Tíminn - 30.03.1971, Blaðsíða 7

MtHJJUDAGUR 30. marz 1971
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framfcvæmdastjóri: Kristján Benedittsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Jón Helgason, IndriSi G. Þorsteinsson og
Tómas Karlsson Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Rlt-
stjómarskrifstofur i Eddtihúsinu, símar 18300 — 18306. Skrif-
stofur Bainíkastræti 7. — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingasimi:
19523. Aðrar skrifstofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 195,00
i mánuði. innanlands. í lausasölu kr. 12,00 eint. — Prentsm.
Edda bf.
Staðsetning opin-
berra stofnana
Kiristján Ingólfsson, Steingrímur Hermannsson og Gísli
Guðmundsson hafa flutt í sameinuðu þingi tillögu um
kosningu 7 manna milliþinganefndar, er geri athugun á
og tillögur um, hvaða ríkisfyrirtæki og ríkisstofnanir,
sem eru staðsettar á þétthýlissvæðinu við Faxaflóa, mætti
flytja til staða annars staðar á landinu, byggðinni þar
tíl stuðnings og jöfnunar.
í greinargerð, sem fylgir tillögunni, segir m.a. á þessa
teið:
— Staðsetning valdstjómar í Reykjavík hefur efalaust
átt mikinn þátt í hinum byltingarkennda vexti hennar. í
námunda við helztu valdamenn þjóðarinnar hefur á um-
liðnum áratugum risið upp í höfuðborginni fjöldi ríkis-
stofnana og opinberra fyrirtækja. Fjöldi starfsmanna
þessarar opinberu sýslu og starfrækslu skiptir þúsund-
um.
Starfssemi á vegum ríkisins í Reykjavík og næsta ná-
grenni er eðlilega af ýmsum toga spunnin, því að kröfur
nútímaþjóðfélags fyrir þjónustu á ýmsum sviðum auk-
ast sýknt og heilagt. Þær kröfur ná ekM á sama hátt
út um lándsbyggðina, hvað starfsemi hins opinbera snert-
ir. Víða eru heil landssvæði, sem ekM hafa Öðrum sér-
menntuðum starfsmönnum opinberum á að sMpa en
sýslumanni, lækni, prestum og nokkrum kennurum. í
tækniheimi nútímans og veröld sérþekkingar er hér um
að ræða stöðnun.
Viðurkenna ber, að þjóðfélag nútímans þurfi á fólM
með margháttaða kunnáttu að halda, til þess að unnt sé
að annast starfrækslu framkvæmdavaldsins.
En að þetta fólk og stofnanir þær og fyrirtæM, er það
starfar við, sitji svo til allt á einum og sama stað, eins
og hér gerist, það getur varla talizt nauðsynlegt, ef bet-
ur er að gáð. Hér er þó um að ræða þjónustu fyrir þjóð-
arheildina, en ekM takmarkaðan landshluta.
Það mundi því verða til að auka jafnvægi í byggð
landsins og þjóðfélagslega hagræna búsetusMptingu, ef
ýmsar þær stofnanir, sem nú eru í Reykjavík, yrðu flutt-
ar til asmarra landshluta.
Um þessar mundir eru Svíar að framkvæma í sínu
landi það, sem þessi þingsályktunartillaga leggur til að
gert verði hér. Þeir óttast ofvöxt Stokkhólms og hinnar
opinberru þjónustu þar, og er þó ólíku saman að jafna
hlutdeild höfuðborga Íslands og Svíþjóðar í mannfjölda
þjóðanna tveggja.
Því er hér eigi síður um að ræða stórmál fyrir okkur ís-
lendinga, sem Alþingi væntanlega sér ástæðu til að veita
brautargengi með samþykkt þessarar tillögu.
Embættishroki
Á sunnudaginn birti Tíminn upplýsingar um, að launa-
kjörum sumra hæst launuðustu embættismanna ríMsins
hefði ekM verið breytt til samræmis við flokkun í launa-
flokka ríMsins, heldur héldu þeir óbreyttum fríðindum
sínum og prósentum. Væru þess dæmi að tekjuhæstu
embættismennimir hefðu með þessum hætti mörg
hundmð þúsund í mánaðarlaun, en fjórðungur innheimtu
launa þeirra væri þar að auM skattfrjáls. Fjármálaráð-
herra svarar þessum upplýsingum engu öðru en útúr-
snúningum og með hroka, sem er í ætt við það, sem
embættismenn tömdu sér á 18. og 19. öld. — TK
TIMINN
ViBhjálmur HjáBmarssors, alþm.
Landsbyggðamálin á Alþingi
Mörg stórmál eru á dagskrá
um þessar mundir. Kannski eru
þó fjögur þeirra þýðingarmest.
