Tíminn - 12.11.1971, Qupperneq 15

TÍMINN
OTWNUDAGUR 7. nóvember 1971
Erient yfirlit
Framhald af bls. 9.
skurðuS ólögleg. SkoraS var á
Breta að kveða þessa byltingu
niður, og koma á lýðræðisleg-
um stjómarháttum í landinu.
Skorað var á öll ríkin af forð-
ast allar aðgerðir, sem gætu
styrkt hina ólöglegu stjórn
Suður-Rhodesiu í sessi, að
draga sem mest úr öllum efna-
hagslegum viðskiptum við land
ið, emkum þó í sambandi viö
olíu og olíuvörur. Fram
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóð
anna sendi öllum þátttökuþjóð-
tmum þessa ályktun og óskaði
eftir svörum um undirtektir
þeirra. Flest ríkin urðu nær
strax við þessari áskorun.
BRETAR gengu þjóða lengst
í þvi að leggja hömlur á við-
skipti við Suður-Rhodesiu.
Hinn 30. janúar 1966 lögðu
þeir bann á alla oliuflutninga
þangað og nær alla vöruflutn-
inga aðra. í apríl 1966 fengu
þeir leyfi Öryggisráðsins til að
stöðva olíuflutninga til Suður-
Rhodesiu með valdi.
Jafnframt því, sem Bretar
gripu til þessara og annarra
viðskiptaþvingana gegn stjórn-
inni í Suður-Rhodesiu, reyndu
þeir að ná samningum við
hana. Vorið 1966 fóru fram ó-
formlegar viðræður milli full-
trúa brezku stjórnarinnar og
stjórnarinnar í Salisbury, en
þær báru engan árangur. Á
fundi, sem forsætisráðherrar
Samveldislandanna héldu í Lon
don í september 1966, var
Rhodesiu-málið helzta umræðu-
efnið. Ráðherramir voru sam-
mála ujn, að Bretar skyldu aít-
nr taka við stjórn í Suður-
Rhódesiu eftir fall hinnar ólög-
legu stjórnar þar og ekki veita
Suður-Rhodesíu fullt sjálf-
stæði fyrr en tryggður hefði
verið almennur kosningaréttur.
Þá voru ráðherrarnir sammála
um, að Bretar skyldu fara þess
á leit við Öryggisráðið, að
gripið yrði til efnahagslegra
þvingana gegn Suður-Rhódesiu,
ef ekki hefði náðst samkomu-
lag við stjórnina þar fyrir árs-
lok 1966.
Á 21. ALLSHERJARÞINGI
Sameinuðu þjóðanna, sem kom
saman í september 1966, urðu
miklar umræður um mál Suð-
ur-Rhodesiu, einkum í 4. nefnd
inni. Fulltrúar ríkjanna í Afríku
og Asiu heldur því fram, að
hinar efnahagslegu aðgerðir
gegn Suður-Rhódesiu hefðu
lítinn eða engan árangur borið
og ekki dyggði annað en að
Bretar beittu hernaðarlegu
valdi, ef koma ætti hinni ólög-
legu stjórn þar á kné. Þar báru
fram tillögu, sem gekk í þessa
átt. Sú tillaga var samþykkt
í nefndinni með 94 atkv. gegn
2, en 17 sátu hjá. Tillagan var
síðar samþykkt á Allsherjar-
þinginu með 98 atkv. gegn 2,
17 sátu hjá.
HINN 1. desember 1966 til-
kynnti Wilson forsætisráð-
herra brezka þinginu, að hann
myndi eiga viðræður við
brezka landstjórann i Suður-
Rhodesiu, og Jan Smith for-
sætisráðherra hinnar ólöglegu
stjórnar þar. Þessar viðræður
fóru fram á herskipinu Tiger
úti fyrir Gibraltar dagana 2.—
4. des. Þar náðist bráðabirgða-
samkomulag, sem þeir undir-
rituðu báðir, Wilson og Smith.
