Mánudagsblaðið - 08.04.1968, Page 2

2
Mánudagsblaðið
Máiradagur 8. apríl 1968
JÓNAS JÓNSSON frá Hriflu:
Laugarvatn á sumardegi
í fornöld var Laugarvatn byggt
sem farsælt baendabýli, en 1930
var jörðinni breytt í mennta-
heimili og nú eru þar á staðnum
fimm skólar og nemendur skipta
hundruðum. Á sumrin fyllast
nemendaherbergi og kennslustof.
ur af sumargestum, sem leita
þangað til hvildar og hressingar.
Þar að auki voru þar um þrjár
hátíðir í óleyfi samkomur, helzt
um hvítasunnuna. Þar voru gest-
ir sem slógu mörgum tjöldum
hér og þar um skógarhlíðarnar.
Það var of mikil gestkoma, en
hún sýnir aðdráttarafl staðarins,
þar sem ekki má annað gera en
að horfa á fögrum degi yfir vatn
ið, byggðina og á Heklu í fjarsýn.
Nú er allmikill vandi með slíkt
aðstreymi. Menn verða að finna
ráð til að skipuleggja gestarúmin
að Laugarvatni um alla sumar-
mánuðina. Þessi ábyrgð kemur á
forráðamenn staðarins, tvo ráð-
herra og einn sýslumann. Laug-
arvatnshjónin Ingunn og Böðvar
afhentu Árnessýslu eign sem var
milljóna virði til menntaseturs á
Suðurlandi. Þá komu tvær ríkis-
skrifstofur, mennta. og búnaðar-
deild. Þær hafa varið af ríkisfé
mörgum milljónum til að reisa
skólabyggingar • á Laugarvatni.
Nú er þar reisulegur kvenna-
skóli, einn hinn bezt gerði hér á
landi. Hann mun kosta 40 millj-
ónir. Að vetrarlagi stýra skóla-
nefndir, skólastjórar og nemend-
ur þessum mikla skólastað. Á
sumrin yfirgefa nemendur stað-
inn, en nú finna nokkrir forráða
menn mannfélagsins að þeim
kemur málið við. Annars getur
staðurinn grotnað niður og orðið
einskonar bæli. Þrem sinnum
hafa nokkur hundruð landsprófs
fyllibyttur, dauðadrukknar og að
nokkru klæðavana talið sig eiga í
umhverfi skólans óumbeðinn
helgistað um 'hvítasunnuhátíðina.
Þessar samkosnur eru öllum leið-
ar og mikill ófarnaður.
En nú er von um að þrír valda.
menn taki að sér ábyrgð á sum-
arstjórn Laugarvatns um nokkra
stund. Þar er um að ræða Pál
Hallgrímsson sýslumann Árnes-
inga, Gunnlaug Briem, ráða-
mann í landbúnaðarráðuneytinu
og Birgi Thorlacius, forráðamann
í menntamáladeildinni. Þó að hér
verði um aukaverk að ræða má
mikils vænta af þessum mönnum
eftir ætt og valdaaðstöðu. Þegar
ég fasddist upp á Norðurlandi um
aldamótin þótti mest kveða að
tveim trúnaðarmönnum almenn.
ings, þeim Páli Briem amtmanni
og Hallgrími Kristinssyni oddvita
kaupfélaganna. Þá hefur Birgir
Thorlacius unnið sér sjaldgæfa
viðurkenningu fyrir að standa
fyrir umbótum við Geysi.
Nú er að segja frá upphafi
Laugarvatns. Guðjón Samúelsson
fann staðinn í kynnisferð á veg-
um Jóns ráðherra Magnússonar.
Síðan skip:ulagði G. S. staðinn og
stóð með Bjama Bjarnasyni
skólastjóra fyrir að reisa þar
þær byggingar sem setja svip á
staðinn. Það er hús héraðsskól-
ans og kennara- og nemendabú-
staðir. Sundlaugin, gufubaðið
eldri húsmæðraskólinn, mennta-
skólabyggingin nema víxlspor
eftir viðvaning í Reykjavík. Þá
stóð Bjarni fyrir mest allri rækt
un á jörðinni. Það er til mikillar
fegurðar þó að tæplega verði bú-
skapur þar á jörðinni héðan af.
