Tíminn - 07.11.1970, Blaðsíða 8

TIMINN
LAUGARDAGUR 7 nóvember JVHt
8
ÞINGFRÉTTIR
Gísli Guðmundsson í ræðu sinni um endurskoðun stjórnarskrárinnar
Einmenningskjördæmin
rtuðla að traustari og stað-
bundnari þekkingu þingmanna
Á fundi í sameinuðu þingi s. 1.
þriðjudag, fylgdi Gísli Guðmunds
son úr hlaði þingsályktunartillögu
er þann flytur um endurskoðun
stjórnarskrárinnar. — Kom Gísli
í því sambandi inn á kjördæmaskip
unina í landinu og sagði þá meðal
annars:
„Það sem mest mun vera rætt
um í þessu stjórnarskrármáli, er
kjördæmaskipunin og kosning á
Alþingi. Stjórnmálaflokkar eiga
rétt á sér eins og önnur félög,
en það orkar tvímælis. svo að ekki
sé meira sagt, að gera stjórnmála'
flokkum eins hátt undir höfði og |
nú er gert og mun verða gert í
vaxandi mæli, ef ekki er í taum
ana tekið og beinlínis stuðlað að
því, að þjóðin skiptist í sem flesta
flokka. En þá getur þess orðið
skammt að bíða að fiókkurinn
verði aðeins einn, eins og dæmin
sýna. Stjórnarskráin á ekki að
vernda flokkaríki hér á Tandi. >að
er um fl'okkana eins og stétta-
samtökin, hvort tveggja er eðli
legt og getur vedð nauðsynlegt.

en bæði stiórnmálaflokkar og
stéttasamtök geta orðið þjóðfélag
inu ofjarl eða ofurefli, ef illa
tekst til, eins og ættasamtökin á
13. öld.
Mín skoðun er sú„ að sérhver
kjósandi eigi að hafa rétt ti] áð
kjósa þann, karj eða konu, til
setu á Alþingi, sem hanr, treystir
bezt af þeim, sem völ er á, án
þess að kjósa um leið heilan hóp
manna eða spila í happdrætti eins
og nú er gert í sambandi við upp
bótarsæti.
Kjördæmin eins mörg
og þingsætin.
Þess vegna ættu kjördæmin að
vera eins mörg og þingsætin á
Alþ. og þá er líka hægara fyrir
flokka að koma við skoðanakönn
unum eða prófkosningum. Ein-
menningskjördæmi munu stuðla
að traustari, staðbundnari þekk-
ingu þingmanna. Og hin stað-
bundna þekking einstaklinganna
er undirstaða þess, að þingið
þekki þjóðarhag. Ég veit að skipt
ing landsins í einmenningskjör-
dænli er vandaverk, en ef ég ætti
á þessu stigi málsins að gera til'-
lögu um þá skiptingu, mundi ég að
líkindum benda á bá leið, að
núverandi kjördæmum væri skipt
í jafnmörg einmenningskjördæmi
og þingmenn þeirra eru nú,.
bó þanníg, að upþbótársætúnum'
ellefu yrði skipt milli þriggja
fjölmennustu kjördæmanna og
svo aðallega tveggja hinna fjöl-
mennustu, ef þingmenn eru 60.
Það er af mörgum talið sann-
gjarnt og er það, að strjálbýlið
hafi hlutfallslega fleiri þingmenn
en höfuðborgarsvæðið eða stærstu
kaupstaðirnir. Ég veit, að ýmsir
láta sér detta í hug einhvers kon
ar bræðing í þessu máli, eitthvert
innflutt ,,patent“ frá Norðurlönd
um eða kannske Þýzkalandi og
má vera, að sú verði niðurstað
an. En núverandi þingflokkar ættu
ekki að láta misjafnlega traustar
áætlanir um flokkstjón eða flokks
hagnað ráða gerðum sínum í þessu
máli. Þeir ættu að gera sér grein
fyrir, að núverandi fyrirkomulag
getur orðið þeim dýrkeypt og er
kannske að verða það sumum.
En þjóðin ætti að hugleiða, að
nóttæk breyting í rétta átt á
þessu sviði er líkleg til að ýta
fram á stjórnmálasviðið ýmsum
mikilhæfum mönnum, sem ekki
kæmu við sögu að öðrum kosti
fyrst um sinn.
Áður hefur verið skýrt frá þings
ályktunartillögu Gísla Guðmunds
sonar um endurskoðun stjórnar-
skrárinnar hér í blaðinu. Voru
meginatriði hennar m. a. tekin
upp í þættinum „Á víðavangi“ nú
í vikunni.
BAZAR
Félag Framsóknarkvenna held-
ur bazar að Hallveigarstöðum laug
ardaginn 28. nóv. Þær konur, sem
vilja gefa muni eða vinna fyrir
bazarinn vinsamlegast hringi í
síma 16701 — 34756 - 30823 og
13277.
Reykjaneskjösdæm
Fundur í stjórn kjördæmissam-
bands Framsóknarmanna í Reykja-
neskjördæmi verður haldinn mánu
daginn 9. þ. m. í Skiphól í Hafnar-
firði, og hefst kl. 20,00 Fundarefni:
Framboðslistinn. Kjördæmisþing.
