Fréttablaðið - 02.08.2003, Blaðsíða 10

Svo er sagt að í brjósti sérhversbyltingarmanns blundi harð-
stjóri sem bíði þess að taka völdin.
Það segja að minnsta kosti þeir
sem á hálfrar aldar afmæli kú-
bönsku byltingarinnar telja að
valdatími Fidels Castros sé orðinn
nógu langur.
Reyndar var byltingin á Kúbu
gerð árið 1959, þannig að ennþá
vantar nokkur ár upp á hálfrar
aldar valdaferil Castros, en um
þessar mundir eru hátíðahöld á
Kúbu vegna þess að 50 ár eru lið-
in síðan flokkur byltingarsinna,
undir forystu Fidels, gerði árás á
herstöðina Moncada þar sem
bjuggu hermenn einræðisherrans
Fugencios Batista. Það var hinn
26. júlí 1953. Hernaðarlega fór sú
árás út um þúfur og Fidel Alaj-
andro Castro Ruz og félagar ýmist
féllu í bardaganum eða voru hand-
teknir og dæmdir í fangelsi. Fyrir
rétti flutti Castro fræga varnar-
ræðu sem kölluð er „Sagan mun
sýkna mig“, og sú ræða varð leið-
arljós og stefnuyfirlýsing bylting-
armanna sem þaðan í frá kenndu
hreyfingu sína við 26. júlí.
Eldhuginn frá Argentínu
Castro sat ekki lengi í fangelsi.
Árið 1955 var hann látinn laus.
Hann lagði land undir fót og fór í
fjáröflunarferð til Bandaríkjanna
og síðan til Mexíkó þar sem hann
hitti eldhugann frá Argentínu,
Ernesto „Che“ Guevara. Í brjósti
Ernestos Guevara virðist enginn
harðstjóri hafa blundað, því að
fljótlega eftir að þeir félagar höfðu
komið Batista frá völdum árið
1959 yfirgaf Che mjúkan seðla-
bankastjórastól í Havana og hélt til
fjalla í Bólivíu að berjast fyrir suð-
ur-amerísku byltingunni. Hann var
fljótlega myrtur af bandarísku
leyniþjónustunni CIA og er nú í
guðatölu meðal þeirra sem dreym-
ir um unga og vaska veröld og
óspillta af mammonsdýrkun.
Um það bil eitt hundrað af
þeim byltingarmönnum sem
gerðu árásina á Moncadavirkið
undir forystu Castros komust lífs
af og voru dæmdir til fangavistar.
Castro fékk fimmtán ára dóm, en
var náðaður eftir tuttugu og einn
mánuð. Þeir sem enn lifa úr þess-
um hópi líta nú um öxl með
blendnum tilfinningum, nú þegar
50 ár eru liðin síðan hanskanum
var kastað.
Skólabræðurnir Fidel og
Gustavo
Einn af þessum eftirlifandi
vopnabræðrum Castros heitir
Gustavo Arcos Bergnes. Þeir
Castro eru jafnaldrar og kynntust
fyrst í háskólanum í Havana. Berg-
nes særðist í árásinni á Moncada,
og hlaut varanlega fötlun. Eftir
byltingu varð Bergnes sendiherra
Kúbu í Belgíu, en eftir að hann lýsti
vonbrigðum sínum með mannrétt-
indastefnu stjórnarinnar var hann
kallaður heim og dæmdur í tíu ára
fangelsi og afplánaði þrjú ár af
þeim dómi. Á níunda áratug síðustu
aldar hugðist Bergnes flýja frá
Kúbu, en var handtekinn og settur í
fangelsi á nýjan leik. Að þessu sinni
var hann látinn dúsa í dyflissu í sjö
ár. Bergnes er nú 76 ára gamall, en
lætur engan bilbug á sér finna.
Hann er formaður Mannréttinda-
samtaka Kúbu og hvikar hvergi frá
gagnrýni sinni á æskuvin sinn,
vopnabróður og fangelsisnaut.