Síðan hefur verið bætt við húsin
á Laugarvatni, og það gert af við
vaningum. Má þó síðar bæta þar
úr mistökum ef greindarmenn
ráða.
Guðjón húsameistari setti allan
svip á stofnframkvæmdirnar.
Enn eru í fórum mínum nokkuð
af fyrirmælum húsameistara og
mun ég geta þeirra hér í fáum
orðum. Nú er vandinn sá að láta
eignirnar gefa tekjur til skyn-
samlegra umbóta.
Fyrst markaði G. S. gang. og
skemmtiveg 2 km. langan með-
fram vatninu norðvestan við skól
ann og alla leið móts við hólma
þá við vatnið norðvestanvert. Sá
vegur yrði að vera veggur hlað-
inn úr steyptum steinum. Báta-
bryggja skyldi lögð frá gufuhús-
inu, miðuð við báta og sund-
menn, sem vildu kasta sér í vatn
ið. Bátahöfn skyldi gera frá
bryggjunni og móts við lóð nýja
kvennaskólans. Gróðurhúsin
yrðu fjarlægð og þar sem þau
eru nú koma bátahús fyrir
íþróttabáta skólans og vegna gisti
húss sumargesta,
Þrjár bað- og sundlaugar þurfa
að rísa til að bæta úr þörf
margra. Þær liggja í röð frá
hverauppsprettunni. Hin stærsta
50 metrar á lengd og ákveðinni
dýpt. Yrði hún næst hvernum,
keppnislaug. Þá kæmi 20 metra
löng laug miðuð við æfingar
vel sundfærra manna. Næst
kæmi lítil baðlaug fyrir börn og
eldra fólk bæði konur og karla,
sem vildu leika sér þar í góðu
veðri. Inni í hinum fagra garði í
gamla kvennaskólanum ætti að
vera Snorralaug, eftirlíking frá
Reykholti. Eingöngu ætluð sem
setulaug aldraðra kvenna. Lítið
eitt nær vatninu og bátahöfninni
er hin víðfræga laug Jóns Ara-
sonar. Hún er helgistaður.
Nú er eftir stærsti baðstaður-
inn, en það er ströndin meðfram
Aldamótaveginn. Sú mikla
gangbraut ætti að minna á þá
kynslóð sem friðaði Þingvöll og
byggði Laugarvatn, sundhallir
margar og íþróttahús. Ströndin
öll yrði landbaðstaður frá gufu-
húsinu og framhjá hvernum
mikla eftir því sem með þarf.
Myndast hlé við sundlaugarnar.
Þar yrði mest hressingarganga og
sólböð. Við gangbrautina þyrftu
auk hvíldarstaða í grasi að vera
hitaður sandbyngur fyrir gesti.
Þar koma lækningaböð.
Frá hitauppsprettunum, sam-
hliða sundlaugum þarf röð bað-
húsa, fyrir allar íslenzkar og út-
lendar baðtegundir.
Gegnum sandbynginn þurfa að
liggja hitapípur og haga svo til
að hver baðgestur geti haft að-
gang að sandbaði eftir vild. Þessi
sandböð voru oft tíðkuð við vatn
ið á fyrstu árum skólans.
Hitalaugin á Laugarvatni er
mikil náttúrugjöf en oft lítils
virt.
Á Laugarvatni hefur Bjarni
skólastjóri þurrkað mikið land
frá vatninu norðan skólabyggð-
ar. Þar verða mikil og fullkomin ir að aðhafast í blíðviðrinu.
tjaldstæði, golfvöllur og nokkrir
tennisvellir. Eitthvað verða gest-
Island í hnotskurn
Ferðahandbækur hafa nú sent
á markað landkynningarrit á
ensku, sem heitir ICELAND IN
A NUTSHELL — ísland í hnot-
skurn. Undirtitill bókarinnar er
Guide and reference book, eða
leiðsögn og uppslátarbók. Bókin
er 216 bls. að stærð auk heillar
arkar með 30 litmyndum frá Sól
arfilmu, sem er að finna fremst
í bókinni. ICELAND IN A NUT-
SHELL, sem hefir hlotið með-
mæli Ferðamálaráðs, er gefin út
í 25 þúsund eintökum og mun
hér vera um eitt stærsta upplag
af bók prentaðri hérlendis. Áður
höfðu sömu útgefendur sent frá
sér bókina Iceland — A Travell-
er’s Guide, sem hlaut hinar beztu
viðtökur.
