Tíminn - 22.03.1972, Blaðsíða 9

TÍMINN
9
Verzlunarskóla norður
Enginn vafi er á þvi, að aðgangur að verzl-
unarmenntun og almennri bókhalds- og st-
jórnunarmenntun er ekki nógu greiður hér á
landi. I landinu eru reknir tveir verzlunar-
skólar á vegum einkaaðila og þar komast
miklu færri að en vildu og þörf er fyrir i at-
vinnulifinu. 1 nútima þjóðfélagi verður æ rikari
þörf fyrir fólk með þá menntun, sem verzlunar-
og stjórnunarfræðaskólar veita. Ef litið er til
tækniþjóðfélaga i nágrannalöndum sést best,
hve rik áherzla er þar lögð á nám af þessu tagi.
íslenzka rikið rekur margskonar sérskóla,
en á enga hlutdeild i rekstri verzlunarskóla.
I málefnasamningi rikisstjórnarinnar er
kveðið á um endurskoðun á fræðslukerfinu frá
rótum og að gerð verði heildaráætlun um þörf
þjóðarinnar fyrir hvers kyns fræðslustofnanir,
kennaralið, námsleiðir og tengsl milli þeirra, i
þvi skyni að skapa samræmt og heilsteypt
menntakerfi.
íslenzkt menntakerfi er i ólestri og þar er
margt, sem færa verður hið fyrsta til betri
vegar. Skortur á námsleiðum til bókhalds-
stjórnunar- og verzlunarmenntunar er
áreiðanlega meðal meinanna.
1 þeirri endurskoðun^sem framkvæma þarf á
skólakerfinu, hljóta að koma til skoðunar
einnig þær hugmyndir, sem uppi eru um flutn-
ing skóla og rikisstofnana út um landsbyggðina
og stofnsetningu nýrra skóla og stofnana úti á
landi.
1 grein, sem Ingvar Gislason, alþingismaður,
ritaði hér i Timann i sl. viku, ræddi hann m.a.
um þörfina fyrir verzlunarskóla og taldi til-
valið að honum yrði valinn staður á Akureyri.
Undir þetta till Timinn taka.
í grein sinni sagði Ingvar m.a.:
,,Má furðulegt heita, hversu seint miðar i þá
átt að efla verzlunarmenntun i landinu, og að-
eins tveir einkaskólar vera starfandi á þessu
sviði á landinu öllu. Það mega nú teljast for-
réttindi, ef unglingar komast i verzlunarskóla.
Þessu ástandi verður að breyta. Rikinu ber að
hafa forgöngu um stofnun nýs verzlunarskóla,
og ekki er áhorfsmál, að sá skóli væri vel settur
á Akureyri. Það kæmi einnig til greina, að
samvinnuhreyfingin og samtök einkarekstrar-
manna stæðu að stofnun verzlunarskóla á
Akureyri með styrk úr rikissjóði. Raunar
mætti einnig hugsa sér, að norðlenzkur ver-
zlunarskóli hefði enn viðtækara verksvið, m.a.
að á hans vegum starfaði félagsmáladeild, sem
hefði það hlutverk að þjálfa starfsfólk og
trúnaðarmenn verkalýðs- og stéttarsamtaka.”
Þessar ábendingar Ingvars Gislasonar eru
þarfar og timabærar. Menntamálaráðherra
þarf hið fyrsta að taka verzlunarmenntunina
til gagngerrar skoðunar og varðandi aðsetur
nýs verzlunarskóla á vegum rikisins hljóta
augu manna að beinast til Akureyrar. —TK
Horfurnar í Ródesíu
eru afar uggvænlegar
Deilan harðnar og ofbeldisverk verða varla umflúin
Mauritx l'’oli>v. fvrrv. ráðhorra.
Köiiiiunariiofnd l’oaroo lávaröar or komin hcim frá Ilódosiu,
og or gort ráft fvrir. aft nifturstafta lionnar verfti á þá loift, aft yfir-
tína'fandi meirililuti innfæddra Afríkumanna hafni samkomulagi
lan Smiths og Sir Alee Douglas-llome. Maurice Foley, þing-
niaftur Vorkamannaflokksins og ráftherra Afrfkumála i rikis-
stjórn Nilsons, or cinn eirra sárafáu brczku þinginanna, sem
voru á forft i Ródesiu moftan könnunarnofnd Pearce lávarftar var
þar aft störfum. Kric Silver átti vift liann vifttal, sem birt var f
hroz.ka blaftinu The(íuardian, og fer þaft hér á eftir.
