Morgunblaðið - 22.12.2005, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 2005 41
UMRÆÐAN
Ullarbolur
barna, verð frá
3.600 kr.
fullorðins
5.900 kr.
Nýtt frá 66°NORÐUR
100% Merino-ullarnærföt
www.66north.is
REYKJAVÍK: Kringlan - Bankastræti 5 - Faxafen 12
GARÐABÆR: Miðhraun 11 - Akureyri: Glerárgata 32
Gefðu mjúka gjöf
Ullarbuxur
barna, verð frá
3.100 kr.
fullorðins
4.900 kr.
STEINDÓR J. Erlingsson
fjallar um þrönga heimssýn kirkj-
unnar í annars ágætri grein í Mbl.
9. desember og tekur fyrir sam-
band trúar og vísinda út frá nálg-
un kirkjunnar og vill,
hvað best verður séð,
að hún láti af tilætl-
uðu miðaldaaft-
urhaldsbrölti og komi
sér í nútímann.
Víst er að hin al-
menna kirkja á sér í
mörgu fáar máls-
bætur í samskiptum
sínum við heim vís-
indanna gegnum tíð-
ina. Væri betur að
talsmenn hennar
hefðu búið að betri
þekkingu og þar með
öðlast mun meiri víð-
sýni en raun varð á.
Því er hins vegar
ekki að leyna að vís-
indin hvorki hafa
svör við né munu
geta leyst mörg mál
tilverunnar. Tilvist
mannsins er stað-
reynd. Uppruni hans
verður ekki sann-
aður, aðeins tilgátur
settar fram. Annað
hvort er að maðurinn
hafi orðið til fyrir
röð tilviljana eða
verið kallaður fram
með tilgang í huga.
Þjóðkirkjan boðar
seinni valkostinn. Að
ætla kirkjunni að
hverfa frá þessu
sjónarmiði er til
jafns við að hún
hverfi frá grunn-
hugtaki kristninnar.
Að sama skapi er
það óraunhæf krafa af hálfu tals-
manna vísindalegrar nálgunar hins
tilviljanakennda upphafs mannsins
að ætla kirkjunni slíkt, þar sem
sjálf tilviljananálgunin nær út fyrir
ramma vísindanna og inn á svið
trúarinnar. Það þarf trú til á hvorn
veginn sem er.
Það telst vart svartasta mið-
aldaafturhald að halda því fram að
maðurinn breyti ekki alltaf svo
sem honum ber. Mannlega áþján
ber fyrir augu hvert sem litið er,
ástand sem Biblían nefnir afleið-
ingu syndar mannsins. Þjóðkirkjan
hefur leitast við að skilgreina þetta
ástand og boða manninum jafn-
framt lausn frá því. Páll boðar í
ritum sínum sköpun mannsins, til-
gang og leið til endurlausnar, og
það er á þessum vettvangi sem
hann tekst á við Grikki og lífsspeki
þeirra.
Steindór segir Pál postula and-
skynsemishyggjuforkólf. Vitnar
hann í Fyrra Korintubréfið 1:17-
25, en grunnhugsunin þar er
hversu speki spekinganna telst
heimska út frá speki Guðs. Páll
segir í reynd ekkert nýtt út frá
forsendum rita Gyðinga, því fyrir
þeim taldist sá hygginn sem trúði
á Guð, en heimskur var sá sem af-
neitaði tilvist hans. Gamla testa-
mentið fjallar víða um heimskingj-
ann, þann sem neitar tilvist Guðs,
og liggur því beint við að Páll hafi
haft þetta í huga þegar hann tekst
á við heimspeki Grikkjanna með
frumhugmyndafræði Aristótelesar
(384–322 f.Kr.), t.d. Prote philo-
sophia (60 f.Kr.?), og raunveru-
leikahugmyndafræði Platóns (427–
347 f.Kr.) að grunni, en vel áber-
andi þá voru t.d. fylgismenn hinna
stóísku og epíkúrísku fræða. Hér
er ekki átt við skilgreiningu þess-
ara hugsuða á sjálfu samfélaginu
og viðleitni til úrbóta, heldur öllu
heldur vangaveltur þeirra um til-
gang tilverunnar og úrlausnir til
vitrænnar, ásættanlegrar nið-
urstöðu. Kristur tjáði sig einnig
um heimshyggjuna. Í svokallaðri
æðstaprestsbæn sinni biður hann
eftirfarandi: „Ég hef gefið þeim
orð þitt, og heimurinn hefur hatað
þá, af því að þeir heyra ekki heim-
inum til, eins og ég heyri ekki
heiminum til. Ekki bið ég að þú
takir þá úr heiminum,
heldur að þú varðveitir
þá frá illu“ (Jóh. 17:
14-16). Kristur elskar
alla menn jafnt. Hann
hatar því ekki mann-
heim. Þessi heimur
sem hann nefnir er því
ekki maðurinn og um-
hverfi hans sem slíkt,
heldur lífsfílósófían
sem liggur þar að
baki, sem er að mað-
urinn sé sjálfum sér
nógur og geti sjálfur
upp á eigið eindæmi
náð fullkomnun með
því að höndla hina
sönnu þekkingu. Fyr-
ir Páli er útilokað að
nálgast kjarna raun-
veruleikans í Guði um
farveg heimspekinnar
líkt og Grikkir höfðu
tileinkað sér gegnum
aldirnar. Guð verður
ekki afmarkaður í
einhvers konar skil-
greiningarramma.