Á forsíðu bókarinnar, sem
prýdd er mynd af Heklugosinu
1947 og tekin var af Pálma Hann.
essyni rektor, kemur það fram
að henni er ekki einungis ætlað
að vera ferðamannahandbók fyr-
ir þá sem leggja leið sína um
landir, heldur einnig og ekki síð-
ur uppsláttarrit um land og þjóð.
Ástæðan fyrir nafnbreytingunni
er sú, að fjöldi þeirra manna,
sem notað höfðu bókina, marg-
bentu á að hér væri um að ræða
yfirgripsmikig og samþjappað
uppsláttarrit, eða eins og hið
kunna brezka blað TRAVEL
TRADE GAZETTE komst. að
orði: „A miniature encyclopáed-
ia of information".
Fyrri útgáfan var í 6 þúsund
eintökum. Rúmur helmingur upp
lagsins er þegar seldur. Kaupend
ur eru Loftleiðir h.f., Flugfélag
íslands h.f og Utanríkisráðuneyt.
ið. Sérstök ástæða er til þess að
banda fyrirtækjum og félagssam-
tökum á að hér er mjög hentug
bók handa þeim einstaklingum
eða hópum, sem hingað eru vænt
anlegir.
ICELAND IN A NUTSHELL
er prentuð í Prentsmiðjunni
Edduh.f. nema litmyndaörkin,
hún er prentuð í Grafik h.f.
Myndamót gerði Litróf. Útliti og
umbroti réði auglýsingastofa-
Gísla B. Björnssonar, sem einnig
teiknaði ýmsa uppdrætti, t.d. af
Reykjavík og Akureyri. Uppdrátt
af hálendinu gerði Sigurjón R'ist,
vatnamælingamaður. í bókinni er
fjöldi smáteikninga gerðar af
Ragnari Lárussyni.
r
Frffl:: Höskuldar Dalakollssonar dóttir Irakonungs
Var álitin mállaus — Heitir Melkorka og hefur aliS
Höskuldi barn — Nýstárlegar fréttir vestan ur Dölum
Þau tíðindi haía nú borizt vestur írá Höskulds
stöðum, að írilla sú, sem Höskuldur Dala-Kollsson,
hafði með sér út hingað heitir Melkorka og dóttir
Mýrkjartans konungs á írlandi. Hefur Höskuldur og
aðrir menn jafnan haldið að ambáttin væri mál-
laus en nú er upp komið, að hún er hvorki dauf
né mállaus, og betur ættuð en margur hugði. Hún
hefur fóstrað son sinn og Höskuldar og fékk Hösk-
uldur henni bú eitt lítið því þær máttu ekki lynda
saman ambáttin og kona Höskuldar, Jórunn. Sonur
þeirra Höskuldar og Melkorku er nú tveggja vetra
og hinn efnilegasti maður, skírður Clafur í höfuð
Ólafs feilans móðurbróður Höskuldar.
Utanför Höskuldar
Það var fyrir tveiim árum, að
Höskuldur lét í haf og sigldi tíl
Noregs að affla sór húsaviðar,
Dvaldist hann lengi með frænd-
um símim en um sumarið önd-
vert fór hann ttl Brennieyja, en
þar á fund Hákonar konungs,
sem þar var með öðrum kon-
ungum og skipuðu þeir málum
sínum. Það þótti skemmitanarför
að sækja þann fund, því að
þantgað kornu rnenn nær af öll-
um lönducm serni vér höfum tíð-
indi af. Voru þar drykkjur og
gleði og allskyns leikar, og hitti
Höskuldur þar marga frændur
sína, þá sem í Danmörku voru.
Höskuldur kaupir ambátt
Og einm dag er Höskuldur gekk
aö skemmta sér með nokkrá
menn kom hanm að tjaldi einu
skrautlegu, fjarri öðrum búðum.
Þar sat maður með gerzkan hatt
á höfði og nefndist Gilli hinn
gerzki. Höskuldur hafði oft heyrt
mannsins getið, kallaði bann
þeirra manma auöugastan, sem
verið höfðu í kaupmannalögum.