Landhelgismálið hefir mjög
verið til umræðu í vetur og þó
komið alveg sérstaklega fram
í sviðsljósið síðustu dagana, eft-
ir að þingflokkarnir hafa, í
tvennu lagi, lagt tillögur sínar
fyrir Alþingi.
Efnahagsmálin horfa nú þann
ig, að kosningavíxlar ríkisstjórn-
arinnar eru seldir svo að scgja
daglega og hreinskilnir stuðn-
ingsmenn hennar ræða fullum
fetum um „hrollvekjuna", þeg-
ar víxlamir falla.
Skólamálin liggja fyrir Al-
þingi í vetur í f jölmörgum frum
vörpum, sem sum fela í sér
mikilvægar breytingar bæði á
einstökum þáttum og fræðslu-
kerfinu í heild.
Þi;óun byggðar í landinu hef-
ir lengi verið mönnum umhugs-
unarefni, byggðaröskunin vald-
ið miklum áhyggjum. Mikið
hefir verið rætt og ritað um
þetta..mikla alvörumál og nokk-
ur viðleitni sýnd til úrbóta. En
oft er ótrúlega þungt fyrir fæti
í þessum efnum. Og ekki hefir
náðst samstaða um samræmd-
ar og skipulegar aðgerðir á
breiðum grunni.
HVERS VEGNA
BYGGJA ÍSLAND ALLT?
Þeirri spumingu er auðsvar-
að og nægir að minna á eftir-
farandi, þótt margt fleira komi
þarviðsögö: ' '1
Gróðurlendi fslands verður
ekki hagnýtt til neinnar hlítar
án dreifðrar búsetu þjóðarinn-
ar.
Sama máli gegnir um auðæfi
hafsins og hafsbotnsins. Stöð-
ugt f jölgar þeim fiskum og öðr-
um sjókindum, scm íslending-
ar veiða til matar fyrir sig og
aðra. En rannsókn á auðæfum
hafsbotnsins er á algeru frum-
stigi.
f ám og vötnum víðs vegar
um land eru mikil verðmæti,
„fiskar vaka þar í öllum ám“,
og möguleikar til ræktunar eru
víðtækir. Þau auðæfi verða ekki
nýtt með eðlilegum hætti, nema
þjóðin byggi landið allt, og svo
er um fleiri „hlunnindi", sem
Iítill gaumur hefur verið gef-
inn nú um hríð.
Ferðamannaþjónusta er ört
vaxandi atvinnugrein á íslandi
og verður þýðingarmikil í efna-
hagslífinu í framtíðinni. Því
valda augljósar ástæður heima
og erlendis — og okkur óvið-
ráðanlegar að miklum hluta.
Þessi atvinnugrein er yfirleitt
ekki rekin á þröngu svæði og
verður það þó hvað sízt hér.
íslendingar eiga mikil verð-
mæti í orku fallvatna, sem er
í senn ódýr og án mengunar, og
svo í varma jarðar. Raforku
má flytja um langa vegu. En
Varla verður talið hagkvæmt
að veita allri raforku íslands
að einum eða fáum punktum.
Og jarðhitinn er dreifður um
mikinn hluta landsins og notk-
un hans er a. m. k. að miklu
leyti staðbundin.
Þannig bendir margt til þess,
að þjóðarauður íslendinga verði
naumast nýttur, svo að viðhlít-
andi sé, nema þeir byggi Iand
sitt allt, þ. e. að þjóðin haldi
áfram að byggja alla björgulega
staði í landi sínu. En þróun
byggðarinnar undangengna ára-
VILHJÁLMUR HJÁLMARSSON
tugi hefur síður en svo verið í
samræmi við þetta.
SKÆRUHERNAÐUR
Erfiðlega hefir gengið að fá
samstöðu um frumkvæði af
hálfu hins opinbera að heildar-
aðgerðum, til þess að stuðla að
jafnvægi í byggð landsins. Hef-
ir því sókn dreifbýlismanna og
annarra, sem skilning hafa á
þessum málum, öðrum þræði
snúizt upp í eins konar skæru-
hernað, t. d. í sölum Alþingis.
Eru dæmin augljós og mýmörg.
Fyrir Alþingi í vetur hafa
legið tillögur um dreifingu fram
kvæmdavalds, um stofnun
fylkja og sérstaka athugun á
dreifingu menntastofnana og
annarra ríkisfyrirtækja. Rætt
hefir verið um heilbrigðisþjón-
ustu úti á landsbyggðinni:
læknamiðstöðvar, nýja skipun
sjúkrahúsmála, sjúkraflug á til-
tekniun svæðum, fjölgun í
læknadeild til þess að örva sókn
eftir læknisstörfum o. s. frv. r
Alþingi hefir nú loks sett lög
um virkjun Lagarfoss austur,
en undanfari þeirrar lagasetn-
ingar er margra ára barátta
Austfirðinga heima í héraði og
á Alþingi. Frumvarp um virkj-
un Svartár norður er til með-
ferðgr þessa dagana. Lögð hafa
verið fram frumvörp, tillögur
og fyrirspurnir um flutning raf-
orku um sveitir, um einkavatns-
aflsstöðvar og um húsahitun
með rafmagni.
