Morgunblaðið - 22.12.2005, Page 32

32 FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ákvarðanir Kjaradómshafa oft verið umdeildar.Aðilar á vinnumarkaðiog stjórnmálamenn hafa
ítrekað notað stór orð um ákvarð-
anir dómsins. Gagnrýnin varð þó
aldrei harðari en árið 1992 þegar
sett voru bráðabirgðalög í kjölfar
ákvarðana Kjaradóms.
Árið 1992 úrskurðaði Kjaradóm-
ur um laun æðstu embættismanna
sem hækkaði laun þeirra um allt að
30%. Úrskurðurinn vakti gríðar-
lega hörð viðbrögð aðila vinnu-
markaðarins og margra stjórn-
málamanna. Ríkisstjórnin ákvað í
kjölfarið að gefa út bráðabirgðalög
um Kjaradóm. Í framhaldinu end-
urskoðaði Kjaradómur fyrri
ákvörðun og hækkaði launin um
1,7%. Um áramót þegar skipa átti
Kjaradóm að nýju báðust þeir sem
setið höfðu í dómnum undan því að
halda áfram störfum.
Á að horfa til
sambærilegra starfa
Samkvæmt lögunum sem sett
voru 1992 „skal Kjaradómur gæta
innbyrðis samræmis í starfskjörum
þeim sem hann ákveður og að þau
séu á hverjum tíma í samræmi við
laun í þjóðfélaginu hjá þeim sem
sambærilegir geta talist með tilliti
til starfa og ábyrgðar. Enn fremur
skal Kjaradómur taka tillit til þró-
unar kjaramála á vinnumarkaði“.
Samkvæmt þessari lagagrein á
Kjaradómur að horfa á þessa tvo
þætti, annars vegar til sambæri-
legra starfa og hins vegar
launaþróunar. Hvorki í lögunum né
í greinargerð með frumvarpinu er
sagt nákvæmlega hvað séu sam-
bærileg störf. Líta má svo á að lög-
gjafinn hafi falið þeim sem skipa
Kjaradóm að kveða upp úr um það.
Í lögunum frá 1992 var jafnframt
sett á stofn kjaranefnd sem úr-
skurðar um laun presta, prófess-
ora, ráðuneytisstjóra, sendiherra
og fjölmargra annarra embættis-
manna.
Í lögum segir að kjaranefnd skuli
„gæta innbyrðis samræmis í starfs-
kjörum hjá þeim sem hún fjallar
um, að þau séu á hverjum tíma í
samræmi við laun í þjóðfélaginu hjá
þeim sem sambærilegir geta talist
með tilliti til starfa og ábyrgðar og
að samræmi sé milli þeirra og
þeirra launa hjá ríkinu sem greidd
eru á grundvelli kjarasamninga eða
Kjaradóms“. Lögin segja að kjara-
nefnd eigi að taka mið af ákvörð-
unum Kjaradóms. Í ljósi þessa má
velta fyrir sér hvort nefndin verði
ekki að taka mið af nýjasta úr-
skurði Kjaradóms í næsta úrskurði
sínum.
18–19% hækkun ákveðin
á kjördag 2003
Kjaradómur kvað upp úrskurð á
kjördag árið 2003 sem vakti mikil
viðbrögð. Þar voru laun ráðherra
og alþingismanna hækkuð um 18–
19% og laun dómara um 11,1–
13,3%. Laun annarra embættis-
manna hækkuðu minna. Í úrskurði
dómsins eru færð rök fyrir ákvörð-
inni og síðan segir: „Með hliðsjón af
þeirri breytingu sem nú verður á
launaákvörðunum embættismanna
telur Kjaradómur eðlilegt, til sam-
ræmis, að taka nýja grundvallar-
ákvörðun um launakjör þingmanna
og ráðherra.“
Í þeim úrskurði sem kveðinn var
upp sl. mánudag er vísað í þennan
úrskurð frá 2003 og sagt að þar hafi
Kjaradómur leitast við „samræma
launatöflur sínar og kjaranefndar“.