Fræðimenn Grikkja
hugsuðu út frá skil-
greiningarforsendum
heimspekinnar og
fengu á engan hátt
skilið upplifun fyr-
irgefningarinnar og
þar með grunntákn
krossins. Skilningur
manna á fórnardauða,
fyrirgefningu og náð
á þessum tíma var
ekki fyrir hendi,
heldur leituðust
menn við að blíðka viðkomandi guð
eða guði og ná hlutdeild í eðli
þeirra gegnum einhvers konar rit-
úal.
Þjóðkirkjan hefur til þessa fylgt
þeirri stefnu að maðurinn sé sköp-
uð vera. Í því felst að Guð, skap-
arinn, greip inn í söguna á ein-
hverjum tímapunkti og setti í gang
ferli sem fól og felur enn í sér
vissan tilgang. Ennfremur að Guð
hafi gripið inn í söguna á ný sem
Kristur til að leysa manninn úr
hans eigin sjálfskaparvíti með
fórnardauða sínum. Þessi grund-
vallarhugsun endurspeglast í orð-
um Páls: „Því að orð krossins er
heimska þeim sem glatast, en oss,
sem hólpnir verðum, er það kraft-
ur Guðs“ (1Kor. 1:18). Það verður
hvorki sannað né afsannað hér og
nú hvort maðurinn geti endanlega
fyrirgert eigin lífi, steypt sér í
glötun, en við dauðastund hljóta
óhjákvæmilega að vakna spurn-
ingar um tilvist og tilgang.
Um heims-
ins speki
Ómar Torfason fjallar um
kristna trú og vísindi
Ómar Torfason
’Þjóðkirkjanhefur til þessa
fylgt þeirri
stefnu að mað-
urinn sé sköpuð
vera. Í því felst
að Guð, skap-
arinn, greip inn
í söguna á ein-
hverjum tíma-
punkti og setti í
gang ferli sem
fól og felur enn í
sér vissan til-
gang.‘
Greinarhöfundur er sjúkraþjálfari.
Í GREIN sem birtist í Morg-
unblaðinu 14. des. sl. staðhæfa þeir
Halldór Benjamín Þorbergsson og
Tryggvi Herbertsson að það sé
„löngu ljóst“ að landbúnaður sé
„óverulegt hagsmunamál“ fyrir Ís-
lendinga. Það virðist m.a. vera út
frá þessu grundvallar gildismati
sem þeir hvetja til þess að Ísland
afnemi einhliða öll höft í landbúnaði
eins fljótt og unnt er, „án tillits til
hvort aðrar þjóðir gera slíkt hið
sama.“ Halldór og
Tryggvi staðhæfa að
slík stefna myndi ótví-
rætt stuðla að auknum
hagvexti og „þjóð-
félagslegri velferð.“
Um leið láta þeir að
því liggja að við
stjórnmálamenn séum
einungis að verja til-
tekna hagsmunahópa
með því að hrinda slík-
um tillögum ekki í
framkvæmd.
Það er undarleg
staðhæfing að segja
Ísland argasta afturhald í þessum
efnum á alþjóðavísu og láta að því
liggja að við Íslendingar gerum
þróunarríkjum sérstakan grikk með
því vernda tilteknar innlendar
framleiðsluvörur, s.s. kjöt- og
mjólkurvörur. Staðreynd málsins er
sú að flestar landbúnaðarvörur eru
fluttar inn til Íslands án tolla eða
magntakmarkana. Þetta á sér-
staklega við um vörur sem skipta
fátækustu þjóðir heims mestu máli í
milliríkjaviðskiptum, s.s. baðmull,
sykur, ávexti o.fl., og harðast er
tekist á um innan Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar. Stærstu
þjóðir og ríkjabandalög heims, s.s.
