Tíminn - 28.10.1971, Qupperneq 8

8
TIMINN
FIMMTUDAGUR 28. ektdber 1971
Fulltrúi íslenzkrar
menningar í Ungverjaiandi
ISTVAN BERNATH
Undanfarið hefur ungverskur
bókmenntamaður og þýðandi ís-
. lenzkra ritverka, Istvan Ber-
; nath að nafni, verið hér í heim-
sókn. Þetta er í f jórða sinn sem
Bernath kemur hingað. Hann er
sannkallaður fulltrúi íslenzkrar
menningar £ Ungverjalandi, því
hann er fyrsti maðurinn þar,
sem þýðir íslenzkar bækur á
ungversku beint úr frummál-
! inu.
Bernath kennir nú skandín-
avíska bókmenntasögu við Há-
skólann í Budapest, en sú grein
er ný af nálinni þar. Hann hef-
ur þýtt mikið úr Norðurlanda-
málum, m. a. gefið út einar
fjórar sýnisbækur norrænna
bókmennta, fornra og nýrra, og
{ á ísland drjúgan hlut í þeim.
| Ekki alls fyrir löngu kom út
| sýnisbók norrænna ljóða, sem
j Bernath valdi, og eru íslenzk
J kvæði fjórðungur þeirrar bók-
* ar. Hefur hann sjálfur þýtt um
| 60% þeirra, en beztu skáld Ung
J verja hin með aðstoð hans.
IFyrsta íslenzka bókin, sem
Bernath þýddi, var 79 af stöð-
inni eftir Indriða G. Þorsteins-
son. Hlaut hún miklar vinsældir
og hefur verið flutt í útvarpi í
Ungverjalandi mörgum sinnum
£ leikritsformi. Siðar réðst
Bernath £ mikið áhugamál stt,
! nefnilega þýðingu Njálu, og
! kom hún út i ódýrri útgáfu í
J 25.000 eintökum. Bemath er
J hálfnaður að þýða Egilssögu,
j sem var fyrsta bókin, seir. hann
las á fslenzku, 3g kemur hún
! væntanlega út i Ungverjalandi
! í byrjun næsta árs í 30.000 ein-
J tökum. Þá ætlar hann að þýða
! Gerplu, sem hann telur landa
! sína hafa betri möguleika á að
J skilja, eftir að hafa áður kynnzt
! tveim íslenzkum fomsögum.
J Hann hefur einnig þýtt Islands-
J klukku Laxness.
! — Það eru venjulega 7—8
J stúdentar, sem sækja tíiua hjá
mér í skandinavískum bók-
menntum, sagði Istvan Bernath
í viðtali við Tímann um daginn.
— Þetta er mjög geðfellt ungt
fólk og mikill meirihluti stúlk-
ur, eða um 70%. Orsök þess,
að fáir piltar velja þessa grein
er eflaust sú, að kennsla er
helzta starfið sem bókmennta-
og tungumálafólki býðst að
námi loknu. Og kennarar em
þvi miður mjög illa launaðir í
Ungverjalandi. Piltarnir kjósa
því fremur að nema tæknigrein
ar eða læknisfræði, sem gefa
meira í aðra hönd.
Istvan Bernath nam á sínum
tíma þýzku og frönsku. Hann
starfaði því næst nær eingöngu
við ljóðaþýðingar um 10 ára
skeið. Þýddi hann mikið skandin
avísk ljóð og einnig þýzk, m. a.
eftir Bertolt Brenht. Þá hefur
hann einnig þýtt verk Henriks
Ibsens og svo mætti lengi telja.
Það var ekki fyr en eftir bylt-
inguna í Ungverialandi 1956,
er aukin ró tók að færast yfir
í menningarmálum, að Bernath
fór að hafa veruleg kynni af
norrænum bókmentum. Síðan
hefur honum verið auðveldara
um vik að afla sér bóka frá
Norðurlöndum. Auk þess sem
áður en nefnt, hefur Bemath
kynnt islenzka menningu í út-
varps- og sjónvarpsþáttum. Þá
er einnig ótalinn einn hluti
starfs hans, en það er samning
greina um islenzkar bókmenntir
og höfunda í Alfræðibók heims-
bókmenntanna, sem Ungverjar
eru að gefa út. Bók þessi er að
sögn mesta og merkilegasta rit
sinnar tegundar, sem gefið hef-
ur verið út. í henni er ekki að-
eins getið einstakra höfunda,
heldur hvers kyns hugmynda
og fyrirbrigða í bókmenntum.