K.S.: Horfur viröast á, að
könnunarnefnd Pearce lá-
varðarlýsi þvi sem niðurstöðu
sinni, að mikill meirihluti inn-
fæddra Afrikumanna hafni
samkomulagi Ian Smiths og
Sir Alec Douglas-Home. Gefur
það, sem þér sáuð og heyrðuð i
landinu þessa viku, sem þér
dvölduð þar, yður tilefni til að
draga þessa niðurstöðu i efa?
M.F.: Ég sannfærðist um
það við dvöl mina i landinu, að
mikill meirihluti innfæddra
Afrikumanna hafnaði til
lögunum en allur þorri afkom-
enda Evrópumanna sam-
þykkti þær.
E.S.: Hvaða afleiðingar
hefir þetta fyrir rikisstjórn
Ian Smiths og minnihluta
hvitra manna?
M.F.: Sumir hvitir menn
munu segja sem svo, að Smith
hefði aldrei átt að leggja út i
þetta ævintýri. Aðstaða hans
versnar. Ég geri ráð fyrir, að
hann grfpi til einhverra
þvingunaraðgerða til að firra
sig hættu. Þær munu koma
niður á prestum, bændum og
öðrum þeim, sem börðust
opinberlega fyrir synjuninni.
Þetta verður fyrsta viðbragð
Smiths til að styrkja stöðu
sina.
Synjunin eykur að minu viti
á þann ótta, sem hvitir ibúar
landsins bera i brjósti. Afriku-
menn eru 20 á móti hverjum
einum ættuðum frá Evrópu.
Fæðingar meðal innfæddra
Afrikumanna eru 3,6 á hun-
drað en 1,1 hjá hvitum mön-
num. Hlutfallið breytist þvi
ört hinum hvitu i óhag. Þetta
eitt veldur nokkrum ótta.
Hvitir menn hafa mótað
samfélagið þannig, að Afriku-
mönnum er meinað að ráða,
en þeir reynast svo allt i einu
hafa raunverulegt vald, —
neitunarvald. Þetta eykur ugg
hvitra manna. Smith mun þvi
byrja á þvi að svipta Afriku-
mennina forustunni. Þvi næst
mun hann lýsa yfir, að hvitir
menn haldi áfram baráttu
sinni.
E.S.: Afneitar hann þá
samkomulaginu við Sir Alec?
M.F.: Nei. Muna ber, hvað
þvi olli, að hann hóf samn-
ingaviðræðurnar. Ein af
ástæðunum var, að sumar
refsiaðgerðirnar valda veru-
legum erfiðleikum. Smith
varð þvi að reyna að semja og
koma á eðligeu ástandi. Ef til
vill vonar hann, að niðurstaða
brezku stjórnarinnar verði:
„Við höfum gert, hvað við
gátum. Ef þú stendur við þinn
hluta samkomulagsins,
skulum við falla frá refsiað-
gerðunum, en við getum ekki
veitt stjórninni fulla viður-
kenningu.”
E.S.: En hvaða áhrif hefir
synjunin hjá Afrikumönnum?
Geta stjórnmálin i Afriku
nokkurn tima orðið með sama
hætti og áður?
M.F.: Nei. Nýtt viðhorf er
komið til. Þarna kemur fram
raunveruleg eining i fyrsta
sinni I tiu ár. Afrikumenn
sannfærast um einingarmátt,
sem þá dreymdi ekki um.
Könnungarnefnd Pearce
lávarðar hefir leitt i ljós, að
Afrikumenn eru að rumska.
E.S.: Fregnir frá Ródesiu
benda til, að Afrikumenn eigi
von á þvi, að brezka stjórnin
taki að nýju upp samninga og
nái hagfelldari niðurstöðu en
áður. Horfur virðast ekki á að
svo fari, og hvaða afleiðingar
geta þau vonbrigði Afriku-
manna haft.?
M.F.: Ég geri ráð fyrir
miklum erfiðleikum. Hin nýja
eining kemur sennilega fram
með ýmsu móti, og hún gæti
leitt til ofbeldisverka. Evrópu-
menn i afskekktum sveita-
héruðum gætu orðið fyrir of-
sóknum, sem ekki eru dæmi
um til þssa. Afskipti Suður
Afrikumanna gætu einnig
komið til, einkum ef hvitir
menn i Ródesiu standa alger-
lega einir uppi og geta ekki
treyst á afrikönsku lögregluna
eða Afrikumenn i hernum.
Framvindan gæti orðið ótrú-
lega hröð.
E.S.: Haldið þér, að komið
gæti til alvarlegra ofbeldis-
verka?
M.F.: Já.
E.S.: Hvenær þá? Að tiu
eða tuttugu árum liðnum, eða
ef til vill að ári?