„Þú rnunt hafa þá hluti að selja
oss, er vér viljum kaupa“. Gilli
spyr hvað þeir vólji kaupa föru-
nautar. Höskuldur segir, að hann
vill kaupa aimbáibt nokkura, ef
þú hefiur að selja. Höskuldur sé,
að um þvera búðina var fortjald.
og er Gilli lyfti tjaldinu. sétu
þar irrni tólf konu.r. Gilli bauð,
að Höskuldur skyldi þangað
ganga og líta á, ef hann vildi
kaupa nokkra af konum þessuim.
Höskuldur hyggur vandlega að
þeim, og sá að kona sat út við
tjaldskörina, illa Wlædd. Hösk-
uldd leizt kona fríð og spurði:
Dýrkeypt en þó mállaus
„Hversu dýr skal kona sú, ef ég
vil kaupa“. Gi'lli svarar: „Þu
skalt redða fyrir hana þrjár
merkur silfurs." Höskuldur svar-
ar: „Svo virði ég, að þú munir
þessa ambátt gera heldur dýr-
lagða, því þetta er þriggja verð“.
Tókust þá kaupin. Þá maelti
GiIIi. „Þetta mál skal fara ó-
vélað af minni hendi, því að á
er Ijóður mdkill um ráð konunn-
ar.“ Höskuldur spyr, hvað það
væri. Giflili sivairair: „Kona þessi
er ómála. Hefii ég marga vega
leitað máls við hana, og hefi ég
aldrei fengið orð af henni."
Höskuldur greiddi þá féð, og
mælti: „Svo hiefur nú til tekizt
að þetta mun verða kaup okkar.
Tak þú fé þetta til þin, en ég
rauin taka við konunni. Kalla ég
aö þú hafir drenigilega af máli
þessu haft, því að vísu vildir þú
eigi mig falsa í þessu“. Tók hann
síðan aimbáttina og fekk henni
góð klæði.
Fæddur Ólafur
Bfittr að Höskuldur hafðd drval-
ið með konungi um hríð, lét
hann í haf. Þeim byrjaði vel og
komu fyrir Reykjanes og svo
fyrir Snæfellsnes, inn Breiða-
fjörð og lenitu í Laxárós, en skip-
ið var sett upp fýrir innan Laxó.
Þar tjaldaði hann búðir og heit-
ir þar Búðardalur. Jórunin spyr
Hösfculd hvaða kona væri i för
með honum. Höskuldur svarar.
„Svo mun þér þykja, sem ég
svari skætingi, en eigi veit ég
nafn hennar“. Jórunri segir, að
hanm muni við hana talað hafa
jaifln margt og spurt hana að
nafni. Höskuldur svaf hjá'hús-
freyju sinni hverja nótt síðan
hann kom heirn, en var fár við
frilluwa. Á ofanverðum vetri
fæddi frillan bann, bæði vænt
og stórmamnlegt. Var það svein-
bam kaliaður Olaifiur.
Ættgöfgi Mefkorku
Það bar til tíðinda einn morg-
un, að Höskuldur gekk út er sól
var lítt á loft komin. Heyrði
hann þá mannamál. Voru þar
Ölaf ur sonur hans og móðir hams.
Fær hann þá skilið, að hún var
eigi mállaus, þvi hún talaði
margt við sveininn. Gekk Hösk-
uldur þá að henni og kvað ekíd
stoða að dyljast lengur, og spyr
hana að nafni. Þá mœltí hún:
„Ef þú vilt nafin mdtt vita, þá
heiti ég Melkorka, en Mýrkjart-
ann heitir faðir mimm. Hann er
konungur á Irlandi. Ég var það-
an hertekin fimmtán vetra göm-
ur.“ Höskuidur kvað hana helzt
til lengi hafa þagað yfir svo
góðri ætt og gékk inn að segja
Jórummi. Var Jórumin hvergi bet-
ur við Melkorku en áður. Og
litlu siiðan er Jórunn gekk að
sofa togaði MeTkorka af henni
og lagði skóklæðin á gólfið. Jór-
unn tók sokkana og keyrði um
höfuð henni. Melkorka reiddist
og setti bnefann á nasir hennar
svo blóð varð laust. Höskuldur
kom og skildi þær, en síðan fékk
hann ambáttiruni bústað á Mel-
korkustöðum og býr hún þar á-
samt Ólafi synd sínum. Þykja
þetta hiin rnestu tíðindi um ætt
hennar og göfgi.