Þegar til kom, fékk Smith ekki
stjórn sína til að fallast á sam
komulagið, og varð því ekkert
úr því. Rétt er að geta þess,
að þetta samkomulag hefur
verið gagnrýnt af fulltrúum
margra Afríkuríkja og talið
ganga of skammt til að veita
blökkumönnum full réttindi.
Þegar það lá fyrir, að Smith-
stjórniri hefði hafnað þessu
svokallaða Tigersamkomulagi,
lýsti Wilson yfir því í brezka
þinginu, að brezka stjórnin
hefði afturkallað allar fyrri til-
lögur um nýja stjórnskipan í
Suður-Rhodesiu og myndi ekki
leggja fyrir brezka þingið til
samþykktar aðrar tillögur en
þær, sem fælu í sér örugga
tryggingu fyrir þvl, að meiri-
hluti kjósenda í Suður-Rhode-
siu fengi að kjósa stjórn lands-
ins. Jafnframt óskaði brezka
stjórnin eftir fundi í Öryggis-
ráðinu. í framhaldi af því var
þetta mál rætt á fjórum fund-
um Öryggisráðsins dagana 8.—
16. desember. Að loknum þeim
u-mræðum samþykkti Öryggis-
ráðið tillögu, þar sem það
lagði fyrir þátttökuríki Samein
uðu þjóðanna að leggja mjög
víðtækt viðskiptabann á Suður-
Rhódesiu. Hér var um hina
sögulegustu tillögu að ræða,
því að þetta var í fyrsta
skipti sem öryggisráðið lagði
fyrir þátttökuríki S.Þ. að beita
víðtæku viðskiptabanni gegn
ákveðnu landi.
í ÁLYKTUN þeirri, sem Alls
herjarþingið samþykkti í nóv
ember 1966, var lagt fyrir sér
stöku nefndina svonefndu, —
en það er tuttugu og fjögurra
manna nefnd, sean var skipuð
fyrir nokkrum árum til að fylgj
ast með nýlendumálum, — að
fylgjast með gangi Rhodesiu-
málsins og skila skýrslu um
það til allsherjarþingsins 1967.
Þegar allsherjarþingið 1967
kom saman, lá fyrir ítarleg
skýrsla frá nefndinni, sem hún
hafði gengið frá í júnímánuði
1967. Meirihluti nefndarinnar,
sem var skipaður fulltrúum Afr
íku- og Austur-Evrópuríkja,
taldi sig hafa komizt að þeirri
niðurstöðu, að viðskiptabann
Öryggisráðsins hefði ekki náð
árangri og myndi ekki ná ár-
angri, nema Bretar framfylgdu
því með valdi. Eina raunhæfa
lausn Rhodesiumálsins væri sú,
að Bretar beittu hernaðarvaldi
til að steypa Smith-stjóminni.
í yfirlitsskýrslu þeirri, sem
U Thant, framkvæmdastjóri S.
Þ., sendi allsherjarþinginu 1967
samkvæmt venju, var nokkuð
vikið að Rhodesiumálinu. Hann
segist hafa skýrt öllum þátt-
tökuríkjum S.Þ. frá ávörðun
Öryggisráðsins og óskað eftir
skýrslum frá þeim um það,
hvemig þau framfylgdu við-
skiptabanninu. U Thant segist
ekki geta skýrt frá endanlegum
niðurstöðum, þar sem sum ríki,
og þar á meðal þau, sem
hefðu mest skipti við Suður-
Rhodesiu, hefðu engu svarað.
Ljóst væri þó, að rnikill sam-
dráttur hefði orðið í viðskipt
um margra landa við Suður-
Rhodesíu, en þessi samdráttur
hafi þó ekki leitt til óyfirstíg
anlegra erfiðleika fyrir stjóm
Suður-Rhodesiu og ætti það
mestan þátt í því, að Suður-
Afríka og Portúgal, sem réðu
yfir landleiðum til Suður-
Rhodesiu, hefðu ekki framfylgt
banninu.
MIKLAR umræður urðu um
málið á allsherjarþinginu 1967.