Önnur mál.
Áríðandi að allir formenn Fram-
sóknarfélaga í kjördæminu mæti.
■
Stjórnsýsla VI
ATVINNUFYRIRTÆKIÐ
Þá er komið að þeim kafla
þessa greinaflokks, er fjallar
um atvinnufyrirtækið. Er nauð
syn að leiða fram nokkur þekk
ingaratriði, sem gera fært að
draga upp heildarmynd þessr
áður en einstakir hlutar eru
kannaðir nánar. Þetta verður
viðfangsefni næstu þátta.
Enda þótt fjöldi greina og
bóka hafi verið ritaður um
störf atvinnufvrirtækis. svo
sem framleiðslu, sölutækni,
starfsfnannastjórn, fjármögnun
o.fl. finnst fátt eitt um at-
vinnufyrirtækið sem kerfi.
Þetta er að nok'kru leyti eðli-
legt bví að enn hefur ekki.
svo að vitað sé, þróazt nein
haldgóð hagfræðikenning, sem
þarna er við að styðjast.
Fyrst er að gera sér grein
fyrir þvl. að atvinnufyrirtæki
eru stofnsett af mönnum, og
menn stýra þeim. Þeim er ekki
stjórnað af neins konar óper-
sónulegum ytri öflutn. Sú stað
hæfing, að stjórnendur geri
hvorki annað né meira en „að-
laga fyrirtækin lögmálum
markaðarins", á sér ekki stoð
í veruleikanum. Markaðir eru
mannfólk. og þeir verða til
fyrir framtak Segja má að
vísu, að hagræn öfl geti sett
athafnasemi takmörk, en þau
ákvarða ekki, hvað fyrirtæki
er eða aðhefst.
Næst er að átta sig á því,
að atvinnufyrirtæki verða ekki
skilgreind út frá gróða eða
gróðavoninni einni saman. Arð
semi vakir að sjálfsögðu fyrir
stofnendum, en hugtakið er
teygjanlegt, og þess gætir minna
nú á dögum en í lesmáli fyrri
tíðar. Hagnaði verður að jafna
yfir langt árabil, góða tíma
og slæma. áður en unnt er að
meta hann, og hann getur verið
fólginn í öðru en fjármunum:
auknum tómstundum, þægind-
um o.fl. Hann skiptir vissu-
lega máli, en er þó ekki for-
senda fyrirtækis. Réttara væri
að segja, að hann væri mæli-
kvarði á hæfni þess.
Ef finna á, hvað atvinnu-
fyrirtæki er, verður fyrst að
huga að markmiði þess. En það
hlýtur að liggja utan fyrirtækis
ins sjálfs. því að fyrirhækið
gegnir samfélagshlutverki Við
tekin skilgreining er sú, að iil-
gangur fyrirtækis sé að skapa
viðskim1 ng afla viðskÍDtavina,
Markaðir verða sem fvrr segir
frumkvæði athafnamanna. er
koma auga á þörf fyrir vöru
eða þjónustu. Slík þörf kann
að hafa verið tilfinnanleg, en
hún gat líka verið óljós eða
dulin, unz hún var vakin með
auglýsingu eða sölumennsku
Með nýjung — áður óbekktr1
vöru eða þjónustu — má blátt
áfram skapa þörf. Hægara er
að glöggva sig á þessu, ef
litið er til vanþróaðra þjóða,
er losna úr viðjum fátæktar
og hafa loks fé til umráða.
Vöntunin er fyrir hendi, en
henni verður efcki fullnægí,
fyrr en kaupsýslumaðurinn
kemur til skjalanna með sitt
vöruframboð. Hann gerir eftir
spurnina virka, skapar við-
sfciptamenn, markað.
Þetta leiðir athyglina að
mikilvægi neytandans. Það,
sem hann vill og telur verð-
mætt, ræður úrslitum. Hans
óskir ákvarða, hvað framleitt
er og selt, hvort fyrirtækið
beinlínis þrífst eða ekki, Neyt
andinn er þungamiðja í hverju
atvinnufyrirtæki, hvort sem
um iðnað, verzlun eða þjón-
ustu er að ræða. Hann er sá,
sem endanlega heldur fjrir-
tækinu gangandi. veitir at-
vinnu, breytir hráefnum ’
markaðsverðmæti. hlutum í
vörur. Samfélagið selur at-
vinnufyrirtækjucn framleiðslu-
öflin í hendur tii þess að full-
næeia börfum nevtenda Þá
fyrst, ér stjórnsýsla hefur tii
einkað sér betta sjónarmið oa
þessa afstöðu, er hún á rét.tri
leið.
Þegar því hefur nú verið
slegið föstu. að tilgangur at-
vinnuf'-”irtækis sé að skapa
viðsV - - verður 1 jóst. hve.-t
er megmstarf og ætlunarverk
stjórnendanna: Það er að finna
markað fyrir framleiðsluvör-
una eða þjónustuna. Einmitt að
þessu leyti greinir atvinnufyrir-
tæki sig frá öðrum stofnunum
samfélagsins, svo sem kirkju,
skóla, lögreglu. Sérhver skipu-
lögð heild, er dreifir og selur
vöru eða þjónustu, telst at-
vinnufyrirtæki. Ef hún gerir
það ekki, fellur hún ekki undir
þann flokk.
