Tíminn - 19.03.1970, Blaðsíða 8

8
TIMINN
MIÐVIKtJDAGUR 18. marz 1970.
Íslenzkir námsmenn í Kaupmaainahöfn skríffa:
HEIMSKA EÐA HVAÐ?
Furðulegar álykt-
anir lánasjóðs
Síðas'tliðinn nóvember barst
hingað bæiklingur frá lánasjóði
íslenzkra námsmanna með út-
hlutunarreglum 1969. Það, sem
mesta athygli vakti í 'þeim
bæklinigi, er hið furðulega upp
gjör á framfærslufcostnaði á
hinum ýmsu stöðum.
Framfærslukostnaður á
hverjum stað er sá grunnur
sem lánasjóðurinn byggir lán-
veitingar sínar á, og þar sem
tölur lánasjóðs eiu hinar furðu
legustu, var á fundi hér í félag-
inu 27. nóv. 1069 samþyfckt
greinargerð um framifærslu-
kostnaðaruppgjörið og send
lánasjóði.
Lánasjóður hefur ekki virt
greinargerðina svars, hvorki í
orði né verki og þykir okkur
því rétt, að hún komi fyrir
almenningssjónir.
Að því er segir í bæklingn-
um, er við áfcvörðun fram-
færslufcostnaðar byggt á könn-
un á námskostnaði íslenzkra
námsmanna, sem gerð var á
árunum 1967—68. Við berum
ekki brigður á, að niðurstöður
könnunarinnar hafi verið þær,
sem í bæklingnum segir, en
teljum furðulegt, að þær skull
birtast án nokfcurs fyrirvara og
ætlunin skuli vera að leggja
þær til grundvallar lánveiting-
um.
Svo er að sjá, sem aðstand-
endur þessara talna geri sér
hvorki lj'óst við hvaða aðstæð-
ur fcönnunin er framfcvæmd, né
hvað niðurstöður neyzlufcönn-
unar sýna. Könnunin var gerð
með þeim hætti, að námamenn
voru látnir útfylla eyðublað
um framfærslufcostnað eins
mánaðar.
Bkkert tryggði að réttar upp
lýsingar kæmu fram, hverjum
og einum var í sjálfsvald sett
að setja þær tölur í skýrsluna,
sem hann áleit heppilegast.
Þannig er full ástæða að
gera ráð fyrir, •'••u-'r hal'i
efcki gefið upp öll sdn útgjöld,
því að þá hafði kostnaðurinn
farið fram úr þeirri yfirfærslu
sem heimil var, og augum hins
opinbera verið beint að að-
standendum, sem brúuðu bilið
með svartamarkaðsgjaldeyri. Á
hinn bóginn er mögulegt, að
aðrir hafi gefið kostnaðinn
hærri en hann raunverulega
var, þótt niðurstöðurnar bendi
eíbki til þess, að sú hafi verið
raunin, a.m.k. ekki hér í Kaup-
mannahöfn eins og sjá má af
eftirfarandi.
Neyzla ákvarðasf af efna-
hag, ekki þörfum
Hver og einn er neyddur til
að takmarka neyzlu sína við
það fé, sem hann hefur til
ráðstöfunar. Þeir, sem fjárhags
lega eru vel staddir neyta að
öllu jöfnu meira en hinir, sem
verr eru settir. Við kðnnun á
neyzlu kemur þvi í ljós, hvaða
fjármunum menn hafa haft
yfir að ráða til neyzlu.
Bétt er að draga hér fram þær
tölur sem lánasjóður birtir í
pésa sínum og ætlunin er að
miða við, þegar lán era veitt.
Kostnaður á ári í þús. ís-
Ienzkra króna.
Staður •-i 7h 3 a
Frakkland París C3 « 215 182 co , « + 33
Utan Parísar 198 147 51
Rússland 190 147 43
írland 218 183 35
USA 293 261 32
Danmörk Stúdentar 174 167 7
Aðrir í Kbh. 174 174 0
Aðrir atan Kbh. 192 164 28
Svíþjóð Stofckhólmur 212 198 14
Utan Stoifcfch. 194 187 7
England London 232 221 11
Utan L. 218 210 8
V.-Þýzkaland 167 158 9
Noregur Osló 172 164 8
Utan Oslóar 172 164 8
ísland í foreldrah. 108 101 7
Annars staðar 130 123 7
Stootland 215 210 5
A.-Þýzkaland 155 153 2
Finnland 186 186 0
Spánn 150 150 0
Belgía 167 167 0
Austurrífci 190 208 + 18
Kanada 193 212 -t-19
Það stingur í augum, hví-
f Kaupmannahöfn er framfærsiukostnaöurinn hærri en úti á lands.
byggSinnl.