Í tilefni 50 ára afmælis 26. júlí
hreyfingarinnar skrifaði Gustavo
Arcos Bergnes grein sem birtist í
New York Times. Þar ber hann
saman tvær býsna ólíkar persón-
ur, annars vegar frelsisvininn og
fangann Fidel Castro og hins veg-
ar harðstjórann og fangavörðinn
Fidel Castro.
Batista mannúðlegri
Bergnes lýsir því yfir að ein-
ræðisherranum Fulgencio Batista
hafi farist mun mannúðlegar við
fanga sína, hina vopnuðu bylting-
arseggi frá Moncada, heldur en
Fidel Castro hafi farist við þjóðfé-
lagsgagnrýnendur sem hafi boðið
honum byrginn með ekkert annað
að vopni en ritvélar, myndavélar,
útvarpstæki og segulbönd. Berg-
nes ber saman aðbúnaðinn í fang-
elsum Batista þar sem byltingar-
mennirnir nutu sérréttinda sem
pólitískir fangar og aðbúnaðinn
sem þjóðfélagsgagnrýnendum sé
búinn hjá fangaverðinum Castro,
þar sem þeir séu hýstir innan um
ótýnda glæpamenn, morðingja og
nauðgara.
Bergnes endar kveðju sína til
Castros með þessum orðum: „Ég
er orðinn gamall maður - 76 ára,
jafngamall og Fidel Castro - og
það er ekki margt illt sem fanga-
vörður minn getur gert mér leng-
ur. Þrátt fyrir að enginn vafi leiki
á því í mínum huga að yngri bróð-
ir minn, Sebastian, dó í fangelsi
árið 1997 vegna þess að honum
var af ráðnum huga neitað um
læknisaðstoð, hef ég enga ástæðu
til að ætla að Fidel Castro sýni
stjórnmálaföngum sínum það ör-
læti sem honum var sjálfum sýnt
fyrir 50 árum, né að hann muni
líka veita þeim sakaruppgjöf. Ég
vona að það komi í ljós að ég hafi
á röngu að standa. Það væri eina
viðeigandi leiðin til að minnast af-
mælis 26. júlí hreyfingarinnar.“
Hátíðahöld voru mikil á Kúbu
26. júlí síðastliðinn. Ekkert hefur
frést af sakaruppgjöf.
thrainn@frettabladid.is
10 2. ágúst 2003 LAUGARDAGUR
Við lifum í heimi þar sem allt errannsakað og margt hefur
verið vitlausara gert en að rann-
saka hver sé tilgangur lífsins. Nú
hefur hópur háskólamanna ein-
mitt gert það, þeir hafa rýnt í
kenningar 195 „hugsuða“ frá
Rousseau til Bob Dylans til að
komast að niðurstöðu um tilgang
lífsins. Í þessum hópi hugsuða eru
stjórnmálamenn, vísindamenn og
vitanlega heimspekingar. Nokkur
óvænt nöfn dúkka upp á listanum
og má þar nefna rithöfundinn
Agöthu Christie og leikarann
Cary Grant. Við niðurstöður var
tekið mið af tilvitnunum um til-
gang lífsins sem þetta fólk lét frá
sér fara, annað hvort á prenti eða
í viðtölum. Fjórir sálfræðingar,
undir forystu prófessors Richard
Kinnier í háskólanum í Arizona,
greindu síðan og flokkuðu þessi
orð. Niðurstaðan er svo sem ekki
ýkja frumleg en bjartsýn. Til-
gangur lífsins er að njóta þess.
Rannsakendur komust að því
að 17 prósent hugsuða í úrtakinu
hefðu þá skoðun að farsælast sé
að njóta þeirra reynslu sem lífið
hefur upp á að bjóða. Meðal
þeirra sem aðhyllast þessa kenn-
ingu eru Thomas Jefferson og
Janis Joplin, en hún gekk reyndar
nokkuð langt í þessari viðleitni og
lést af völdum heróíns árið 1970,
27 ára gömul.
