Tíminn - 07.04.1970, Blaðsíða 3

ERIÐJTJDAGUR 7. áprfl 1970.
TIMINN
BOTNSJÁVARMYNDUN OG
BRÁÐNANDI HAFÍSÞÖK
Athugaseml um kenningar Páls Bergþórssonar veðurfræðings
í sj'ónvarpi og í útvarps- og
blaðaviðtöliMn hefur Páll Berg-
þórsson, veðurfræðingur, skýrt
svo frá, að fyrir rúmri viku hafi
mynöazt geil inn í isinn í nám-
Ondia við Jan Mayen og fari hún
stækkandi. í einu blaðinu segir:
„Aðalísröndin er nú 500 km vest-
ar en sú fyrri“, og í fyrirsögn
blaðsins stendur, að aðalferöndin
sé 500 km vestar en venjulega. í
öðru blaði er fyrirsögnin „Mikill
ís bráðnar norður af -landinu. Get
«ir valdið hlýnandi veðráttu".
Seigir í því blaði, að samkvæmt
upplýsingum Páls Bergþórssonar
bráðni ísinn af því, að mjög salt-
ur sjór á yfirborði hafsins hafi
sokfkið og heitari, sjór og salt-
imÍTmi flotið upp. Ennfremur seg-
fe, að lfklegt sé, að haldi ísinn
Æfnaim að bráðna, geti það haft
ábsrif á veðráttu hér á landi og
mwirri hætta v-erði á, að ís verði
landfastur við fsland. Þetta eru
nÆI tíðindi og góð, ef þau eru á
rökum reist. Hér verður eikki tek-
io afetaða tí'l þess, sem sagt er
hrieytrngar á legu ísjáðarins í
íýsxneÆndum viðtölum, enda eru
aafirritaðir ekki sérfræðingar i
veðurbunglamynda. Hins
teiláium við skýringar Páls
á febráðmminni mjög vafasamar,
eHri sé meina sagt, og ósfeum
aíð gera við þær athugasemdir.
!Það er almemnt álit haffræð-
ga, að djúpsj'ávar- og botnsjáv-
armyadun í morðurhöfum fari í
aftfiatriðum fram samfcvæmt kenn
Nansens, sem gerði ráð fyr-
Sr því að hún yrði einlkum á ís-
lásisum svæðum, þar sem svo
tíl, að ttítölulega seltumikill
yfirborðsisjór kólnar síðla vetrar.
Þessar kenningar eru studdar bein
um haffræðileigum athugunum. Að
aimyndunarsvæðið er talið ve-ra í
Norður-Grænlandshafi, milli Jan
Mayen og Svalbarða, þar sem kald
ur og selturíkur djúpsjór nær upp
undir yfirborðslögin um miðbik
hvirfilsins, sem straumarnir mynda
á þessu Svæði. Seltumikill Atlants
sjór, sem berst með Vestur-Sval-
barðastraumnum, blanda'st kaldari
og seltuminni íshafssjó í yfiriborðs
laginu. Seitumagn þessarar blöndu
verður svipað og í djúpsjónum. Á
veturna kólnar þessi yfirborðlssjór
niður í um það bil —1°C, og er
þá eðlisþyngd hans orðin hin sama
og botnsjávarins á 2000—3000
metra dýpi. Afleiðingin verður lóð
rétt blöndun, sem nær lengra og
lengra niðnr í sjóinn, nnz eigin-
leikar sjávarins era óþreyttir að
kalla upp úr og niður úr. Þessi
þróiin er í eðli sínu hœgfara, a.m.
k. miðað við láréltta hafstrauma.
Enda þótt lóðrétt blöndun geti
farið fram undir hafísþekju sem
afleiðing af hækkandi sjóvarseltu
vegna ísmyndunar, telur Nansen,
að ísþekjan dragi mjög úr kæl-
ingu sjóvarlaganna, þar eð hún
einangri þau frá hinu kalda
vetnarlofti yfir ísnum. Telur
hann því. að kælingin og botin-
sjávairmyndunin verði örari og á-
hrifameiri þar sem yfirborðsselt-
an er tiltöMega há (um 34,9
0/00) og kröftUig lóðrétt blöndun
heldur sjónum opnum og íslaus-
-um. Flestir, ef ekki allir haffræð-
ingar aðhyllast þá skoðun, að
botnlsjór norðuthafa sé aðallega
myndaður á þennan hátt. fsmynd-
un er aftur á móti ekki talin mikii
væff fyrir djúpsjávar- eða botn-
sjávarmyndun í norðurhbfum
nema á grunnislóðum, eins og t. d.
í Barentsihafi. Öðra máli gegnir
um botnsjávarmyndun í Suður-ís-
hafi. Þar er botnsjórinn talinn að
mestu leyti til orðinn vegna ís-
myndunar í námunda við Suð-
urskautslandið.
