Tíminn - 02.12.1973, Síða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 2. desember 1973.
Menn og málcfni
Byggðastefna
ríkisstjórnarinnar
Fjöldi fiskiskipa i Grindavfkurhöfn f sumar.
Pólitíska
fjórfestingin
t erindi, sem Halldór E.
Sigurðsson, fjármálaráðherra,
flutti á ráðstefnu Framsóknar-
manna um sveitarstjórnarmái,
ræddi hann um byggðastefnuna
og þau umskipti, sem orðið hafa i
landinu á hinum fjölmörgu sviö-
um með rikisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar, eftir 12 ára setu
„viðreisnarstjórnar”. Hér fara á
eftir kaflar úr erindi Halldórs:
Eitt af þvi, sem talin voru rök
fyrir nauðsyn breyttrar
kjördæmaskipunar árið 1959 var
það, að með henni væri lokið póli-
tiskri fjárfestingu, sem átt hafði
sér stað i landinu um áratuga
skeið. Siðan var þetta orðað
þannig, að með þvi að ftreyta
kjördæmaskipuninni væri komið i
veg fyrir pólitiskt vald
Framsóknarflokksins, sem hafði
staðið fyrir þessari pólitisku fjár-
festingu. t>að,sem átt var við með
pólitiskri fjárfestingu, var það, að
vegir höfðu verið lagðir um land-
ið. Sima hafði verið dreift um
landið. Kafmagni hafði verið
dreift um landið og hafnir höfðu
verið byggðar, sjúkrahús o.fl. Ef
við litum til baka, þá tel ég, að
Framsóknarflokkurinn megi vel
við una, að limabilið frá 1919-1958
skyldi við hann kennt. Hað var þá
eitt merkasta timabil i sögu þess-
arar þjóðar. A þessu timabili
hafði, auk þess sem ég hef þegar
drepið á, gerzt, að þjóðin hafði
fengið fullkomnað sjáll'stæði sitt
og sýnt það i verki,að hún var fær
um að lifa sem sjálfstæð þjóð i
þessu landi. En jafnhliða þvi,
hafði þjóðin haft það hugfasl, að'
hún varð að byggja landið allt.
Svo fámenn þjóð sem islenzka
þjóðin var og er, verður hún að
byggja allt sitt land, ef hún á að
halda pólitisku sjálfstæði sinu.
Þetta hafði Framsóknarflokkn-
um verið ljósara en öðrum flokk-
um. Og til þess að þetta mætti
gerast, urðu stjórnvöld að hafa
áhrif á það að halda þar byggð,
þar sem byggð var i hæltu og
gæta þess, að sem mest jafnvægi
væri á byggðaskipan i landinu.
Vanræksla
„viðreisnar"
Timabil viðreisnar, sem hófst
að þessu loknu, var að sjálfsögðu i
andstöðu við þetta. Það var ekki
ástæða til, að þeir, sem töldu
þurfa að breyta kjördæmaskipun-
inni á svo róttækan hátl sem gert
var 1959, myndu telja það höfuð-
verkefni sitt að gæta jafnvægis i
byggð landsins eða halda uppi al-
mennri fjárfestingu úti um lands
byggðina, sem þeir áður höfðu
kallað „pólitiska fjárfestingu”.
Enda hafði það gerzt á árunum
1960-70, að fjárfesting i landinu
hafði verið minni en áður hafði
verið, miðað við þá möguleika,
sem þjóðin hafði til fjárfestinga.
Togaraflotinn hafði gengið saman
og frystihúsin, sem voru byggð á
4. og 5. tug aldarinnar, höl'ðu
einnig að mörgu leyti ekki verið
við haldið, svo sem skyldi og
nauðsyn bar til. Það var öllum
ljóst, að framundan var það, að
Bandarikjamenn mundu gera
miklar og róttækar kröfur til
hreinlætis á sviði fiskiðnaðarins
og til þess að mæta þeim kröfum,
sem voru búnar að vera háværar
nokkuð lengi, þurfti að gera stór-
átak i fiskiðnaðinum. Það vissu
llka allir, að Bandarikjamarkað-
urinn var sá bezti fiskmarkaður,
sem tslendingar höfðu, og nauð-
syn bar þvi til að auka hann held-
ur en að draga úr honum og mæta
þvi kröfum þeirra um aðgerðir
þar um.
Hins vegar hafði viðreisnar-
stjórnin ekki sinnt þessu verkefni,
og það var ógert, þegar stjórnar-
skiptin urðu. Sama var að segja
,um endurnýjun á togaraflotan-
um. A siðasta ári viðreisnarinnar
hafði undirbúningur að endur-
nýjun togaraflotans byrjað og þá
fyrst og fremst miðað við það, að
taka stærstu og þéttbýlustu
stöðvarnar, eins og Reykjavik,
Akureyri og Hafnarfjörð, og
endurnýja togaraflota þar, en
láta landsbyggðina yfirleitt eiga
sig um slikar aðgerðir. Þannig
var ástandið, þegar núverandi
rikisstjórn kom til valda 1971.
Byggðastefnan
En þetta var ekki eina sviðið,
þar sem verkefni voru mjög að-
kallandi. Heldur hafði verið um
langt árabil i opinberum fram-
kvæmdum mjög haldiö að sér
höndum. Það'þarf ekki orðum að
þvi að eyða, að i félagslegri upp-
byggingu er ekki hægt að halda
kyrrstöðu án þess að ganga aftur
á bak. Timinn sjálfur krefst þess,
að þar sé um aðgerðir að ræða,
svo sem i skólabyggingum,
heilsuræktarstöðvum og sam-
göngumálum, en allt þetta hafði
verið i hinum mesta öldudal hjá
viðreisnarstjórninni.