Næst vinsælasta kenningin
meðal hugsuðanna, og sennilega
sú göfugasta, er að tilgangur lífs-
ins sé að elska, hjálpa eða þjóna
öðrum. Meðal postula þessarar
kenningar eru Albert Einstein,
Jean Jacques Rousseau og Ma-
hatma Gandhi.
Önnur kenning, sem nýtur um-
talsverðrar hylli, er að lífið sé ráð-
gáta en 13 prósent hugsuðanna
teljast fylgja henni, þar á meðal
Napóleon mikli og vísindamaður-
inn Stephen Hawking. Meðal ann-
arra kenninga eru að tilgangur
lífsins sé að tilbiðja Guð, leggja
sitt af mörkum til þjóðfélagsins,
leita sannleikans og 8 prósent
hugsuða voru á þeirri skoðun að
lífið væri barátta.
11 prósent hugsuða töldust til
þess drungalega flokks sem álítur
að lífið sé tilgangslaust. Þar á
meðal eru Sigmund Freud, Franz
Kafka, Jean-Paul Sartre og Jos-
eph Conrad.
Af þeim kenningum sem
komust á topp tíu listanum nýtur
minnstrar hylli sú kenning að lífið
sé brandari, en meðal fylgjenda
hennar eru þó snillingar eins og
Oscar Wilde og Bob Dylan.
Vart þarf að taka fram að rann-
sóknin hefur verið gagnrýnd af
einhverjum sálfræðingum sem
heldur ómerkilegur og kjánalegur
samkvæmisleikur; spurningin um
tilgang lífsins sé háalvarleg og
torræð og ekki sé hægt að setja
svörin við henni upp í töflur. En
örugglega hafa menn dundað sér
við margt heimskulegra. ■
ALDOUS HUXLEY:
„Ég hafði mínar ástæður til þess að óska
að lífið hefði enga merkingu. Þess vegna
ályktaði ég að það hefði enga og það var
enginn vandi fyrir mig að finna frambæri-
leg rök fyrir þeirri tilgátu.“
NOKKRAR TILVITNANIR UM
LÍFIÐ OG TILGANG ÞESS:
Dag Hammerskjöld: „Ég krefst þeirrar
fjarstæðu að lífið hafi tilgang.“
Samuel Butler: „Er lífið þess virði að því
sé lifað? Það er spurning sem hæfir
fóstri, ekki manni.“
Thomas Jefferson: „Listin að lifa er listin
að forðast sársauka.“
W.B. Yeats: „Við byrjum að lifa þegar við
höfum áttað okkur á að lífið er harmleik-
ur.“
Nokkrir sálfræðingar hafa komist að umdeildri niðurstöðu um hver sé tilgangur
lífsins. Það gerðu þeir með því að rýna í kenningar 195 hugsuða.
Tilgangur lífsins er að njóta
Fimmtíu ár eru frá upphafi byltingarinnar á Kúbu. Þá gerðu byltingarsinnar árás á herstöðina Moncada með litlum árangri. Fyrrum
vopnabróðir Fidel Castros lítur nú um öxl með blendnum tilfinningum
Fanginn Fidel og
fangavörðurinn Castro
FANGINN
Gustavo Arcos Bergnes: Fyrir 50 árum var
Fidel Castro farþegi í bíl hans þegar 26.
júlí hreyfingin lagði af stað til að gera árás
á Moncadavirkið. Síðar sat Bergnes inni
sem einn helsti andófsmaður Castro og
talsmaður mannréttinda í landinu.
Ég er orðinn gamall
maður - 76 ára, jafngamall
og Fidel Castro - og það er
ekki margt illt sem fanga-
vörður minn getur gert mér
lengur.
,,
FANGAVÖRÐURINN
Fidel Alejandro Castro Ruz sýnir föngum sínum ekki sömu mannúð og einræðisherrann
Batista sýndi honum fyrir hálfri öld.