Mánudagsblaðið - 17.12.1962, Blaðsíða 3

Mánudagur 17. desember 1962
Mánudagsblaðið
3
Jósias Jónsson írá Hriflu
Enn um trega
bandamenn
Dr. Dc-nald sýnir með ótví-
ræ'ðum rökum, að Islendingar
hafa verið tregir félagsmenn í
hinu vestræna samstarfi eftir
að stríðinu lauk með hruni naz-
izmans. Meðan sambandið við
Danmörku var órofið var utan
ríkisstefna Islendinga ljós og
ákveðin. Þjóðin vildi endur-
beimta frelsi sitt og búa við
fullkomna sjálfstjórn. Stauning
sagði dönsku þjóðinni 1939. eft-
ir Islandsferðina að ég væri
eini áhrifamaðurinn í landinu,
sem óskaði eftir „den fulde fri-
hed“ þjóðinni til handa og legði
þess vegna stund á að konungs
sambandið yrði rofið þá, Var
hér sökum ókunnugleika Dan-
ans mikið oflof um mig:
því að nálega öll þjóðin hafði 5
heila öld barizt fyrir fullu
frelsi. Kjarni málsins var að ef
Islendingar hefðu haldið áfram
að lúta erledum konungi, þá
hefðu því formi fylgt fjölmörg
önnur bönd í menningar-, við-
skipta cg verzlunarmálum.
Fyrr er að því vikið að Bjarni
frá Vogi, Benedikt Sveinsson og
Skúli Thoroddsen hefðu verið
síðustu forystumenn þeirrar
frelsissóknar, sem hófst með
Ármanni á Alþingi. Ný flokka-
skipun um innanlandsmál hófst
1916, þá voru Jón Þorláksson,
Jón Baldvinsson cg við Tryggvi
Þórhallsson í fyrirsvari nokkra
stund utanríkismála á vegum
hinna nýju flokka. Má fullyrða
að engum þessara fjórmenn-
inga hefði komið til hugar að
falla frá nokkurri frelsiskröfu
sem borin hefði verið fram í
samræmi við línu Baldvins Ein-
arssonar og studd með réttum
rökum.
En eftir t‘íð okkar fjórmenn-
inganna við mótun íslenzkrar
utanríkisstafnu varð mikil og ó-
vænt breyting til verri vegar í
þessum efnum. Ungur cg lítt
reymdur ævintýramaður leyfði
eér á bak við þing og ábyrga
ráðherra að gera þá tillögu í
verzlunarmálum að beita skyldi
stórfelldum mútum af hálfu Is-
lendinga til að efla markaði fyr
ir framleiðsluvörur landsmanna
erlendis, þar sem þess væri
þörf. Þegar þessi nýstárlega
kenning var öllum að óvörum
rædd á lokuðum þingfundi brá
þingheimi svo a'ð ég hef aldrei
séð ákveðnari fordæmingarsvip
á öllum þingfulltrúum heldur
en í þetta sinn. Alla furðaði á
að til orða gæti komið að hið
unga íslenzka ríki beitti í skipt
um við aðrar þjóðir glæpsam-
legum tiltektum I utanríkismál-
um. Furðulegt er að þeir menn
sem vildu bjarga málum með
mútugjöfum gerðu sér ekki
grein fyrir hversu þvi mannfé-
lagi mundi reiða af sem hyggð-
ist leysa vandamál sín með
glæpsamlegum tiltektum um ó-
komirti ár.
Skyndi ölmálafyrirheit ungra
þjóðleiðtoga 1939 við Dani
bentu ótvírætt í þá átt að þjóð
in yrði að venjast alþjóðlegum
réttar- og starfsreglum um leið
og hún endurreisti hið forna
þjóðveldi. Nýar blikur báru við
loft víðar en úr Danaveldi. Hitl
er bað um flugstöðvar á Is-
landi ári áður en hann hóf
heimstyrjöld sína. Allir borg-
araflokkarnir stóðu þá saman
um neitun sem vonlegt var.
Skömmu áður en stríðið braust
út 1939 sendi Hitler hingað nýj
an ræðismann^ gáfaðan, ötulan
og harðsnúinn nazista dr. Ger-
lach. Bretar handtóku þennan
ræðismann, þegar her þeirra
hersetti Reykjavík vorið 1940.
Við réttarhöldin í Numberg
játaði dr. Gerlach að honum
hefði verið falið eitt og ekki
nema eitt erindi: Að hindra
skilnað Islands og Danmerkur.
Hitler og Stauning vildu báðir
hindra að Island yrði vestan-
megini á jarðkringlunni þegar
gert yrði út um völd og áhrif
heimsríkjanna. Sýnilegt var að
