Mánudagsblaðið - 10.02.1975, Blaðsíða 3

Mánudagur 10. fefarúar 1975
Mánudagsblaðið
3
margt til að vera stolt af. Þarna
var einn höfðinginn við annan,
þarna mótuðust stórskáidin
Bjarni Thorarensen og Þorsteinn
Erlingsson og þarna ortu þeir
sín fyrstu ljóð. Enn er að finna
ættfólk Bjarna Thorarensens í
Fljótshlíðinni, afkomendur
Ragnheiðar systur hans, og enn
í dag er höfðinglegt svipmót
með því fólki.
Einn litríkur Fljótshlíðingur
á nítjándu öldinni var Jón Þórð-
arson í Eyvindarmúla, sem um
skeið var aiþingismaður. Hann
var gáfaður maður og fjölhæfur
og frægur ástamaður. Mynduðust
um hann þjóðsögur, sem sumar
urðu landfleygar. Jón var manna
kynsælastur, og skipta afkom-
enidiur hans nú áreiðanlega
mörgum hundruðum. Margt af
þeim er merkis- og gáfufólk.
Jón var afi Péturs Péturssonar
þuls, Jóns /tads og þeirra kunnu
systkina. Meðal afkomenda eru
Jóhann Salberg sýslumaður Skag-
firðinga, Kjartan Ólafsson hag-
fræðingur, sem mun vera einn
víðförlastur allra íslendinga og
Atli Heimir Sveinsson tónskáld.
Annar frægur Fljótshlíðingur á
HVOLSHREPPINGAR
Náttúra og mannl/f birtist
ekki í eins skærum og sterkum
litum í Hvolshreppi eins og í
Fljótshlíð. Mér er nær að halda,
að bilið milli höfðingja og al-
þýðu hafi verið meira þarna en
í Fljótshlíðinni og alþýðan
kannske hógværari og eilítið ris-
minni.
Löngum hafa höfðingjar set-
ið að Stórólfshvoli og Móeiðar-
hvoli. Út af Helka konrektor
Sigurðssyni, sem sat um 1800
á Móeiðarhvoli, er komin mik-
il ætt. Hann var faðir séra Þor-
steins Helgasonar í Reykholti,
sem Jónas Hallgrímsson orti
svo fagurlega um látinn. Síðar
sat á Móeiðarhvoli Skúli Thor-
arensen læknir, bróðir Bjarna
skálds. Fyrri kona hans var dótt-
ir Helga konrektors, en síðari
konan sonardóttir Helga. Út af
Skúla lækni er komin mikil ætt.
Eru þar mörg glæsimenni og
gáfufólk, en samt ekki alveg
Iaust við ættarþótta, og er það
svo sem engin furða, að hjá
þessari ætt sé að finna prúð-
mannlegt stolt.
Litla þorpið á Hvolsvelli hef-
ur þotið upp á allra síðustu
AJAX skrífar:
SVEITARÍGUR
Tröllið við Tungnaá.
L ANDEYIN G AR
P
Maður skyldii ætla, að sveit
Njáls og Bergþóru væri í hug-
um þjóðarinnar einhver sögu-
ríkasta sveit á Íslandí.
Ég held samt, að svo sé alls
ekki. Að minnsta kosti getur
hún alls ekki staðist samkeppni
við Fljótshlíðina í þessu efni.
Þó að Gunnar og Njáll séu oft
nefndir í sömu andránni hefur
sveit Gunnars farið með sigur
af hólmi í vitund þjóðarinnar.
Það er margt sem kann að valda
þessu. Eitt er það, hve náttúru-
fegurðin er miklu meiri í Fljóts-
hlíðinni en í Landeyjunum. Að
vísu er falleg fjallasýn í Land-
eyjum, en sveitin sjálf er ekki
tilkomumikil, að mestu leyti slétt
eins og fjöl. Þá er náttúran stór-
um rismeiri í Hlíðinni. Svo
kann það að hafa verkað eitt-
hvað, að eftir daga Njáls hefur
ekki ýkja mikið af höfðingjum
setið í Landeyjum. í Fljótshlíð-
inni hafa aftur á móti setið stór-
höfðingjar öld eftir öld, allt
fram undir okkar daga, sýslu-
menn, hefðarklerkar og aristó-
kratar af ýmsu tagi. Og það er
líka svo að enn í dag er meiri
stoltarabragur á Fljótshlíðingum
en Landeyingum. Einhvern veg-
inn er það 'svo, að Hlíðarmenn
vita meira af Gunnari en Land-
eyingar af Njáli, Flestir Land-
eyingar eru hógvært og hljóð-
látt fólk, sem er ekki ýkja mik-
ið gefið fyrir það að hafa sig í
frammi. Þeir eru góðir búmenn
margir hverjir, en ekki sérlega
mikið gefnir fyrir afskipti af
opinberum málum. Þó er það
svo að ýmsar merkisættir eru
upprunnar í Landeyjum. Ein hin
kunnasta þeirra nú á dögum er
sennilega ísleifsættin frá Kana-
stöðum. Margir afkomendur ís-
leifs Magnússonar á Kanastöð-
um eru þjóðkunnir menn nú á
dögum, svo sem Gissur Berg-
steinsson fyrrv. hæstaréttardóm-
ari, skólastjórarnir Sveinbjörn
Sigurjónsson og Jón Gissurarson
og Einar Agústsson utanríkisráð-
herra.