Þetta hlutverk, að setja
framleiðsluvöru eða þjónustu
á markaði, er mun margþætt-
ara en virðast kann. Það felst
í markaðsleit og markaðskönn
ua, sölu á vörunni, hönnun
hennar, auglýsingum, frétta-
þjónustu. Komið verður inn á
þetta svið síðar. Að þessu sinni
skaj aðeins minnzt á að seint
og erfiðlega hefur gengið að
afla skilnings á sölu- og mark-
aðsþættinum í rekstri fyrir-
tækja. Hér á landi — og reynd
ar i Evrópu almennt — hafa
verið rótgrónir hleypidómar
gegn öllu því, sem heitir sala.
Að „selja" er álitið auvirði-
legt (og kaupsýslumönnum er
líkt við sníkjudýr), en að
„framleiða" aftur á móti talið
göfugcnannlegt starf Þetta við
horf er óðum að breytast. en
skekkjan. sem að baki bví lá.
skýrir að verulegu leyti stöðn-
unina Evrópu á fyrri helm-
ingi þessarar aldar. meðan
hrein og bein efnahagsbylt-
ing fór fram í Bandaríkiunum.
Hún var í meginatriðum
markaðsbylting, því að acnerísk
stjórnsýsla tók þar forustuna
með dirfcku oe þrótti Vestan
hafs er ekki látið við það sitja
★ Þingsályktunartillaga var
í gær lögð fram á Alþingi um
dreifingu menntastofnana, og
eflingu Akureyrar sem mið-
stöðvar mennta og vísinda ut-
an höfuðborgarinnar. Flutnings
menn eru Ingvar Gíslason,
Gísli Guðmundsson og Stefán
Valgeirsson.
★ Páll Þorsteinsson hefur lagt
fram á Alþingi frumvarp
um breytingu á lögum nr. 23
frá 1959, um sauðfjárbaðanir.
Báðum þessum nýju þingmál-
um verða gerð ítarlegri skil
í blaðinu síðar.
★ Þingsályktunartillaga um
skipulagningu rækjuvinnslu á
Suðumesjum hefur verið lögð
fram á Alþingi Flutningsmaður
er Karl G. Sigurbergsson. Jón-
as Ámason og Magnús Kjartans
son flytja þingsályktunartillögu
þess efnis að Alþingi skori á
menntamálaráðherra að gera
ráðstafanir til þess, að kynferð
isfræðsla í skólum landsins
verði aukin og skipulögð í
samráði við sérfróða lækna,
kennara, forustumenn æskulýðs
mála og aðra þá, sem gerst
mega vita, hver þörfin er í
þessum efnum.
Freyjukonur
Kópavogi
■a"-‘ i
Aðalfundur félagsins verður að
Neðstutröð 4, fimmtudaginn 12.
nóvember kl. 8,30. Dagskrá aug-
lýst síðar. Stjómin.
að koma upp sérstakri sölu-
deild innan fyrirtækis, heldur
er markaðurinn hafður að leið-
arljósi frá fyrsta stigi fram-
leiðslunnar til hins síðasta. —
Sjónarmið neytandans vakir
fyrir könnuði og hönnuði, vél-
fræðingi og verkstjóra — engu
síður en fyrir mannafla sölu-
deildai-innar.
Annað meginhlutverk stjórn
sýslu, er tekur til atvinnufyrir
tækja, er nýbreytnin, sem svo
er nefnd. — sú hugvitsemi að
finna æ nýjar leiðir til aðlög-
unar í heimi sífelldra breyt-
inga. Hagkerfið er ekki í kyrr-
stöðu, heldur háð stöðugri
hrevfingu. Ef fyrirtæki á ekki
að heltast úr lestinni, verður
það jafnan að vera á varðbergi
og þess albúið að bæta sig og
fullkomna. Nýbreytni getur
verið lægra verð eða betri
vara (á hærra verði), meira
hagræði eða aukin þjónusta
önnur not fyrir eldri vörj eða
endurbót á gamalli aðferð. Húr
nær til allrn ''ta”f” fvrirtæki:
hönnunar, fi'amlp:ðolu. sölu.
stjórnsýslu, o| tii allra tegunda
af fyrirtækjuf i iðnaðar, verzi-
tinar biónust. Banki þarf e.í.
v. nýtt forrn íána ti1 þess au
mæta kröfúm viðskiptavina
Vát.ryesinsarfélae getur átt
afkoimu sína undir nýju forni
t.rvseinear nvrrí tækni t-i?f
Söl;> skir'pina °ða nýrri aðferð
við tiónabætur — og svo má
lenei relja Orð skáldsins eie?
hér við „Það er svo bágt af.
standa i stað' • og mönnuttun’'
munar'' annaðhvort aftur á
bak/ ellegar nokkuð á leið“
M.G.