M.F.: Ég er sannfærður um
algert vandræðaástand, ef
menn af evrópskum uppruna
ná engum samningum, ekki
einu sinni við hægfara Afriku-
menn. Hjá þvi getur ekki
farið, að innfæddir Afriku-
menn fyllist þrjózku, og til
ofbeldis hlýtur að draga, ef
ekki bólar á neinum fram-
förum eða samkomulagi.
K.S.: Haldið þér að til þessa
komi á næstu þremur árum til
dæmis?
M.F.: Ekki þarf það endi-
lega að vera. öldurnar kann
að lægja I bili. En blóðsút-
hellíngar eru óhjákvæmileg
afleiðing þess, að ekkert sam-
komulag næst. Ég treysti mér
ekki til að segja fyrir um,
hvort til þess kemur eftir eitt,
tvö, þrjú, fimm eða tíu ár.
E.S.: En ef við vendum nú
okkar kvæði í kross. Hvað
getur rikisstjórn Ihaldsflokks-
ins hérna heima gert?
M.F.: Lögin um refsiaö-
gerðirnar þarf að leggja fyrir
þingið að nýju i haust og
flokksþing Ihaldsflokksins er
einnig I haust. Stjórnin hefir
þvi fáeina mánuði til stefnu.
Ég geri ráð fyrir, aö sumir af
fylgismönnum hennar hefji
baráttu fyrir því, að fallið
verði frá refsiaðgerðum og
Smith viðurkenndur raun-
verulegur stjórnandi Ródesiu.
Sumir ráðheranna vilja senni-
lega fallast á þetta.
Nokkrar likur eru þó á, að
meirihluti Ihaldsflokksins vilji
segja sem svo: „Við sögðumst
halda fast við fimmta atriði
samkomulagsins, eða að
aðilar vildu veita þvi viðtöku.
Nú hefir komið i ljós, að svo er
ekki, og þess vegna verður allt
að vera óbreytt. Refsiað-
gerðum verður að halda
áfram, og stjórn Smiths
verður ekki viðurkennd. Við
getum ekki miðað stefnu
okkar einungis við Ródesiu,
heldur verðum við einnig að
hugsa um virðingu okkar á
alþjóðavettvangi”.
E.S.: Ef við hverfum nú frá
andstæðingunum og snúum
okkur að yðar eigin flokki.
Hvernig bregzt stjórnarand-
staða Verkamannaflokksins
við væntanlegum afneitunar-
úrskurði könnunarnefndar
Pearce lávarðar?
M.F.: Ég geri ráð fyrir, að
bæði skuggaráðuneytið og
stjórn flokksins telji afneit-
unina órækan úrskurð. Þess
vegna er ekki aðeins óhjá-
kvæmilegt að halda refsi-
aðgerðum áfram, heidur
verðum við einnig að herða á
þeim og efla framkvæmd
þeirra, einkum hjá Smeinuðu
þjóðunum.
1 öðru lagi verðum við undir
eins að krefjast þess, að
ábyrgir leiðtogar Afriku-
manna taki þátt i öllum sam-
komulagsumleitunum i fram-
tiðinni.
I þriðja lagi þurfum við að
taka til athugunar, með hvaða
hætti við getum stuðlað að
varðveizlu einingar Botswana
og Zambiu i þvi róti, sem er á
viðskiptum og efnahagsfram-
vindu i þessum hluta álfunnar.
Viðurkenna veröur I fram-
kvæmd, að þessi lönd hafi sér-
stöðu, og okkur ber að veita
þeim meiri stuðning og aðstoð
en við höfum til þessa gert.
E.S.: Hve miklu ræður fyrr-
verandi stjórn Verkamanna-
flokksins um afstöðu hans nú i
stjórnarandstöðu? Hann
ræddi við hvita Ródesiumenn,
sem voru að reyna að ná sam-
komulagi, og litlu munaði að
það næðist i viðræðunum, sem
fram fóru tvivegis. Gæti
Verkamannaflokkurinn til
dæmis, svo að eitthvað sé
nefnt, nokkurn tima fallizt á,
að Bretar beittu ■hervaldi I
Ródesiu?
M.F.: Mikið vatn hefir til
sjávar runniö siöan i upphafi
þessara átaka, að við vildum
sumir láta handtaka Smith og
félaga hans, en það hefði að
sjálfsögðu vakið mikla furðu i
nokkra daga. Mer var þegar
ljóst, að úr þessu gæti aldrei
orðið, ef það væri ekki gert
fyrstu vikuna. Ég hefi ekki trú
á, að nein brezk rikistjórn gæti
Framhald á bls. 19