Síðan segir: „Kjaranefnd hefur í
millitíðinni úrskurðað launahækk-
anir umfram hækkanir sem Kjara-
dómur hefur úrskurðað, m
færslum milli launaflokk
ákvarðanir hafa áhrif á la
Kjaradóms og verður að h
sjón af þeim. Er það ni
Kjaradóms að lagfæra be
flokka til samræmis við á
dómsins frá árinu 2003, ti
viðhalda þeim grundvelli
var lagður.“
Það er því ljóst af þes
skurði að við túlkun ákvæ
anna um störf sem „sam
geta talist“ kýs Kjaradómu
til launa embættisman
kjaranefnd úrskurðar um.
Vísar til hækkan
sem saksóknarar fe
Garðar Garðarsson, f
Kjaradóms, segir þetta r
teljum að störf héraðsdóm
sambærileg við störf t.d.
islögreglustjóra og vara
sóknara. Laun þessara e
manna eru í tilteknum flo
Laun ráðherr
hafa hækkað u
Kjaradómur ákveður launakjör forseta Íslands, ráðherra, þingm
Laun sem Kjaradómur
ákveður fyrir æðstu
embættismenn lands-
ins hafa hækkað mun
meira en almenn laun.
Egill Ólafsson skoðaði
úrskurð Kjaradóms, en
í honum er vísað til
hækkana kjaranefndar,
en kjaranefnd á að taka
mið af ákvörðunum
Kjaradóms.
Niðurstaða fundar Heims-viðskiptastofnunarinnar(WTO) í Hong Kong varað sumu leyti biðleikur
varðandi framhald viðræðnanna, að
mati Guðmundar Helgasonar,
ráðuneytisstjóra í landbúnaðar-
ráðuneytinu, sem.fer með viðræð-
urnar fyrir hönd landbúnaðarráðu-
neytisins.
Guðmundur sagði að ákveðið
hefði verið að reyna að leiða til
lykta á næstu mánuðum ágrein-
ingsefni sem stefnt hefði verið að
klára á fundinum í Hong Kong og í
því sambandi væri talað um 30.
apríl. Það sem viðræðurnar snerust
um á þessu stigi væri að skilgreina
aðferðafræði eða reiknireglur varð-
andi tollalækkanir, tollkvóta og
annað slíkt og hversu umfangs-
miklar þær ættu
að vera. Sama
gilti varðandi
framleiðslu-
tengdan og við-
skiptatruflandi
innanlands-
stuðning og
hvernig ætti að
standa að breyt-
ingum á honum.
Fyrir fundinn
hafi verið ljóst að ekki myndi nást
að staðfesta þessar reiknireglur, en
þrátt fyrir það hefði árangurinn af
fundinum verið meiri en almennt
hafi verið reiknað með og megi í því
sambandi vísa til árangurs varð-
andi sértækar aðgerðir
vanþróaðra ríkja, sku
varðandi baðmullarframle
fleira. „Það má sjálfsagt s
svo að þarna hafi náðst
angur en menn væntu í up
hann hafi verið minni en s
að áður,“ sagði Guðmundu
Hann sagði að sér h
mjög miður gagnrýni á
lands í viðræðunum og þ
svonefndum G-10 hópi. „Þa
af mjög óheppilegt að m
þegar fræðimenn missa s
hvað eru fræði annars v
pólitík hins vegar,“ sagði h
fremur.
Guðmundur sagði að a
Niðurstaða WTO
Ósanngjörn gagnrýni á þáttt
Guðmundur
Helgason
KJARANEFND ákvað í síð
viku að hækka laun embæt
manna um 2,5%. auk þess ú
aði nefndin að þeir ættu að
þúsund króna eingreiðslu
sendunefnd aðila vinnuma
ins hafði náð samkomulag
slíka greiðslu fyrr í vetur.