í einu viðtalinu við Pái Berg-
þórsson stendur: „Yfirborðssjórinn
í íshafinu er mun saltari en á
meira dýpi. Stafar það af því, að’
þegar sjórinn frýs, skilar ísinn
talsverðu af saltinu í sjóinn aft-
ur.“ Sannleikurinn er hins vegar
sá, að á Ishafssvæðinu er yfirboríte
sjórinn oftast mun seltuminni en
á meira dýpi. Þar sem rekísinn
er þykkasfur við Austur-Græn-
land er t. d. selta botnsjávarins
um 34,9 0/00, en aðeins um 34,0
0/00 í sjávarlaginu undir ísnum.
Ástæðan er einfaldlega sú, að ís
á auðveldast með að myndast þar
sem yfirborðslagið er seltalítið og
því svo eðlislétt, að íSmyndun og
kæling getur ekki leitt neana til
rnjöig takmarkaðrar lóðréttrar
blöndunar. Hið þunna yfirborðs-
lag kólnar þá flj ótlega niður í
frostmark (um —1,8°C) í vetr-
arkuldum. Austan við hinn eigia-
lega Austur-Grænlandsstrautn, t.
d. víða á svœðinu milli Jan Mayen
og Svalbarða, getur þó myndazt
vetra-rí's, þar sem yfirborðsselta er
mun hærri en í pólBtraumnum, en
þó því aðeins að hún sé lægri en í
neðri sjávarlögum og yfirborðslag-
ið haldist eðlisléttara, þrátt fyrir
kælingu niður í frostmark. Ella
gæti í'sirm ekki myndazt á djúp-
Nemendamót Samvinnu
skólans á Hótel Söqu
KJ—Reykjavik, tnáiaudag
Nemendiamót Nemendas.amibands
S amvinnuskólans, veriður haldið
í Súlnasal Hótel Sögu nJk. föstu-
dag 10. apríL Er þetta í fyrsta
skipti, sem memenidamótið er hald
ið í Reyfcjaivík, en með því að halda
það þar, fá fleiri tækifæri til
að fcoma á mótið, og hitta gamla
befcfcjarfél'aga og önnur skólasyst-
kini.
Nemendasamiband Sanwinnusköl
ans, er liðlega tíu ára gamalt, en
fyrsti íormaður þess var Sigurvin
Einarsson alþingismaður, og nú-
verandi formaður er Atli Freyr
Guðmunidsson erindreki.
I tilefni af nemendamótinu á
föstudaginn, hafði fróttamaður
Tímans tal af formanninum. Sagði
Atili, aið tdgangur Nemendasiam-
bands Samvinnuskólans væri, að
halda uppi temgslum meðal nem-
enda sem stundað hafa nám í Sam
viunuskólanum. Nemendasamband-
ið hefur á hverju ári haldið nem-
mendamót að Bifröst, en að þessu
sinni verður það í Súlnasal Hótel
Sögu, og með því að halda það þar,
gefst fleiram kostur að sækja nem-
endamótið. Samkoman hefst með
bonðhaldi, en formaður mun setja
mótið, og Óli Hörður Þórðarson
fyrrverandi formaður flytar ræðu.
Kari Einarsson skemmtir. Kennur-
um í Bifröst er boðið tíl mótsins.
Þá sagði Atli, að nemendasam-
bandið hefði gefið út blaðið Her-
mes um árabil, og hefðu þalð ýmist
verið helgað Nób ekykyn'ningu Sam-
vinnuskólans, eða í bví hafa birzt
ritsmíðar eftir félaga í samband-
irn- Þá hefur niemendiaisamibandið
gefið verðlaunagripi, fyrir góðau
I námsárainigur í Bifröst, og fastar
; liður er nú orðin heimsókn nokfc-
! urra útskrifaðira nemenda í Sam-
| vi.nmiskólamn.
i Auk Atía eru í stjórnlnr.i Ralldór
I
Ásgirímsson, ritari, Sævar Sigur-
geirssom, gjaldkeri, Jón-ais Guðna-
son, Kristján Brágadóttir, Ágúst
Haraidsson og Sigrún Friðfinns-
dótttr. ,
Fuiitrúaráð Nem.endasamiban,ds-
ins er skipalð einum fulltrúa úr
hverjum árgangi, og er nánari
upplýslngar og miða að fá um
nemendamótið hjé þeim. Auk þess
era veittar upplýsingar i síma
82648.
sævi. Við ímyndunina hækkar selt
an lítið eitt undir ísnum, en hita-
stlgið helzt nálægt —1,8°C meðan
ísinn ekki bráðn.ar. En um leið og
ímyndunin hefst og þar m'eð selitu-
og eðlisþyngdaraufcning, tekur
Sjórinn næst ísnum að sökkva og
blandast sjó í næsta lagi fyrir
neðan, annar sjór kemur upp og
svo koll af kolli. Niðurstaðan
verður sú, að í hinu fskalda yfir-
borðslagi, sem var upphaflega
seltulítið — en það var forsenda
ísmyndu n arinnar — hæfcbar selt-
au smám saman, jafoframt því
sem lagið þykknar og hinn kældi
sjör nær lemgra og lengra niður.
