Mánudagsblaðið - 22.01.1968, Blaðsíða 2

2
Mánudagsblaðið
Mánodagirr 22. janúar 1968
Jónas Jónsson frá Hriflu: .
Hvernig má afnema kreppuna?
Við íslendingar höfum komizt
í mikij kynni við fjármál á
krepputímum síðan þjóðin end-
urreisti lýðveldið 1944. Á þessu
skammvinna frelsistímabili hef-
ur þjóðin fellt gjaldmiðil sinn
fjórum sinnum og það heldur
freklega i hvert sinn. Fjármála-
ósigurinn er furðulegri þegar
þess er gætt að þetta skamm-
vinna árabil hefur verið samfellt
góðæri. Stundum hefur þjóðin
, eignazt, gildari fjársjóði heldur
en í allri sinni sögu. Bak
við hverja krónufellingu hefur
þjóðin og hennar forráðamenn
lýst stórfelldri vantrú á stjóm
fjármála í landinu. Fyrsti og
mesti ósigurinn var gereyðing
600 milljóna innstæðu í pundum
og dollurum 1946. Þá var þjóðin
á svipstundu alveg gjaldeyTÍs-
laus, markaðsvana erlendis og
jafnvel sumar stærstu verzlanir
í höfuðborginni algerlega vöru-
%
vana varðafidi daglegar nauðsynj
ar. Þá kom vinveitt erlend þjóð
til skjalanna og gaf íslendingum
margar millj. útborgaðar bæði
í vörum og erlendum gjaldeyri.
Með þeirri gjöf var hallæri af-
stýrt með framsýnum aðgerðum
erlendra og innlendra manna. Síð
an hefur hver krónufellingin
fylgt í spon stærsta og fyrsta
syndafallsins. Þrír flokkar stóðu
saman að uppgjöf Hermanns Jón
assonar 1958. Næsta áfall gerðist
■ skömmu síðar undir forustu Ól-
afs Thors. Var þá vegið tvisvar í
sama hnérunn. Eftir það fylgdi
hver góðærisbylgjan annarri. Þá
kom stjórn Bjarna Benediktsson-
ar og felldi krónuna nú nýverið
í samræmi við pundið en það
þótti íslendingum ekki nóg og
bættu við nýrri krónufellingu
upp á eigin ábyrgð ef svo má að
orði kveða. Stjórnin hefur hins-
vegar safnað nokkrum varasjóði
með innilokun á nokkru af fé
sparisjóða. Er það eiginlega
fyrsta úrræði af þeirri tegund síð
an bændaþingmenn lögðu fé til
hliðar á landshöfðingjatíman-
um með ákvörðun Alþingis, jafn
vel í hörðu árferði.
Hin síendurtekna krónufelling
síðan lýðveldið var endurreist ;er
sorglegt dæmi um aðsteðjandi
hættu íslenzkra frelsismála í ný-
um sið. Hver gengisfelling í sögu
sjálfstæðrar þjóðar er ótvíræð
bending, að þjóð sem heldur svo
gálauslega á fjármálum sínum,
hljóti innan stundar að verða
gustukafarþegi á samsiglingu
frjálsr'a ríkja.
íslendingar verða að gera sér
Ijóst að þeir verða að beininga-
mönnum ef þeir vinna ekki fyrir
húsnæði, fæði og klæðum. •
Á landshöfðingjaöldinni spom-
aði þjóði-n við þvílíkum ófarnaði
með einfaldri búmennsku að eyða
aldrei nema bróðurpartinum af
Við Sigurður höfum búið alla
okkar hjúskapartfð á Fálkagöt-
unni. Og þetta er orðinn Iangur
tími, rúmlega þrjútíu ár. Þegar
við byrjuðum að búa hérna var
Grímsstaðaholtið eins og fjarlæg
útborg með sinn sérstaka svip.
Manni fannst það stundum vera
óralangt frá Reykjavík. Nú er
þetta allt gerbreytt, gamla Gríms-
staðaholtið er alveg drukknað í
nýju hverfunum, sem hafa risið
upp hér allt i kring. En þó að
árstekjum sinum. Enn er hægt að
afnema kreppur og lifa eins og
fullgildir og frjálsir menn í sínu
landi. Þetta hafa íslendingar
gert í nálega ellefu aldir við
kröpp kjör en aldrei gefizt upp.