Þær snerust mjög um það, hvort
viðskiptabannið hefði heppn-
azt. Fulltrúar Afriku- og Asíu
ríkjanna héldu því yfirleitt
fram, að bannið hefði ekki bor
ið neinn teljandi árangur og
myndi ekki bera neinn teljandi
árangur, nema því væri fram
fylgt með hernaðarvaldi. Þeir
héldu því fram, að eina raun-
hæfa lausnin til skjótrar lausn
ar á málinu, væri sú, að Bret
ar beittu hernaðarvaldi til að
reka Smith-stjórnina frá völd-
um, enda bæri þeim skylda til
þess. Þeir nefndu ýmis dæmi
þess, að Bretar hefðu oft áður
ekki hikað við að beita her-
valdi í nýlendum sínum. Full
trúar kommúnistarikjanna tóku
mjög í sama streng, en reyndu
annars að nota málið til skipu
legs áróðurs gegn Bretlandi,
Bandaríkjunum, Vestur-Þýzka-
landi og Nato, sem væru í sam
einingu verndarar Smith-stjórn
arinnar.
Af hálfu fulltrúa Bretlands var
því haldið fram, að viðskipta-
bannið hefði þegar valdið Suð
ur-Rhodesiu miklum erfiðleik
um og myndu þeir þó eiga eft-
ir að aukast verulega. Þá sagði
brezki fulltrúinn, að Suður-
Rhodesía hefði allöflugan og
vel þjálfaðan her og myndi það
kosta mikil og blóðug átök, ef
reka ætti Smith-stjórnina frá
með valdi. Hann kvað mögulegt
að herða enn viðskiptabannið
og Bretar myndu vinna að því
af kappi. Jafnframt myndu þeir
reyna allar aðrar friðsamlegar
leiðir til lausnar deilunni. Hann
endurtók þá yfirlýsingu brezku
stjórnarinnar, að Bretar myndu
aldrei fallast á að veita Suður-
Rhodesiu sjálfstæði, nema rétt
ur meirihlutans yrði tryggður.
FULLTRÚAR þeirra Vestur-
Evrópuríkja, sem töluðu, lögðu
yfirleitt áherzlu á að viðskipta
bannið yrði hert og það reynt
til fulls, hvaða árangur það
bæri. Mikilsvert væri fyrir
Sameinuðu þjóðirnar, að bann
ið bæri árangur, þar sem þetta
væri í fyrsta sinn, er öryggis
ráðið hefði fyrirskipað slíkt
bann. Það væri verkefni ör-
yggisráðsins að fyrirskipa eða
ákveða hernaðarlega valdbeit-
ingu.
Mjög var deilt á Suður-
Afríku og Portúgal fyrir að-
stoð þeirra við Suður-Rhodes-
íu. Suður-Afríka svaraði þessu
engu. Fulltrúi Portúgal sagði
hinsvegar, að Portúgalar hefðu
ekki aukið viðskipti sín við
Suður-Rhódesiu. Það væri hins-
vegar rétt, að Portúgalar hefðu
ekki stöðvað vöruflutninga um
lönd sín til Suður-Rhodesíu.
Portúgalar teldu sér ekki heim-
ilt samkvæmt alþjóðalögum að
stöðva flutninga til landa, sem
hvergi ættu aðgang að sjó.
LOKAAFGREIÐSLA málsins
á þingi 1967 varð sú, að sam
þykkt var tillaga með 92:2 at-
kvæðum, en 18 sátu hjá, þar
sem krafizt var hernaðarlegra
aðgerða af hálfu Breta gegn
stjórn Suður-Rhodesíu. Svipaða
afgreiðslu hefur þetta mál feng
ið á öllum allsherjarþingum S.
Þ. síðan. Bretar hafa neitað að
beita hernaðarlegum aðgerðum
enda talið, að viðskiptabann-
ið bæri vaxandi árangur og
myndi með tíð og tíma koma
stjórninni á kné. Víst er það
líka, að það hefur valdið stjórn
Suður-Rhodesíu miklum erfið-
leikum og hefði vafalítið kom
ið henni á kné, ef Suður-Afríku
menn og Portúgalar hefðu ekki
sniðgengið viðskiptabannið.