Kjaranefnd hækkaði lau
ættismanna sem heyra und
nefndina um 3% 1. janúar
hækkaði nefndin laun að n
Kjaranefn
2,5% hæk
ÁBYRGÐ KJARADÓMS
Úrskurður Kjaradóms umhækkun launa æðstu emb-ættismanna ríkisins hefur
vakið hörð viðbrögð, jafnt hjá fulltrú-
um launþegasamtaka sem vinnuveit-
endum. Forsvarsmenn bæði Alþýðu-
sambandsins og Samtaka atvinnu-
lífsins hafa bent á að ráðherrar og
alþingismenn hafi á tveimur árum
fengið yfir 11% launahækkun, helm-
ingi hærri en almennir launamenn.
Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem úr-
skurður Kjaradóms er umdeildur.
Sumarið 1992 setti úrskurður dóms-
ins, sem fól í sér gífurlegar launa-
hækkanir þingmanna, ráðherra og
annarra embættismanna, þjóðfélagið
á annan endann. Þeim úrskurði var
breytt með bráðabirgðalögum og í
framhaldinu var lögum um Kjaradóm
breytt.
Garðar Garðarsson, formaður
Kjaradóms, segir í Morgunblaðinu í
gær að fyrst og fremst sé um „aðlög-
un að launaflokkum“ að ræða og „eina
launahækkunin“ sé sú 2,5% hækkun,
sem almennir launþegar fá um ára-
mót. „Þetta er ekki neitt sem við er-
um að ákveða, þetta er eitthvað sem
aðrir hafa ákveðið og við verðum að
taka tillit til, og leiðrétta laun kjara-
dómsmanna með tilliti til þess,“ segir
Garðar.
Þegar málið er skoðað er erfitt að
samsinna formanni Kjaradóms. Þeg-
ar lögunum um Kjaradóm var breytt
á sínum tíma var þeim embættis-
mönnum fækkað verulega sem þiggja
laun samkvæmt úrskurði dómsins.
Flestir forstöðumenn ríkisstofnana fá
þess í stað laun samkvæmt ákvörðun
kjaranefndar. Í lögunum er Kjara-
dómi augljóslega gefið verulegt svig-
rúm varðandi það við hvað hann mið-
ar er hann ákveður laun æðstu
embættismanna. Þar segir: „Við úr-
lausn mála skal Kjaradómur gæta
innbyrðis samræmis í starfskjörum
þeim sem hann ákveður og að þau séu
á hverjum tíma í samræmi við laun í
þjóðfélaginu hjá þeim sem sambæri-
legir geta talist með tilliti til starfa og
ábyrgðar. Enn fremur skal Kjara-
dómur taka tillit til þróunar kjara-
mála á vinnumarkaði.“ Um kjara-
nefnd segir að hún eigi að gæta sömu
sjónarmiða hvað varðar innbyrðis
samræmi og sambærilega hópa við
ákvörðun launa og þar að auki „að
samræmi sé milli þeirra og þeirra
launa hjá ríkinu sem greidd eru á
grundvelli kjarasamninga eða Kjara-
dóms“.
Í hinum nýja úrskurði Kjaradóms
kemur fram að hann túlki lögin þann-
ig að hann telji þá hópa, sem sam-
bærilegir eru æðstu embættismönn-
um varðandi störf og ábyrgð, aðallega
vera þá embættismenn, sem þiggja
laun samkvæmt ákvörðun kjara-
nefndar. Þetta er út af fyrir sig ekki
óeðlileg viðmiðun. Það mætti halda
því fram að störf t.d. ráðherra séu
ekkert frábrugðin störfum forstjóra
stórra einkafyrirtækja hvað annir og
ábyrgð varðar, en engin sátt mundi
nást um að greiða þeim sambærileg
laun og tíðkast í einkageiranum.