Bandaríkin og Evrópusambandið,
hafa svarta samvisku í þessum efn-
um og hafa stundað viðskiptastefnu
sem er fátækustu ríkjum heims afar
þung í skauti. Sem betur fer virðist
einhver breyting ætla að eiga sér
stað í þeim efnum, en að láta að því
liggja að Ísland beri þar ábyrgð
sem afturhald í alþjóðaviðskiptum
er fásinna. Ísland og G-10 hópurinn
sóttu t.d. fast að fátækustu þjóðum
heims yrði tryggður markaðs-
aðgangur fyrir allar útflutnings-
vörur sínar án tolla og magntak-
markana, en ákvörðun þess efnis
var ein meginniðurstaða ráðherra-
fundar Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar í Hong Kong nú á dögunum.
Hver er staða íslensks
landbúnaðar?
Á undanförnum árum hefur land-
búnaðarstarfsemi hérlendis tekið
miklum stakkaskiptum. Það er afar
misvísandi að láta í
veðri vaka að ekkert
hafi breyst á þessu
sviði og allt sé í sama
horfi hafta sem fyrr. Í
þessu sem öðru er það
hins vegar hluti af
þjóðfélagslegri velferð
að forðast snöggar
kollsteypur. Ef hug-
myndin með afnámi
tolla er fyrst og fremst
sú að aðstoða fátæk-
ustu þjóðir heims, þá
er staðreyndin einfald-
lega sú að allt aðrar
þjóðir en fátækustu þjóðir heims
myndu nýta sér þau viðskiptalegu
færi sem myndu skapast við nið-
urlagningu íslensks landbúnaðar í
núverandi mynd. Vanþróuð ríki
sætu eftir með sama hætti og áður,
en þess ber að geta að þau hafa
stutt margt í málflutningi Íslands
og G-10 hópsins innan Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar.
Það er engum til góðs að tala af
vanvirðingu og lítillækkun um ís-
lenskan landbúnað og fjölþætt gildi
hans. Íslenskt samfélag stæði eftir
margfalt snauðara ef grundvöllur
fyrir innlenda búvöruframleiðslu
brestur. Hagfræðinga greinir mjög
á um þessi mál sem önnur og engin
algild sannindi eru þar á ferð.
Spurningarnar sem hér um ræðir
hafa hins vegar ekki einungis með
fræðileg reiknilíkön hagfræðinga að
gera, heldur um þau lífsviðhorf,
gildismat og framtíðarsýn sem við
höfum til að bera sem þjóð. Land-
búnaði fylgja fjölþætt verðmæti
sem seint verða metin til fjár.
Flestir Íslendingar vilja ekki til
þess hugsa að byggðir landsins og
sveitabýli leggist enn frekar í eyði í
stórum stíl. Þorri þjóðarinnar lætur
sér annt um landslag sveita og bú-
menningu, fæðuöryggi og gæði
matvæla, ferðaþjónustu, land-
græðslu og skógrækt, en allir eru
þessir þættir nátengdir íslenskum
landbúnaði. Ef landbúnaður leggst
af í sinni núverandi mynd hefur
slíkt margþætt og varanleg áhrif á
alla þessa viðhangandi þætti. Það er
því vart hægt að ítreka gildi þess
um of að fara hér fram með gát.
Það er yfirlýst markmið íslenskra
stjórnvalda með stuðningi skv. bú-
vörusamningum að lækka vöruverð
til neytenda, stuðla að hagræðingu í
framleiðslu og auka samkeppn-
ishæfni íslenskra búvöruframleið-
enda í ljósi fyrirsjáanlegrar aukn-
ingar á samkeppni frá erlendum
búvörum. Það er auðvelt að leggja
landbúnaðarstarfsemi í rúst með
sviplegri framkvæmd misviturra
kennisetninga á alþjóðavettvangi.
Það hafa ýmis lönd reynt á eigin
skinni; þjóðir sem horfa nú upp á
svartar auðnir og órækt í stað
blómlegra sveita. Það væri afar var-
hugavert af okkur Íslendingum að
feta í sömu fótspor. Ég leyfi mér að
efast um að þorri Íslendinga væri
sáttur við að sjá íslenska sveita- og
búmenningu riða til falls með slík-
um hætti, og telji að í þeim efnum
sé um allt annað og miklu meira en
„óverulega hagsmuni“ að ræða.
Um óveruleg
hagsmunamál
Drífa Hjartardóttir svarar
grein Halldórs Benjamíns Þor-
bergssonar og Tryggva Her-
bertsson um landbúnaðarmál
’Það er auðvelt aðleggja landbúnaðar-
starfsemi í rúst með
sviplegri framkvæmd
misviturra kennisetn-
inga á alþjóðavett-
vangi.‘
Drífa Hjartardóttir
Höfundur er alþingismaður og for-
maður landbúnaðarnefndar.