Stórsóttir, eldar, öskugos, hafís
og einokun hafa heimsótt þjóð-
ina, en hún hefur haft þann mann
dóm til að bera að sigra með
forsjón og viljastyrk, þó að við
ofurefli væri að etja. Nú eru þús
und fleiri leiðir til að sigra mót-
gang yfirstandandi aldar., Eg vil
taka tvö dæmi úr viðskiptasögu
síðasta aldarfjórðungs um hin
glötuðu tækifæri, þegar læra má
af reynslunni.
Árið 1946 höfðu foringjar þjóð-
arinnar aukið dýrtíðina í land-
inu til að græða á dvöl varnar-
lisins í landinu. Við höfðum beð-
ið um her landsmanna til að
verja land og þjóð gegn mestu
hörmungum mannkynsins, hörm
ungum í grimmri stórstyrjöld.
margt hafi breytzt kann ég allt-
af vel við mig héma. Ég garíi
eiginlega ekki hugsað mér að
eiga heima á neinum öðrum
stað í borginni. Hér á Gríms-
staðaholtinu hef ég lifað mörg
hamingjusöm ár. Það má með
sapni segja að hjónabandið okk-
ar Sigurðar hefur verið ham-
ingjusamt. Það eru víst ekki
mörg hjón sem þykir jafn vænt
hvoru um annað eftir svona
langt hjónaband. Að sumu leyti
finnst mér við alltaf vera eins
og nýtrúlofað par. Nú erum við
ein eftir i gamla kotinu okkar,
börnin okkar þrjú eru öll flog-
in úr hreiðrinu, farin í burtu
og gift.
Hann Sigurður minn er véla-
viðgerðarmaður. Hann vinnur á
verkstæði inni í bæ. Hann vinn-
ur þar ekki á laugardögum, og
ég var svo lukkuleg yfir að hafa
hann alveg heima hjá mér tvo
daga í viku. En fyrir eítthvað
sex árum tók þetta enda. Sig-
urði fannst hann hafa svo litl-
ar tekjur, en þá bauðst hon-
um svo ágæt aukavinna fyrir
austan. Hann réð sig til þass að
vinna að vélaviðgerðum austur
í Árnessýslu á laugardögum og
sunnuflögum. Hann fer þangað
austur á föstudagskvöldum og
kemst heim á sunnudagskvöld-
um. Hann vinnur stundum eitt-
hvað á Selfossi, en þó mest út
um sveitimar. Það er alveg 6-
mögulegt að ná f hann í síma
þama fyrir austan, hvað sem við
liggur. Hann segist hafa svo
góðar tekjur af þessari auka-
Með því að nota 600 milljónirnar
eins og ráðsettir menn hefðu far-
ið að með vel fenginn gróða af
eigin framleiðslu, var hægt að
hefja stórfelldan atvinnurekstur.
Það var ekki gert heldur var
sjóði þessum kastað á glæ líkt og
óvitar hefðu verið þar einir að
leik. Gengisfelling síðustu daga
er annars eðlis, mikið af gróðan-
um hefur verið notað til sam-
göngubóta og stórfelldrar húsa-
gerðar, en samt átti ekki ag vera
þörf fyrir gengisfellingu. Eyðslan
hefur verið hóflaus og ósamboð-
in menntaðri þjóð. Þúsundir
manna hafa siglt til annarra
landa til skrautklæðakaupa. Mik-
ið af húsagerð þéttbýlismanna
hefur verið framkvæmd af eyðslu
sjúkum viðvaningum. Fastar
skipaferðir til skemmtidvala í
sviplausri ey við Spánarstrendur
er óafsakanleg eyðsla og örugg
kreppumóðir.. Nú eru jafnvel
auðugar og voldugar þjóðir byrj-
vinnu, að hann geti ekki^ án
hennar verið. Reyndar get ég nú
ekki séð, að við höfum neitt
meiru úr að spila en áður var.
I
En þetta verður víst svo að vera.
Ég er oft ósköp einmana um
helgamar síðan hann Sigurður
fór að vinna þarna fyrir austan.
Ég skrepp þá reyndar stundum,
til bamanna, en ég sakna hans
Sigurðar svo mikið. Svo er hann
oft svo þreyttur og útkeyrður,
þegar hann kemur heim á
sunnudagskvöldin.