Landeyjarnar hafa lengi verið
tveir hreppar, Austur- og Vestur-
Landeyjahreppur. Þó held, að
verulegur rígur hafi aldrei ver-
ið milli Austur- og Vestur Land-
eyinga, þetta fólk er ekki gef-
ið fyrir ertingar né stríðs-
mennsku af neinu tagi. Þetta
hefur breyst mikið frá því á
dögum Skarphéðins.
FLJÓTSHLÍÐINGAR
Það er alltaf einhver glæsi-
bragur yfir Fljótshlíðinni, bæði
náttúrunni og mannlífinu. Þetta
er sveit skærra lita, en grárra.
Manni finnst jafnvel stundum
eins og Gunnar og Hallgerður
séu þarna enn á sveimi. Þarna
eru höfðingjasetur með gamlan
hljóm í nöfnunum, Hlíðarendi,
Teigur, Breiðabólstaður. Þarna
sátu löngum ekta aristókratar af
bláu blóði, höfðingjar, sem átui
ekkert sameiginlegt með nýrík-
um milljónamærinr im okkar
samtíðar. Þeir voru kannske
stoltaralegir í fasi stundum, en
það var ekta stolt, þe;m í blóð
borið, en ekki smámennamont
eða sýndarmennskutrúðleikur,
eins og það, sem einkennir auð-
fólk okkar daga, sem er oftast
ekki annað en gríma yfir djúp-
stæða vaometakennd illa ættaðs
lágkúrufólkis.
Og þetta hefur einnig sett
svip á fas allrar alþýðu manna
í Fljótshlíðinmi. Það er reisn og
einhver höfðingjasvipur á öllu
bændafólkinu þama. Þarna er
enn í dag að finna hjá almenn-
ingi reisn sem gietur nálgast
stolt, en ekki hið venjulega ís-
lenska mont. Það að Fljótshlíð-
ingar vita kannske ekki nærri
alltaf sjálfir af því, þá finnst
þeim það sjálfsagður hlutur, að
þar í sveit sé að finna blóma
Rangárþings. Þeir líta að ofan
niðuí á kollinn á íbúum ann-
arra sveita héraðsins, klappa
þeim stundum góðlátlega á lirlu
kollana þarna langt niðri. Og
Fljótshlíðin hefur svo sannarlega
Úr Fljótshlíð.
síðustu öld var Jón söðlasmiður
í Hlíðarendakoti, sem margar
þjóðsögur spunnust um. Hann
trúði statt og stöðugt á það, að
enn væri fullt af útiJegumönn-
um í óbyggðum íslands og væri
þeirra fremstur Kolur sterki sem
byggi uppi í Eyjafjallajökli. Frá
Jóni söðlasmið segir meðaL ann-
ars í ævisögu séra ’ Árna Þórar-
inssonar. Fljótshlíðin hefur ekki
aðeins alið höfðingja, heldur
einnig kynlega kvisti af ýmsu
tagi. Og listamenn hefur hún
einnig alið svo sem Ólaf Túbals.
áratugum, og er orðið sýsfu-
mannssetur. Talsverður rígur er
milli rangæsku þorpanna, Hvols-
vallar og Heliu, og eykur það
líklega á þann ríg, að Framsókn-
armenn ráða öllu á Hvolsvelli,
en Sjálfstæðismenn á Hellu. í
fljótu bragði virðist mannlífið
í þessum þorpum ósköp svipað.
En ekki ber ég saman hve mikhi
fallegra mér finnst á HvolsvelM
en á Hellu, og í því sambandi
tek ég fram, að ég er alls ekki
Fra-msóknarmaður.
AJAX.

Markarfljótsbrú.
ÍSLAND
22. GREIN
f nr\ tf)