgum sjúk-
dómum. Læknar fyrri alda
töldu það bezta lyf, sem til
væri við kíghósta, og kannski
hefur einhver snefill af sann-
leika verið í þessu. Fram á
þessa öld var blóðbergsseyði
algengur drykkur í íslenzk-
um sveitum. Það var oftast
kallað blóðbergste. I mínu
ungdæmi hafði margt gamalt
fólk tröllatrú á þessum
drykk og taldi hann flestra
meina bót. Viðkvæðið hjá
því var það, að blóðbergste-
ið hreinsaði allan líkamann
og ræki út óholla vessa.
Þrátt fyrir þessa hjátrú get-
ur vel verið, að blóðbergsteið
hafi í rauninni vei’ið hollur
drykkur. Enn í dag veit ég
um fólk hér á landi, sem
drekkur blóðbergste, en ekki
munu það vera ýkja marg-
ir, helzt náttúrulækninga-
fólk.
Úti í löndum hefur blóð- *
bergið talsverða hagnýta
þýðingu. Úr því eru unnin
ilmefni matarolíur og lyf.
Fjandinn og
blóðbergið
Grikkjum, sem notuðu blóð-
bergið til varnar gegn illum
öndum og jafnvel gegn villi-
dýrum og ræningjum. Þeir
bundu stundum blóðbergs-
fsveiga um hö'fuðiðv þegar
þeir lögðu leið sína um
hættuleg fjöll og skóga.
Þetta er aðeins eitt dæmi
af mörgum um það, hversu
hinar gömlu, heiðnu mein-
vættir runnu saman við djöf-
ulinn eftir sigur kristninnar.
Ólafur Hansson
Orðsending
frá Rafmagnseftirliti ríkisins.
H
Fyrir tveimur árum var birt í dagblöðum og .útvarpi
orðsending frá Rafmagnseftirliti 'ríkisins, þar sem
óskað var eftir, að ef fólk yrði vottar að þvd, að
rafmagnsperur biluðu þanníig, að glerkúlan brotnaði
annaðhvort um leið og kveikt væri á perunni éða
eftir að kveikt hefði verið á henni, og einnig ef fólk
yrði þess vart, a’ð perur ,,sprengdu“ vör (öryggi)
um leið og þær biluðu, þá væri Rafmagnseftirliti
ríkisins eða hlutaðeigandi rafveitu skýrt frá því.
Rafmagnseftirlitinu bárust allmargar skýrslur um
slíkar bilanir á rafmagnsperum, einkum fyrst eftir
að orðsendir.igin var birt.
Nú vill Rafmagnseftirlitið endurnýja beiðni sínaium að
þeir sem vottar verða að slíkum bilunum gjöri svo
vel að tilkynna það rafmagnseftirliti ríkisins eða lilut-
aðeigandi rafveitu, annaðhvort bréflega eða í síma.
RAFMAGNSEFTIRLÍT RÍKISINS.
?
Sú trú þekkist víða um
Evrópu og mun vera gömul,
að djöfullinn hafi alveg sér-
stakan ýmigust á blóðberg-
inu. Þessi trú hefur verið
skýrð á ýmsan hátt, t.d. að
þetta sé blóm Maríu meyj-
ar eða þá hitt, að hið rauða
blóðberg sé vörn gegn rauð-
um logum vítis.
Ef djöfullinn eltir mann, er
það óbrigðult ráð að setjast
á blóðberg, þá kemst hann
hvergi nærri. I Suður
Þýzkalandi eru til margar
sögur um fólk, sem á penn-
an hátt hefur sloppið úr
klóm þess gamla. Sennilega
er þessi trú runnin frá Forn-
Tilkymiiiig
frá Bílasölu Guðmundar
Um leið og við þökkum viðskiptavinum okkar um
land allt heillarík viðskipti á liðnum ái’Um, höfúm
við þá ánægju að tilkynna að Bílasalan er flutt áð
Bergþórugötu 3 þar sem við getum boðið upp á
betri þjónustu meðal annars með rúmgóðu bílastæði.
Höfum ávallt á boðstólum flesta árganga og teg-
undir bíla. Tökum bíla í umboðssölu. — Örugg
þjónusta.
BÍLASALA GUÐMUNBAR, Bergþórugötu 3
S’imar: 19032 og 36870.
ÍJtvegum hiuar viðurkenndu
ínternational-vörubifreiðir
frá Baiidaríkjunum.
ULL h.f.
Borgartúni 7 — Sími 12506