Margt bendir til, að viðhorf
brezku íhaldsstjórnarinnar til
Suður-Rhódesíu sé talsvert ann
að en stjórnar Wilsons. Áreið
anlega mun það vekja miklar
deilur á alþjóðlegum vettvangi,
ef brezka stjórnin semur við
stjóm Suður-Rhodesíu á þann
hátt. að réttur svertingja sé
skertur. fbúar Suður-Rhodesíu
eru nú um 4,5 millj. en þar af
eru 280 þús. hvítir. Þó ráða þeir
öllu í landinu. Ríki blökku-
manna í Afríku mun ekki geta
sætt sig við, að Bretar semji
á þann hátt, að völd hvíta kyn-
stofnsins verði tryggð í Suður-
Rhodesíu um ófyrirsjáanlega
framtíð. Þ.Þ.
íþróttir
Framhald af bls. 13
nú lék aftur með. „Stóri vísir-
inn“ Ólafur Einarsson var einnig
ágætur, þó hann væri með skot-
æði — 12 skot 5 mörk. En menn
hafa gaman að honum, því hann
gerir allt til að eftir honum sé
tekið. Auðunn Óskarsson var einn-
ig góður, skoraði 4 mörk í 4 til-
raunum. Allir voru reyndar góðir
— því það er ekki hægt annað,
gegn jafn lítilli mótstöðu og KR
veitti.
Hjá KR var ekkert um afburða-
menn. Hilmar Björnsson, skoraði
flest mörkin, eða 7 talsins, en til
þess notaði hann 15 skot. Karl
Jóhannsson skoraði 2 mörk í 9
tilraunum og Björn Blöndal 1 í
7 tilraunum. Frændurnir Björn og
Haukur Ottesen, eru hvorki fugl
né fiskur, og er mikill munur á
getu þeirra nú og áður, því að und
anfarin 2 ár hafa þeir verið með
beztu mönnum KR.
FH-ingar dældu mörkunum inn
eins og vatni í fötu. Þeir yoru
komnir 7 mörkum yfir í hálfl. 14;7
og í þeim síðari komust þeir í
18:7 og síðan 20:9 — 21:13 og
þar næst 26:13 — 28:15 og loks
33:15.
Dómarar leiksins voru Sigurð-
ur Bjamason og fyrirliði hinna
nýbökuðu Bikarmeistara í knatt-
spyrun, Gunnar Gunnarsson. Þeir
dæmdu s; milega vel, enda var
lítið annað að gera hjá þeim, en
að dæma mörk. — klp.—
Á víðavangi
Fi mhald af bls. 3.
hvorki meira né minna en 910
milljónir króna. Útflutningsupp
bætur verða miklu hærri en
stjórnarflokkarnir fyrrverandi
vildu áætla í gildandi fjárlaga
frumvarpi, og þá viðbótarupp-
’ hæð verður vitaskuld að
greiða. Þá eru það 235 millj.,
sem samþykkt var að greiða
fyrir Vegasjóð, eftir að gild-
andi fjárlög voru samþykkt.
Af hækkun fjárlagaútgjald-
anna fara 500 milljónir króna
til aukinna niðurgreiðslna. 150
milljónir bætast svo við sem
hækkun á rekstrarliðum. Það,
sem tilheyrir núverandi ríkis-
stjóm af þeirri þriggja millj-
arða króna útgjaldahækkun á
fjárlagafrumvarpinu, eru í
rauninni aðeins 250 milljónir,
sem hún hefur ákveðið að fari
til framkvæmda og félagsmála.
Þessar staðreyndir lciða til
þess að sjálfsögðu, að hin nýja
ríkisstjórn verður að grípa til
nýrrar tekjuöflunar við af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið
1972, svo hún geti veitt fé til
þeirra margvíslegu ráðstafana,
sem hún hefur heitið þjóðinni
að beita sér fyrir á kjörtíma-
bilinu. — TK
Kjaradeila
Framhald af bls. 1.
launuðu, þá verst settu í þjóðfé-
laginu.