En þyngdaraflið sér fyrir því. að
sjóriim í þessu lagi getar aldrei
orðið seltahærri en djúpsjórinn.
Jafnframt eru þvi tabmörk sett,
hve þykkur ísinn getar orðið,
vegna eigMeika hans sem ein-
angrara. Ef um vœri að ræða
hlýrra millilag undir yfirborðs-
Sjönum, eins og Páll Bergþórs-
son virðist gera ráð fyrir, hlyti
selta þess að vera hærri en sjáv-
arinis fyrir ofan. Um hlýjan sjó
í venjulegri meikingu er þó ekki
að ræða á þessu svæði, þar eð
hitastig þessa millilags gæti vart
verið bærra en 1°. Við áframhald-
andi ísmynduu er hugtíanlegt, að
kælingin gæti smiámsaman náð
niður í þetta hlýrra lag og eyitt
því með tímanum. Sú blöndun yrði
þó sennilega mjög hægfara. Hins
vegar erum við ákaflega vantrú-
aðir á, að málið sé svo einfalt, að
sjörinn undir ísnum haldist þar
kyrr þar til hann hafi náð meiri
eðlisþyngd en „hlýja" sjávariag-
ið, en sökkvi svo skyndilega í gegn
um hlýja sjóinn, sem „fljóti“ upp
undir ísinn og bræði hann. Hafi ís-
bráðnun átt sér stað á umrædd-
um slóðum, virðist okbur það
mifclu nært'ækari skýring, að þar
hafi verið að verfci láróttir, hlýir
straumar, sem borizt hafi inn á
svæðið frá Vestur-Svalbarða-
straum.num.
Loks virðist okkur sú ályktun
býsna dj'örf, að ísbráðnun á tak-
mörkuðu svæði norður í höfum
kunni að valda hlýnandi veðrátta
hér við land næsta ár. Sýnist
okkur, að bæði skorti forsendur og
röksemdir fyrir slikri staðhæf-
imgu.
Unnsteinn Stefánssori.
Sven-Aage Malmberg.
Gjaldið 20. sýning
Leikrit, Arthurs MiMers,
Gjaldið, hefur nú veriið sýnt
19 stanum hjá Þjóðleikhús-
tau og verður 20 sýning
leihsins n.k. fimmtadag þann
9 aipríl. Eins og kunnugt er
hefur þetta leikrit Millers,
hlotið frábæra dóma og
uindirtefctir leikhúisgesta,
hvarvetna þar sem að hef
ur verið sýnt og það siama
hefur gerzt hér varðandi
þessa sýntaigu Þjóðleikhúss-
ins á Gjaldinu. Sýninguim
fer nú að fækka á leiknum.
Aðalfundur
Verzlunarbankans
INNLÁNS-
AUKNING
NAM UM
136.1 MILLJ.
KR. Á ÁRINU
Aðalfundur Verzlunarbankans
var haldinn í veitingahúsinu Sig
túni laugardaginn 4. apríl s. 1. og
hófst kl. 14,30.
Fundarstjóri var kj'örinn Geiir
Hallgrímsson, borgarstjóri, en
fundarritarar Gunnlaugur J. Briem
verzlunarmaður og Sigurður Magn
ús'son, framkvæmdastjóri.
Þorvaldur Guðmundsson flutti
skýrslu um starfsemi bankans á
liðnu ári. Heildarinnlán við bank
ann námu í árslok 896,4 millj. kr.
og höfðu á árinu hækkað uim 136,
1 millj. kr. Var hér um að ræða
meiri innlánsaukningu en orðið
hefir áður á einu ári hjá bank
anum. Útlán bankans í árslok
námu samtals 769,9 milljónum
kr. þar af 36,3 millj. kr. úr stofn
lánadeild bankans, Verzlunarlána
sjóði. Höfðu útlán hækkað á ár-
inu um 131,2 millj. kr. þar af
14,3 millj. kr. úr stofnlánadeild.
Á árinu var gerður samstarfs
samningur við Eimskipafélagið um
notkun skýrsluvóla og þróun nú-
tímatækni við bókhald. Hafa fyrir
tækin tekið á leigu rafreiknir,
sem þau nota sameiginlega í þessu
skyni. Veitir það möguleika til
hagræðingar í rekstri.
Reikstrarafkoma bankans varð
hagstæðari á árinu en áður. Til
varasjóðs var ráðstafað 3,6 tnillj.
Framhald á bls. 22
A myndinni eru f. h. Jónas I
Guðnason, Kristín Iíragadóttir, |
Atli Freyr Guðmundsson, Halldór
Ásgrínisson, Sæ> u. Sigurgeirsson
o„ Ágúst Ilaraldsson. Á myndina
vantai' Sigrúnu Friðfinnsdóttur.
(Tímamynd Guimar).