— Ég hef skrifað greinar um
350 Norðurlandahöfunda í þetta
verk, segir Bemath, — þar af
um 60—70 íslendinga. Fyrsta
bindið er komið út og nær það
aðeins yfir þrjá fyrstu bókstafi
stafrófsins. Annað bindið kemur
út nú um jólin.
Um þessar mundir hefur þó
Istvan Bernath leyfi frá öðrum
störfum til að ljúka doktorsrit-
gerð sinni, sem fjallar um ís-
lendingasögur. — Ritgerð mín
er ekki strangbókmenntaleg,
heldur fagurfræðileg og fjallar
um þjóðfélagsfræði þessarar
bókmenntagreinar, segir Istvan
Bernath. — Margir útlendingar,
einkum Þjóðverjar, hafa skrif-
að skelfilega vitleysu um ís-
lendingasögumar og veröld
þeirra. Ég fjalla m. a. um
Hænsna-Þóris sögu og Banda-
mannasögu í ritgerð minni, en
ég tel þær lýsa vel þeim tíma
og þj óðfélagsháttum, sem ríktu
þegar Þær gerðust og þegar
þær voru skrifaðar. Hænsna-
Þóris saga birtist í þýðingu í
ritgerðinni. Ég hef sem sagt
mestan áhuga á menningu þjóð-
arinnar á þessum timum og síð-
ar. íslendingar hafa til dæmis
allt aðra afstöðu til bókmennta
en aðrar þjóðir. Bókmenntir hóf
ust fyrr hjá ykkur en t. d. í
Evrópu. Við Ungverjar byrjum
að skrifa prósa á 16. öld í léns-
skipulagsþjóðfélagi, en þið á
12.—13. öld, við allt aðrar að-
stæður. Á íslandi er furðulega
mikil útgáfustarfsemi. Og það
hefur vakið athygli mína, að
þið eruð í 2. eða 3. hæsta sæti,
hvað fjölda símtala snertir. Ég
tel rétt að staldra við og flraga
skapgerðareinkenni eins og
þetta, sem virðast kunna smá-
vægileg.
Bernath héfur hug á ótal
verkefnum í soihbandi við þýð-
ingar úr íslenku. Hann hefur
og áhuga á að skrifa bók um
Halldór Laxness, stutta íslenzka
bókmenntasögu, svo nokkuð sé
nefnt. Hann kveðst dauðöfunda
kollega sinn úr háskólanum í
Búdapest, sem var hér í nokkra
mánuði og lærði íslenzku. —
Það væri dásamlegt, ef ég gæti
átt þess kost að læra málið bet-
ur.
Aðspurður hvernig væri að
lifa í Ungverjalandi, sagði Ber-
nath: — Það er ekki slæmt.
Skilyrði til að vinna eru góð og
eftir 1956 hef ég fengið tæki-
færi til að ferðast svolítið, en
ég kom ekki út fyrir landstein-
ana fyrr en eftir þrítugt.
S. J.
HESTAR OG MENN;
Sigurjón Gestsson frá Sauð-
árkróki skrifar þættinum eftir-
farandi bréf:
Skrif í þennan þátt eiga vin-
sældum að fagna hjá hesta-
mönnum. Ekki hvað sízt þegar
þessi tími er kominn og flest-
ir búnir að draga undan reið-
hestum sínum. Og betri tími
gefst til að hugleiða það, sem
efst er á baugi í hestamennsk-
unni. f síðustu þrem þáttum
skrifar Smári og kemur ■víða
við. Meðal annars fjallar hann
nokkuð um hrossaræktunar-
málin. Þykja mér skrif hans
um þau heldur bragðlítil. Er
maður ekki óvanur slíku, þeg-
ar um þau mál er ritað eða
rætt. Flestir virðast sammála
um, að algert kák og stefnu-
leysi einkenni framkvæmd
þessara mála. Tuggið er á
þeim voða sem því sé sam-
fara að nota verðlaunaða
graðhesta annars staðar en f
sínum heimahéruðum. Burt
séð frá því, hvort kynbótagildi
þeirra nýtist betur á öðrum
svæðum. Á ég þar við, að ég
tel fyrstu verðlauna graðhesta
betur brúkaða til undaneldis á
þeim svæðum, þar sem megnið
af hryssunum, sem undir þá er
haldið, eru tamdar. Útilokað
finnst mér, að láta fyrstu verð-
launa graðhesta darka með 30
til 40 ótamdar stóðmerar, sem
vonlaust er að vita yfir hvaða
eiginleikum búa. Ég er ekki að
lýsa yfir, að ég sé fullkomlega
ánægður með hrossaræktina i
dag. Vissulega væri gott að
hefja skipulagða skyldleika-
rækt innan hvers fjórðungs
eins og Smári bendir á í einni
af greinum sínum. En eins og
málin standa í dag finnst mér
slíkt ekki tímabært nema í
örlitlum mæli. Sá grunur, sem
við þurfum að byggja alla rækt
un á, þarf að vera traustur.