Einu sinni í sumar gisti hjá
mér frænka mín ofan úr sveit
í nokkrar nætur. Ég varð fegin
að hafa hana hjá mér á meðan
Sigurður var f burtu. Hún er
alveg ókunnug héma í bænum
svo að ég varð að fylgja henni
á hina og þessa staði, þar sem
hún þurfti að heimsækja fólk.
A laugardaginn ætlaði hún að
finna kunningjafólk sitt, sem
býr innarlega á Bústaðaveginum.
Þetta var svo langt að fara, og
ég þekki svo illa á strætisvagna-
rútur í þessum nýju austurhverf-
um. Þama voru bara óbyggð holt
og mýrar í mínu ungdæmi, svo
að ég leyfði mér þann luxús að
hringja á leigubil og aka henni
þsngað inneftir. Ég ætlaði svo
að fara rakleitt heim í bílnum
aftur, því að ég vissi að henni
yrði ekið heim. En þegar hún
var farirt út þama innfrá, sá ég
svo undarlega byggð í kvosinni
þar fyrir innan. „Hvaða hverfi
er þetta eiginlega þarna innfrá?“
spurði ég bílstjórann. „Þetta er
nú Blesugróön" svaraði hann.
aðar að gæta hófs um meðferð
almennings sparifjár. Fréttir síð
ustu daga frá stórum löndum
sýna ótvírætt að jafnvel stórþjóð
ir verða að gæta hófs um eyðslu
einstaklinga og ríkisvalds ungra
þjóða. Bretar eru nú ekki heims-
veldi eins og á dögum Viktoríu.
Þeir verða að minnka herafla
sinn í austrurlöndum til að létta
skattabyrðina heima fyrir, en þá
rís upp stjórn ,í fyrnverandi ný-
lendu og hótar að flytja heim úr,
Englandsbanka stórauð sem smá-
ríkig lætur standa þar á vöxtum.
Getur svo farið að Bretar hætti
við nauðsynlega sparnaðarráð-
stöfun til að styggja ekki aust-
ræna smáveldið. Samhliða þess-
um umræðum boðar forseti
Bandaríkjanna mikinn almennan
sparnað þegna hins volduga auð-
ríkis til al spara fjáreyðslu er-
lendis. Þessi sparnaður Vest-
manna er líklegur til að gera
Frökkum mikil óþægindi ef arð-
Þá mundi ég eftir því, að ég
hafði heyrt kunningjakonur mín-
ar tala um það, að Blesugrófin
væri ákaflega skrítið hverfi, þar
væri basði undaríegt fólk oé* fá-
ránlega byggð hús. Göturnar þar
hétu ekki einu sinni venjuleg-
um nöfnum, heldur bana eftir
stöfunum í stafrófinu, A. B, og C.
Og allt í einu datt mér í hug að
það gæti verið gaman að líta
aðeins á þetta undarlega borgar-
hverfi, úr þvi að ég væri komin
þarna inneftir. „Keyrðu með mig
í gegnum Blesugróf sagði ég
við bílstjórann. Og það var satt,
sum húsin þarna voru skrítin.
Reyndar gat ég ekki séð,
svona f fljótu bragði, að fólkið
sem þama var á stjái, væri svo
sem neitt öðruvísi en fólk geng-
ur og gerist. Þegar við vorum
að aka þama f gegn, krossbrá
mér allt f einu. Fyrir utan eitt
af litlu húsunum stóð maður og
hélt f höndina á lítiilli telpu,
svona fimm til sex ára gamalli.
Maðurinn var nákvæmlega eins
og hann Sigurður minn og meira
að segja í alveg samskonar föt-
um. Eg varð áð segja honum
þegar hann kæmi að austan ann-
að kvöld, að hann ætti tvífara
inni í Blesugróf, þar væri mað-
ur, sem væri bara alveg ná-
kvæmlega eins og hann. Ég vissi,
að honum mundi þykja þetta
reglulega skrýtið. Ég bað bíl-
stjórann að stöðva bílinn sem
allra snöggvast. Ég sá, að tvf-
farinn hans Sigurðar kyssti litlu
telpuna. Svo fór hann inn í litla
húsið. Hann virtist vera hús-
sömsistu gestir landisins fækka
Parísarferðum um stund. Væri
hér skák á taflborði til að sýna
einvalda Frakklands að víða megi
spara, jafnvel eitt stórríki í skipt
um við voldugan nábúa.