líkur ógnarmunur er á konum
og körlum víðast hvar. Þannig
er karlmanni við nám í Frafck-
landi utan Parisar ætlað þriðj-
ungi meira til framfærslu en
fconu á sömu slóðum. Á seinni
tímum hefur þróunin verið sú
á flestum sviðum, að jafnrétti
kvenna og karla hefur aukizt.
allavega hefur það verið stefna
hins opiabera, að gera sitt til
þess að svo megi verða. Það er
því efcki að undra, að sutnir
hafi lesið þessar tölur þrisvar,
áður en þeir trúðu eigin aug-
um. Vera kann, að neyzla
kvenna sé almennt ögn minni
en karla. en það er viianlega
sönnun þe.s, að þær hafi lafc-
ari fjárhag og aðstæður, og
venjur hafi neytt þær til
minni neyzlu, en hins, að þær
hafi efcki sömu þarfir og karl-
menn. Á tveimur stöðum kem-
ur fram meiri neyzla kvenna
en karla, en það er vafalaust
fremur sönnun þess, hve könn-
unin öll hvilir á ótraustum
grundvelli, en að það haggi
nokkru megintilhneigingunni.
enda era mjög fáir námsmenn
í béðum þessum löndum, og
er al'ls efcki útilokað að könn-
unin í öðru hvoru landinu eða
báðum sé reist á skýrslu frá
einni stúlku.
Ef námsfólki hefði verið
skipt í ríkra manna börn og
fátækra manna börn, í stað þess
að skipta í karla og konur,
liefðl niðurstaðan án efa orðið
sú, a'ð börn þeirra ríku hefðu
haft hærri framfærslukostnað
vegna betri fjárhagsaðstöðu og
hefðu því að dómi Lánasjóðs
haft meiri þarfir og átt rétt á
hærri lánum.
Námskostnaður í Dan-
mörku
Sé litið á Danmörku, kemur
fram skipting, sem ekki bregð.
ur fyrir annars staðar, skipting
í stúdenta og aðra. Hvernig
sem á því stendur, álítur Lána-
sjóður greinilega, að í Dan-
mörku sé fjarri því, að þarfir
rvfcúdenta og annarra náms-
maniia séu hinar sömu. Væri
fróðlegt að fá upplýsingar um.
í hverju þessi rnunur er fólg-
inn.
í öllum löndum, þar sem töl
ur eru yfir slíkt. er fram-
færslukostnaður tneiri í höfuð
borginni en utan hennar, nema
í Danmörku, þar sem svo
bregður við, að 'karlmenn aðrir
en stúdentar auka framfærslu
kostnaðinn um 18 þús. krönnr
með því að flytja frá Kaup-
mannahöfn út á landsbyggð-
ina. Konnr spara hins vegar 10
þúsund með sömu athöfn, en
stúdent sikiptir engu, hvort
hann býr í Höfn eða utan All-
ar tölfræðilegar upplýsingar,
sem hér eru fáanlegar sýna
að f Kauptnannahöfn er fram
færslukostnaður hærri en úti á
landsbyggðinni. Þannig er t. d.
staðaruppbót á laun opinberra
starfsmanna byggð á þessu. og
. hefur verið reiknuð vísitala.
sem sýnir. að á Kaupmanna-
hafnarsvæðinu er verðlag hæst.
því næst í stóru bæjunum úti
á landi (5—10% lægra en í'
Kbh.) og lægst í minni bæjum.
Allt bendir til, að mismunur
á framfærslukostnaði í Kaup-
mannahöfn og utan sé meiri
hjá námsmönnum en embættis-
mönnum. Orsök þess er, að
neyzlusamsetnin.2 námsmanna
er mun fábrotnari, heimilistæki
og annar varanlegur varningur,
sem lítið vegur í þeirri neyzlu,
er nobkurn vegian jafindýr um
allt landið. Hins vegar er mun-
ur á húsaleigu á hinum ýmsu
s'töðum mjög mikill, og húsa-
leiga mun vera allt að þrisvar
sinnum meiri hluti af útgjöld-
uni námsmanns en embættis-
manns. Hér er rétt að nefna,
að opinber stuðningur við náms
fólk í Árósum og Odense er
10% minni en við námsfólk í
Kaupmanmaihöfn.
Á það má benda, að danskir
nátnsmenn hafa gert neyzlu-
könnun, sem byggð er bæði á
inrtsendum upplýsingum og per
sónulegum viðtölum. Könnun-
in sýnir, að neyzla námsmanna
á öðrum stöðum en Kaupmanna
höfn er 13—20% minni en þar.