Tel ég hann yfirleitt ekki nógu
traustan. Fyrst og fremst
vegna þess, hversu vitneskja
okkar um þann efnivið, sem
við ættum okkur að vinna úr,
er af skornum skammti. Margt
af þeim kynbótahrossum, sem
hlotið hafa fyrstu verðlaun á
sýningum, eru undan ótömdum
fóreldrum, önnur aftur á móti
óskilgetin. Tel ég, að slíkir
gripir ættu ekki að koma til
greina sem fyrstu verðlauna
kynbótagripir.
Auka þarf kröfur, sem gerð-
ar eru til fyrstu verðlaur.a
hrossa. Til dæmis, að þau séu
undan tömdum foreldrum,
helzt dæmdum. Efla þarf rann
sóknir á kynbótagildi graðhest
anna með tamningu afkvæma-
hópa. Auka þarf tamningar á
hryssum. Eðlilegt væri að fola
tollur væri lægri á tamdar hryss
ur en ótamdar. Styrkja þarf
þá einstaklinga fjárhagslega.
sem skara fram úr í hrossa-
ræktinni. Fjölga þarf sýning-
um á kynbótagripum, þannig
að mönnum sé gert kleift að
fá gripi sina sýnda sem fyrst,
en þurfi ekki að bíða í þrjú
til fjögur ár, eins og verið hef
ur. Herða þarf eftirlit með
lausagöngu graðhesta.
Ég hef talið hér upp nokkur
atriði, sem ég tel skipta nokk-
uð miklu máli, að færð séu til
betra horfs, áður en hafizt ér
handa við skyldleikaræktun i
heilum landsfjórðungum. Um
skrif Smára um mót skag-
firzkra hestamanna á
Vindheimamelum s.l. sumar
langar mig að fara örfáum orð
um. Lýsing hans á þremur
efstu hrossunum kemur mér
nokkuð einkennilega fyrir sjón-
ir. Hann skrifar: „Fyrst var
Hrafnkatla, brún, falleg gæða
leg hryssa, en sýnilega ekki
nógu gangrúm, og skortir betri
tamningu. Næstur var Vinur.
rauðskjóttur, nokkuð góður
hestur, vel vakur og þjáll, en
virðist vanta áherzlu. Þriðja
var Lipurtá, rauð hryssa, góð
og vel tamin, liðleg í hreyfing-
um.“ Síðan kemur rúsínan í
pylsuendanum, er hann segir:
„Dómar á þessum alhliða góð-
hestum virtust vera mjög eðli-
legir og réttir." Er ég sam-
mála Smára um það. En eðli-
legra og réttara hefði mér
fundizt, að hann lýsti hrossun-
um í líkingu við það er dóm-
nefnd gerði, fyrst hann er
henni sammála. Því allir, sem
lýsingu hans lesa, hljóta að
draga þá ályktun, að dómnefnd
inni hafi orðið illa á í mess-
unni. Lýsing dómnefndar var
hins vegar á þessa leið:
„Númer eitt Hrafnkatla, 5
vetra. Fagur og ljúfur alhliða
gæðingur, einkunn 8.55. Núm
er tvö Vinur, 7 vetra. Alhliða
gæðingur með þjálli skapgerð,
einkunn 8.27. Númer þrjú Lip-
urtá, 6 vetra. Tilþrifamikill
gæðingur. ekki fullgerður,
skortir nokkuð á glæsileika,
einkunn 8.24.“ í sambandi viö
umsögn Smái-a um Hrafnkötlu.
þar sem hann eignar henni
tvo höfuðkosti gæðingsins, þ.e.
vantemslu og gangtregðu,
finnst mér það í hæsta máta
ósanngjarnt og sízt til þess fall
ið að gefa rétt mynd af um-
ræddri gæðingakeppni.
Sigurjón Gestsson.