Dómurinn rekur síðan að hann hafi
gert grundvallarbreytingar á launa-
kerfi sínu með úrskurði í maí 2003 –
sem raunar varð mjög umdeildur
vegna þeirra hækkana sem hann fól í
sér, en þá hækkuðu laun ráðherra og
alþingismanna t.d. um 18–19%. Dóm-
urinn segir að þessi úrskurður hafi
falið í sér samræmingu á launatöflu
Kjaradóms og kjaranefndar, með til-
liti til eðlis starfa og ábyrgðar.
En svo segir Kjaradómur: „Kjara-
nefnd hefur í millitíðinni úrskurðað
launahækkanir umfram hækkanir
sem Kjaradómur hefur úrskurðað,
m.a. með færslum milli launaflokka.
Þær ákvarðanir hafa áhrif á launa-
kerfi Kjaradóms og verður að hafa
hliðsjón af þeim. Er það niðurstaða
Kjaradóms að lagfæra beri þessa
launaflokka til samræmis við ákvörð-
un dómsins frá árinu 2003, til þess að
viðhalda þeim grundvelli sem þá var
lagður.“
Hér virðist komin upp sú einkenni-
lega staða, að Kjaradómur miði úr-
skurði sína við ákvarðanir kjara-
nefndar, sem ber svo aftur skylda til
að miða ákvarðanir sínar við úrskurði
Kjaradóms! Það virðist lítil skynsemi
í því að túlkanir Kjaradóms opni
þannig möguleika á víxlhækkunum
launa opinberra embættismanna.
Texti laganna um Kjaradóm er með
þeim hætti, að dómurinn hlýtur að
eiga að gefa samanburði við almenna
vinnumarkaðinn vægi, ekki síður en
samanburði við aðra embættismenn
ríkisins. Þeir, sem í Kjaradómi sitja,
eiga að hafa lært þá lexíu í áranna rás
að ákvarðanir um launahækkanir
æðstu manna ríkisins, sem eru úr
takti við almennar launabreytingar,
vekja ævinlega hörð viðbrögð og rýra
traust á störfum dómsins.
Það vekur raunar athygli, sem sýnt
er fram á í Morgunblaðinu í dag, að í
sumum fyrri úrskurðum Kjaradóms
hafa röksemdir fyrir hækkunum á
launum æðstu embættismanna eink-
um verið sóttar í greiningu á þróun-
inni á almennum vinnumarkaði, en
svo er ekki nú. Þetta rennir óneitan-
lega stoðum undir þá gagnrýni, að
Kjaradómur sé ævinlega fundvís á
þau rök og viðmiðanir, sem skili við-
komandi embættismönnum og þjóð-
kjörnum fulltrúum mestu mögulegu
launahækkun. Sömu ályktun virðist
hægt að draga af þeim tölum, sem
birtast á forsíðu blaðsins í dag; að
laun þeirra, sem eru undir Kjara-
dómi, hafi á sex ára tímabili hækkað
um tugi prósenta umfram launavísi-
tölu.
Ekki skal hér dregið úr mikilvægi
þess að ráðherrar, þingmenn og hátt
settir embættismenn séu vel haldnir í
launum. Það er nauðsynlegt til að
hæft fólk fáist í þessi mikilvægu störf.
En launahækkanir, sem eru langt
umfram það, sem gerist hjá almennu
launafólki, hleypa ævinlega illu blóði í
umbjóðendur þessara sömu manna.
Þær geta valdið trúnaðarbresti á milli
almennings og stjórnmálamanna og
má raunar líta svo á að þeim sé oft lít-
ill greiði gerður með slíku. Hækkanir
af þessu tagi geta líka orðið til þess að
ýta upp launakröfum á almennum
vinnumarkaði og raska hinu við-
kvæma jafnvægi, sem þar hefur
náðst, með alvarlegum afleiðingum
fyrir stöðugleika efnahagslífsins.
Kjaradómur verður að átta sig á
þeirri ábyrgð, sem hann ber. Ef hann
gerir það ekki getur verið ástæða til
að breyta enn lögunum um dóminn og
tryggja að úrskurðir hans fylgi betur
almennri launaþróun í samfélaginu.