Islendingar urðu að varast hætt
ur úr meira en einni átt. Lýð-
veldismyndunin lagði nýjar var
úðarbyrðar á herðar Islending-
um.
Skömmu eftir að þjóðveldið
var endurreist hreyfði ég ný-
mæli í an/da Baldvins Einars-
sonar. að ísland óskaði eftir
yfirlýsingu stjórnarinar í Wash
ington um að hún teldi Mcn-
roeverndina ná til íslenzka rík-
isins þannig að ef eitthvert ó-
viruveitt ríki ógnaði frelsi ís-
lenzku þjóðarinnar þá væri
Bandaríkjunum að mæta þó að
þau hefðu hér engan her. Valda
menn landsins sinntu ekki þess
ari tillögu en siðar fóru þeir
jafnlangt og að lokum miklu
lengra í ósktxm um vestræna
vemd.
Haustið 1945 sendi Truman
forseti Islendingum kveðju slna
og bauð Islandi hervernd. Hafði
Stalín þá innlimað með marg-
háttuðum vélráðum og ofbeldi
mörg ríki í Mið-Evrópu sem
vesturrikin gátu ekki bjargað
eins og komið var nema með
nýju heimsstríði.
Islendin/gar svöruðu boði Tru
mans ári síðar. Meðan stóð á
lc'kaákvörðun var mjög rætt
um þetta utanríkismál. Komu
brátt fram þrjár línur um efni
væntanlegs svars. Brynjólfur
Bjamason mótaði Lenín llnuna
á hreinum bolsivikagrundvelli.
Islendingar skyldu neita hvers-
konar hervernd Bandaríkja-
manna og krefjast skilyrðis-
lausrar brottfarar liðsafla
þeirra frá Islandi. Næstu línu
ber að kenna við Baldvin Ein-
arsson og eftirmenn hans í
hundrað ár. Islendingar skyldu
svara Truman með gagntilboði
um tvo 25 ára samninga milli
Bandaríkjanna og Islands.
Skyldi annar sáttmálinn vera
um hervernd, þó þannig að her
búðir Vestmanna væru lokaðar
íslenzku fólki eins og síðar hef-
ur verið gert bæði í Hornafirði!
og á Langanesi. Hinn sáttmál-
inn skyldi tryggja Islendingum
tolla- og hömlulausa verzlun
við Bandaríkin. Þessi tillaga
hlaut strax almennani og afdrátt
arlausan stuðning verzlunar-
stéttarinnar I Reykjavík og
samvinnubænda í Þingeyjar-
sýslu. Létu kaupmenn í höfuð-
staðnum ekki bera á milli um
samfylgd við mig í þessu efni
þó að mjög hefði skorizt í odda
milli mín og þeirra um önnur
viðskiptamálefni. Um þessa línu
segir dr. Donald að enginn ráð
herra eða þingmaður hafi nokk
urntíma veitt henni opinberan
stuðning en þó hafi reyndin orð
ið sú að þessi stefna hafi orðið
sigursæl í framkvæmdinni. Dóm
ur dr. Donalds er réttur að því
er snertir ósk Trumans um
vestrænt varnarlið á Islandi, en
allt hefur farið verr en skyldi
um Islenzka gagntilboðið varð-
ándi fjárhagssjálfstæði þjóðar-
innar.
■ Þriðja línan er miðlunarmál.
Sú úrlausn mun veröa tengd
nafni Ólafs Thors. Dr. Donald
lætur koma fram að Ó. Th.
stýrði þingi og stjóm í þessu
máli, á þá lund að þjóðin megi
þakka miðlum hans sem leiddi
síðar inn á braut Baldvins Ein
arssonar eftir því sem við mátti
koma.
Þegar Truman sendi vernd-
artilboð sitt hafði Ólafur Thors
haft stjórnarforustu nokkuð á
þriðja ár,samsteypustjórn Mbl.-
manna, krata og bolsivika, með
Framsókn í máttvana andófi.
Þegar deilur risu um viðhorfið
til Bamdaríkjanna hófst harð-
vítug valdaglíma milli Ólafs
Thors og Hermanns Jónasson-
ar. Foringjar Framsóknar
höfðu als enga stefnu í málinu,
en þráðu völd og sáu réttilega
auða vö'k þar sem Leníns línan
var. Framsókn, bolsivikar og
lausamenm úr flokki krata gátu
ef til vill myndað stjóm á Len-
ínslínunni. Þá urðu Islendingar
að afneita öllu pólitísku sam-
bandi við vestmenn en þá að
sjálfsögðu að fylgja ferli hinna
giftulausu þjóða, sem Stalín
JÓLAGJÖF HEIMILISINS