(Þessi neyzlukönnun er vitan-
lega háð sömu annmörfcum og
sú íslenzka að þvi leyti, að
neyzla takmarkast við getu, en
hún er reist á miklu traustari
tölufræðilegum grunni og gef-
nr því vafalaust réttari mynd
af raunverulegri neyzlu). Þessi
könnun var gerð 1967, og þá
var neyzla ógifts námsmanns
í Kaupmannahöfn, sem ekki
bjó í foreldrahúsum kr. d
1063,— á mánuði. í blaðagrein,
sem birtist s.l haust, er gert
ráð fyrir, að þessi upphæð sé
nú 1300—1400 kr.. en samikv-
nýjustu upplýsingum frá
Dansfce studereendes fællesrád
er be=«i tala nú um 1550 kr.
á mánuði. og er þá ótalinn sá
stuðnineur sem stúdentinn faer
frá aðstandendum i öðru en
reiðufé. (Til samanburðar má
geta þess, _ að yfirfærslan til
einihleyp's íslendings er rúmar
1100 kr. mánaðarlega. Sé þessi
yfirfærsluhei'mild borin saman
við þann framfærslufciostnað,
sem lánasjóður ætlar náms-
mönnum í Kaupmannahöfn kr.
ísl. 174 þús., kemur í ljós, að
yfirfærsluiheimild vantar fyrir
ca. 18 þúsund kr. ísl.). í íslenzk
um krónum er neyzla dansika
námsmannsins því tæpar
220.000 kr. á ári eða 46.000 kr.
meira en það, sem lánasjóður
ætlar íslenzkum námsmanni í
Kaupmannahöfn. Auðvitað er
etoki með öllu rétt að miða
gagnrýnislaust við neyzlu
heimamanna. Auigljóst er, að
til þess að ná sömu þarfafull-
nægingu, þarf útlendingur
meiri fjármuni, hann nýtur
eíkki aðstandenda í sama landi,
hann er ekki heimavanur, á erí-
iðara með að fá húsnæði, finna
ódýrar verzlanir, aufc þess sem
hann fcemur með aðrar lífsvenj,
ur og neyzlusiamsetningu. Að
Sijálfsö’gðu eiga námsmenn er-
lendis ekki meina heimtingu á
betri lifs'kjörum en íslenzfcur al
menningur, en þótt lífskjör séu
almenut betri í Danmörku en á
fslandi, á það naumast við um
danslka Stúdenta sem búa við
mun lakari fcjör en aðrh- þjóð-
félagshópar.
Niðurstöður:
Ekiki getur hjá því far-
ið, að lesendur talnalista
lánasjóðs spyrji sjálfa sig,
hvort nofckurt réttlœti sé í
þeirri sfciptinga landa eftir
framfærslutoostnaði, sem þar er
gerð. íslenzkir námsmenn í
Danmörku eru tiltölulega fjöl-
mennir. í þessari greinargerð
hefur verið sýnt með ðhrefcj-
andi rökum, bve niðurstöður
Lánasjóðs eru algerlega út i
hött miðað við það land. Nú er
það svo, að eigi eittbvað að
vera á slíka könnun að treysta,
er nauðsynlegt að hún sé reist
á sem breiðustum grundvelli.
Þar sem svona hönduglega
tófcsf til með könnunina í Dau-
mörku, þar sem námsmeTin eru
margir, er auðvelt að gera sér
í hugarlund, hve áreiðanlegar
niðurstöðurnar eru varðandi
lönd, þar sem námsmenn eru
mun færri, og jafnvel hægfc að
telja þá á fingrum annarrar
handar í sumurn tilfellum.
Ástæðulauist ætti að vera að
nefna, enda varla nofckur ágrein
ingur um það, að það sé ótví-
ræð embættisskylda stjórnar
Lánasjóðs að úthluta fé úr
sjóðnum eftir eins réttlátum
reglum og hlutlægum, og unnt
er að setja. Hér hafa reglurnar
ekki verið tefcnar til umræðu
í heild, heldur athyglinni að-
eins beint að atriðum, sem
varða útreikning framfærslu-
bostnaðar og notkun niður
staðna af síðustu neyzlukönn-
un. Á grundvelli þessara athug-
ana viljum við i fyrsta lagi
gera þær almennu kröf-ur:
I. Áð þegar verði, i samráði
við SÍNE, gerðar athuiganir á
framfærslukostnaði náms-
manna erlendis og reynt að
leiðrétta niðurstöður neyzlu-
könnunar með hliðsjón af töl-
fræðilegum upplýsingum, sem
fáanlegar eru um verðlag í
landinu Og framfærslukostnað
námsmanna.
H. Að afnumin verði þegar
skipting námsmanna eftir kynj-
um eða því hvort um stúdenta
eða aðra námsmenn er að
ræða.
Fyrir hönd Félags íslenzkra
námsmanna í Kaupmannahöfn.
Ásmundur Stefánsson.
Þorsteinn Hákonarson.