Ýmsar tillögur aðrar hafa leg-
ið fyrir Alþingi um tilteknar
aðgerðir í einstökum byggðar-
lögum utan aðalþéttbýlissvæðis-
ins, svo sem um fiskileit, stofn-
un verkfræðiskrifstofa og
menntastofnana, rannsókn og
hagnýtingu áburðarefna og um
þjóðgarða og fólkvanga, svo
enn sé bætt við þetta registur.
Stundum er talað um, að
þessi málatilbúnaður sé yfir-
borðskenndur og þýðingarlítill.
Svo er ekki, þótt oft sé leiðin
að tnarkinu bæði seinfarin og
torsótt. Skulu hér greind tvö
dæmi um þetta.
N ÁMSKOSTN AÐUR
Þrátt fyrir framlög rikisins
til skólabygglnga og reksturs
skólanna er aðstaða þeirra, sem
senda þurfa börn sín að heim-
an í skóla, ólíkt erfiðari en
hinna. sem hafa skólana á næsta
leiti við heimili sín.
Mörg ár eru síðan Framsókn-
armenn tóku upp baráttu fyr-
ir því, að þessi aðstöðumunur
yrði jafnaður að nokkru.
Þing eftir þing var málið salt-
að eða því komið fyrir kattar-
nef á annan hátt.
Loks var samþykkt, að athug-
un færi fram. Næst var svo
ákveðin lítilsháttar fjárveiting
á fjárlögum 1970 og hún hækk-
uð um 50% 1971, eftir mikið
þóf.
í vetiu- lögðu framsóknar-
menn fram frumvarp um stofn-
un sérstaks námskostnaðarsjóðs,
með ákveðnum tekjustofni. Má
ætla að sá sjóður yrði fljótt
mikils megnugur.
Við umræður síðustu daga
hafa stjómarliðar lagzt gegn
afgreiðslu þessa frumvarps, og
eiga þó ekki nógu sterk orð um
nauðsyn róttækra aðgerða!
En í gær bar svo til að
menntamálaráðherra lýsti því
á Alþingi að samkomulag
væri orðið um það. að ríkis-
stjórnin skipaði nú þegar nefnd
með fulltrúum allra þingflokka,
auk tveggja frá stjórninni, til
þess að undirbúa fyrir næsta
þing löggjöf um námsstyrkja-
kerfi til aðstöðujöfnunar. Stað
festi 1. flutningsmaður, Sig-
urvin Einarsson, ummæU ráð-
herra.
Me'ðferð þessa máls er glöggt
dæmi um það hverju koma
má til leiðar með þrautscigju |'
og festu, þótt allan skilning
skorti hjá ráðamönnum í
fyrstu.
VÖRU-
FLUTNINGAR Á SJÓ
Þróun þeirra mála síðasta ára-
tuginn er jafnvel enn lærdóms-
ríkari en saga námskostnaðar-
málsins. Hún er að vísu um-
fangsimeiri og erfiðara að rekja
hana í fáum dráttum, en það
skal þó reynt.
Allt frá 1930 til ’62, var yfir-
leitt hægt að fá „gegnumgang-
andi vörufarmgjöld“ á allar við-
urkenndar hafnir millilanda-
skipa eða strandferðasklna, ef
vörur voru þegar í útlöndum
stílaðar á endanlegar ákvörð-
unarhafnir.
Samtímis tíðkaðist það einn-
ig, að innflytjendur með mikil
viðskipti gátu fengið eigendur
millilandaskipa til að veita
„gegnumgangandi flutninga-
kjör“ (þ. e. greiðslu umhleðslu
í Rvík og greiðslu framhalds-
strandferðafarmgjalds fyrir
ýmsa þungavöru, svo sem korn-
vöru, sykur, kaffi o. fl.) þótt
þessum vörum væri ekki skipt
til sendingar út um land, fyrr
en eftir losun f Rvík.
Árið 1962 hófst afnám þessa
fyrirkomulags og hafði Eim-
skipafélag íslands forustuna.
Næsti áfangi kom til fram-
kvæmda 1965. Og 1968 var
ákveðið að einungis Reykjavfk
og Akureyri yrðu aðalinnflutn-
ingshafnir. Ríklsstjórnin lét
þetta gott heita, en fragtir voru
allan tímann háðar verðlagseft-
irliti.
Afnám þeirrar verðjöfnunar,
sem fólst í „gegnumgangandi
framhaldsfragt“ hefir kostað
dreifbýlið mikið fé, eins og
Framhald a bls. 10
ÞRIÐJUDAGSGREININ