*“*■ -wí:
} \
ö 11? ( wamzííím&á

HEIMILISTRYGGINGAR
BRUNABÓTAFÉLAG ÍSLANDS
LAUGAVEGI 105
SÍMI 2442S
Tryggingin miðar við að verðmæti innbúsins sé 100.000 kr.:
í steinhúsi ............................ kr. 300,00
í timburhúsi ............................ kr. 500,00
ARÐUR ÁRSINS VIÐ ENDURNÝJUN
Óska hér með að kaupa heimilistryggingu.
Verðmæti innbús tel ég vera krónur ................

'lafn
• •KH*l*l*K*l(*5*l*X*J.*I*3*X*l»Z»i:*s*l*Z*£*Zal
•*•!•-• • • ; •r#T«T*'?*T*~T*Tr»T* r
Sími

Heimilisfang
Sendið beiðnina til aðalskrifstofunnar eða næsta umboðsmanns.
hafði innlimað. Ólafur vildi
hvorki móðga bolsivika eða
láta alt að þeirra vilja. Hann
hikaði í hálft ár að skilja til
fulls viö Lenlnistann, sem hann
rómaði fyrr og síðar fyrir gott
samstarf í landsmálum. Hin
langa og náma sambúð Ólafs
við komúnista hafði veikt flokk
hans gagnvart Baldvinslínunni.
Tveir af helztu liðsforingjum
hans, Gunnar Thoroddsen og
Sigurður Bjarnasom höfðu tekið
þátt í heitum umræðum á opin
berum vettvangi móti verndar-
boði Vestmanna. Ólafur og Em-
il Jónsson mótuðu að lokum
miðlunartillögu sem hélt opinni
lítilli smugu í vesturátt en gekk
annars inn á megimstefnu
kommúnista. Bandaríkin skyldu
hverfa frá Islandi með lið sitt.
Smugan sem miðlunarmennirnir
héldu opinni var á þá leið að
heimila að Bandaríkim gætu í 5
ár látið flugvélar sem héldu
uppi sambandi við her þeirra
á meginlandi Evrópu koma við
á Keflavlkurflugvelli sem kost
að hafði Vestmenn 150 milljón
ir króna.
Megin orustan í atkvæða-
greiðslu á þingi út af svari til
Trumans var þessi till.: Heim-
ild fyrir Vestmenn til viðkomu
í Keflavlk í 5 ár. Ólafur hélt
vel saman liði símu um miðlun-
ina. Þeir voru 20 eindregnir
samherjar Kratar höfðu sex
vaska menn við hliö Mbl.-
manna höfðu misst áður þrjá
lausingja yfir á Lenínslínuna.
Einn áf 'þéini vár' Gylfi sem
átti þá eftir ófæddar raunir í
sambandi við stórríkið. Síðan
fylktu Brynjólfur cg Hermann
öllu þingliði bolsivika og Fram
sóknarmanna móti Ólafi og liðs
kosti hans. En þá voru sveitir
jafnar 26 á hvora hlið. Eg var
þá enn einn eftir með fullt
frelsi með samvinnumemn fyrir
norðan á aðra hönd en kaup-
menn í Reykjavík til hinnar. Eg
gekk léttum fetum yfir til
Ólafs og Emils. Grunaði mig
að allir þessi ósamstæðu flokk
ar mundu innan tíðar nálgast
Baldvimslínuna þar sem spurt
var um þaö eitt hvað Islending-
um yrði bezt og affarasælast í
bráð og lengd.
Ólafur og Emil unnu nú fræg
an sigur yfir sameinðum liðs-
afla Brynjólfs og Hermanns.
Flugvélar Vestmanna komu við
í Keflavík. Borgaraflokkamir
mynduðu nýja stjórn. Lenín-
istarnir virtust hafa slitið öll
lífræn tengsli vió Vesturlönd.
Hins vegar hallaði undan fæti
í austurátt. Kom brátt í Ijós af
leiðingar hins margþætta sam-
starfs borgaraflokkanna við
bolsivika.
Hver óvænt nýung rak aðra.
Landið var peningalaust. Bank
arnir nutu lítils traust utan-
lands. Búðir og vöruhús voru
nálega tóm. I frægri álnavöru-
búð í Reykjavík var hvorki
hægt að fá efni í skímarkjóla
eða líkklæði. Stalín lokaði fyrir
alla markaði hjá bolsivikum.
Framhald á 4. síðu.
GleSileg jól!
G0TT 0F FARSÆLT NÝÁR!
L I D 0
■>f>f)f)f)f)f>f)f)f>f)f)f)f)f)f)f)f)f)f>f>f>f>f>t>t)f>f)f>f>f>f)f>f)4->f>»>4->f>()fX><-*>M-><->♦->»
HAPPDRÆTTI SJÁLFSBJARGAR
Skattfrjáls vinningur að verðmæti krónur 175 þúsund.
Dregið 24. desember næst komandi. — Styðjið fatlaða.
SJÁLFSBJÖRG.