Þessi dæmi eru tekin til að
sýna að jafnvel stórauðugar þjóð
ir verða að láta innflutning og
útflutning vega salt eða verða
undir í glímu viðskiptalandanna.
Á einum aldarfjórðungi hafa
tveir fjármálaleiðtogar á íslandi
skorið niður gleðimálaútgjöld. ís
lendinga. Þar voru að leik, hvor
fyrir sinn söfnuð, tveir prestssyn-
ir, Eysteinn og Magnús fyrrum
dósent. Báðir unnu þjóðnytja-
störf fyrir samborgara sem eyddu
meiru en við mátti una.
Þegar kreppur koma spara öll
stórveldi og smáþjóðir um stund.
Eitt stórveldið kúgar smájafn-
ingja í þeim leik. Smáríki beitir
peningavaldi við virðulegan
fóstra. Eftir góðæri á íslandi ótt-
ast allir grimma kreppu. í þeim
efnum er aðeins til ein lækning,
að búast við að kreppur verði
aldrei útilokaðar nema með sí-
vakandi vamarráðstöfunum.
Ein útidyrahurð kostar 40 þús.
kr. í góðæri. En góðæri á að vera
öryggi móti kreppum en aldrei
opnar dyr móti ógæfu og frelsis-
tjóni.
ráðandi þar. Litla telpan hljóp
upp eftir götunni og stefndi á
hóp af bömum, sem voru að
leika sér þar. Ég kallaði í telp-
una út um bílghiggann og hún
kom strax að bilhliðinni. Þetta
var myndarleg stelpa, skýrleg og
greindaríeg. Hvað heitir hann
pabbi þinn“ spurðd ég bara.
„Hann heitir Sigurður", svaraði
telpan strax. Þetta var nú meiri
tilviljunin. Þessi tvífari hans Sig-
urðar míns var líka nafni hans.
Jæja, Sigurður er nú svo algengt
nafn. „Hvað gerir hann pabbi
þinn?“ spurði ég svo telpuna.
Og hún var greinargóð. „Hann er
vélamaður", sagði hún. Ein undar
leg tilviljunin enn. „Veiztu hvar
hann vinnur?“ spurði ég. „Hann
vinnur fyrir austan" sagði telpan.
„Hann er svo mikið í burtu. Hann
kemur alltaf heim á föstudags-
kvöldin, en fer aftur austur
á sunnudögum. Alla hina dagana
er mamma ein heima með okkur
krakkana." Hvað eruð þið mörg
systkinin?" spurði ég. „Við er-
um þrjú" sagði ' hún. „Það er
ég og hann Elli bróðir minn,
hann er þriggja ára og svo eig-
um við litla systur sem er bara
fimm mánaða gömul. Það er
ekki búið að skíra hana.“
Svo hljóp telpan í bamahóp-
inn, en bílstjórinn ók mér vest,-
ur á Grímsstaðahcilt. Ja, hvort
ég þarf að segja honum Sigurði
mínum frá þessu, þegar hann
kemur heim á morgun. Sá verð-
ur nú hissa.
Tilkynning frá Stofnlána-
deild landbánaðarins
Umsóknir um lán vegna framkvæmda á árinu
1968 skulu hafa borizt bankanum fyrir 20. febrú-
ar næstkomandi.
Umsókn skal fylgja umsögn héraðsráðunautar,
skýrsla um búrekstur og framkvæmdaþörf, svo og
veðbókarvottorð.
Lánsloforð. sem veitt voru á síðastliðnu ári, falla
úr gildi 20. febrúar, hafj bankanum eigi borizt
skrifleg beiðni um að fá lánið á þessu ári.
Engin ný skýrslugerð þarf að fylgja slíkum end-
umýjunarbeiðnum.
Skjöl, sem borizt hafa vegna framkvæmda á ár-
inu 1967 og ekki voru veitt lánsloforð fyrir á þvi
ári, verður litið á sem lánsumsókn 1968.
Reykjavik, 12. janúar 1968.
Stofnlánadeild landbúnaðarins
Búnaðarbanki íslands.
Mysticus:
Grímstaðaholt og
esugróf
Mysticus.