Einnig minnti forsætisráðherra
á, að ríkisstjórnin myndi bæta jarð
veginn fyrir komandi kjarasamn-
inga, með breytingum á almanna-
tryggingalögunum sem nú eru í
endurskoðun, svo og breytingum á
skattalöggjöfinni, í því efni myndu
þeir verst settu í þjóðfélaginu fá
bættan hlut.
Forsætisráðherra sagði, að þeir
kjarasamningar, sem framundan
væru, yrðu meiri allsherjarsamn-
ingar en áður hefðu verið gerðir.
Nú yrði ekki samið við hvert verka
lýðsfélag út af fyrir sig. Þá væri
mjög þýðingarmikið að samningar
yrðu gerðir til tveggja ára og
FLUGVÉL
HVOLFDI í
LENDMGU
OÓ-Reykjavík, fimmtudag.
Lítilli flugvél hvolfdi í lend-
ingu við Eskiholt í Borgarfirði
í dag. Engin slys urðu á mönn-
um ,en flugvélin skemmdist.
Flugvélinni, sem er af Cessna
gerð, hlekktist á um kl. 4,30.
kaup hækkaði í áföngum, Þannig
yrði um minni sveiflu að ræða.
■— Það verður að reyna að
stýra hjá verkföllum. Þessi mál
eiga að leysast með samningum,
sagði forsætisráðherra og minnti
á, að launafólkið í landinu þyrfti
að gera sér það ljóst, að sú ríkis-
stjórn, sem nú færi með völd á
íslandi, væri því velvilja. Það
hefðu ekki alltaf verið slíkar ríkis-
stjómin við völd hér á landi og
vinnuveitendur ætti að átta sig á,
að nú væru farnar nýjar leiðir í
kjaramálum, kaupið skyldi hækka
í áföngum.
— Hvað sem öðru líður verður
kaup þeirra lægstlaunuðu að
hækka. Ég hef sagt við vinnuveit-
endur, að ég myndi ekki geta lafið
af því kaupi og þeir myndu ekki
gera það heldur, sem hinir lægst-
launuðu hafa í dag, sagði forsætis-
ráðherra.
Að lokum sagði hann m.a. um
þetta efni, að sú saga mætti ekki
endurtaka sig, að þegar hinir lægst
launuðu fengju kauphækkun þá
fengju þeir sem betur væru settir
einnig kauphækkun, sú saga hefði
endurtekið sig of oft.
Nánar segir frá fundinum á
bls. 3.
Færeyingar
Framhald af bls. 1.
Politiken segir, að Atli Dam
hafi lýst því yfir í færeyska út-
varpinu, að tillaga EBE um sjáv-
arútvegsmál yæri óaðgengileg fyr-
ir Færeyjar, og látið í það skína,
að Færeyingar myndu á eigin
spýtur færa fiskveiðilögsögu sína
út ef fsland gerði það.
Berlinske Tidende segir, að
Atli Dam hafi í ræðu á viðræðu-
fundi lýst því yfir, að Færeyjar
gætu ekki samþykkt tillögu EBE
um stefnu í sjávarútvegsmálum,
heldur verði að taka sérstakt til-
lit til t.d. Færeyja og ganga þann-
ig frá málum, að Færeyjar gætu
fært fiskveiðilögsögu sína út ef
ísland gerði það. Færeyjar geta
ekki látið vera að færa fiskveiði-
lögsögu sína út, ef ísland og Kan-
ada framkvæma útfærslu, sagði
hann.
Vegaskattur
Framhald af bls. 28
stæði', að fella vegaskattinn niður
á næstunni, eða eins og síðar hefði
komið fram, strax eftir að varanleg
vegagerð hefði komizt á lciðinni
Reykjavík — Selfoss, yrði vega-
skatturinn samkvæmt því aðeins
lagður á Reykjanesbraut eina.
Matthías Á. Mathiesen (S) reyndi
að halda uppi vörnum fyrir fyrr-
verandi samgönguráðherra, en auk
þess tók Guðlaugur Gíslason (S)
til máls.