Verkefnin, sem núverandi
rikisstjórn fékk i fang.er hún kom
til valda, voru þvi æpandi, hvert
sem var litið, en eitt af þvi, sem
hún taldi sér höfuðverkefni, var
að halda byggðinni um land allt,
þ.e. að halcía sem mestu jafnvægi
i byggðum landsins, halda uppi
raunhæfri byggðastefnu. Að þvi
mun ég nú vikja, hvernig núver-
andi rikisstjórn hefur snúizt við
þeim verkefnum.
Fiskiskipaf lotinn
Atvinnumálin er undirstaöa
þess, að fólk geti haldiö byggö á
þeim stöðum, þar sem það vill
dvelja. Það var þvi eitt af fyrstu
verkefnum þessarar rikisstjórn-
ar að snúa sér að þvi að byggja
upp atvinnutæki handa landsfólk-
inu og hafa það hugfast að dreifa
þessum atvinnutækjum sem mest.
um landið allt. Þess vegna hefur á
þessum rúmum tveimur árum,
sem núverandi rikisstjórn hefur
setið að völdum, verið keyptir til
landsins hartnær 50 togarar. Er
hér um að ræða stórfelldasta
átakið, sem nokkru sinni hefur
verið gert i uppbyggingu á sviði
sjávarútvegs og það sem er ein-
kennandi fyrir þessa uppbygg-
ingu er, að dreifing togaraflotans
er bundin við hafnirnar iandið um
kring. Þess vegna hafa á yfir-
standandi ári borizt fregnir
hvarvetna að af landinu um það,
að atvinna væri nóg og mikil og
það væri frekar að vantaði fólk til
að vinna úr þeim verkefnum, sem
fyrir lægju, heldur en að það væri
vinnuskortur.
Frystihúsin
1 öðru lagi hefur rikisstjórnin
snúið sér að þvi að byggja upp
fiskiðnaðinn i landinu. Hún hefur
gert það með þeim hætti, að á
þessu ári mun verða unnið fyrir á
annan milljarð við uppbyggingu i
frystih. landsins. Hér er um að
ræða stórfelldasta átakið, er gert
hefur verið á þvi sviði,og þetta er
gert samkvæmt fyrirfram gerðri
áætlun, sem Framkvæmdastofn-
un rikisins hefur unnið að. Afram
verður haldið á næstu árum með
þessa uppbyggingu, og gert er ráð
fyrir að á 4-5 árum takist að gera
^ flest frystihús landsins þannig úr
garði, að þau standist þær kröfur,
sem til þeirra verða gerðar um
hreinlæti og hollustuhætti.
Jafnhliða þvi, sem verið er að
byggja upp þennan fiskiðnað, er
einnig verið að byggja upp um-
hverfið og bæta umhverfið kring-
um frystihúsin til þess að
hreinlætis gæti einnig utan dyra
sem innan.
Vinnslustöðvar
landbúnaðarins
Þriðja átakið, sem rikisstjórnin
hefur gert, er uppbygging á sviði
vinnslustöðva landbúnaðarins.
Það var sama sagan að segja um
það eins og önnur atvinnutæki i
þessulandi, að á árum viðreisnar
stjórnarinnar hafði algjörlega
verið vanrækt að bvggja upp
vinnslustöðvar landbúnaðarins.
Svo var komið, að ekkert slátur-
hús á Islandi var talið hæft til að
flytja út kjöt,og það var ekki hægt
að flytja kjöt úr úr landinu, þó að
markaðir væru góðir, vegna þess
að hinir erlendu kaupendur neit-
uðu að kaupa úr þeim sláturhús-
um, sem slátrað var i hér á landi.
Löggjöf var sett um þetta efni og
háværai kröfur gerðar til slátur-
leyfishafa um aðbúnað i sam-
bandi við þær aðgerðir. En
fjármagnið til að framkvæina
þetta var ekki til staðar, þess
vegna voru það aðeins þeir, sem
voru fjárhagslega sterkir, sem
gátu farið i framkvæmdir, og þó
tæplega það, þvi að siðan núver-
andi rikisstjórn komst til valda,
hefur hún orðið að lána eða út-
vega þessum aðilum fjármagn til
þess að greiða eða styðja þá við
uppbyggingu á vinnslustöðvum,
sem þeir voru þó farnir að hefja
verkið við, áður en viðreisnar-
stjórnin fór frá völdum. Þannig
var yfirleitt búið að atvinnu-
rekstrinum.
Iðnaðurinn
Sama má segja um iðnaðinn i
landinu. Það var ekkert gert sér-
stakt fyrir iðnaðinn i landinu fyrr
en á kreppuárunum hinum siðari,
er atvinnuleysi var svo mikið,
að flótti varð á landsfólkinu til
annarra landa. Þá var farið að
reyna að hefjast handa um ein-
hverjar aðgerðir i iðnaði. Allt var
það skipulagslaust og það fjár-
magn. sem útvegað var til þeirra
aðgerða, var það dýrasta fjár-
magn, sem hægt er að fá, þvi að
yfirleitt var um að ræða lán tekin
i þýzkum mörkum.
Enda þótt mér sé ljóst, að betur
má,ef duga skal, i sambandi við
aðgerðir i þágu iðnaðarins hér á
landi, þá hefur þó stórt átak verið
gert i þvi að reyna að efla iðnað-
inn. A yfirstandandi ári var gert
stórátak til að efla atvinnuvegina,
með þvi að aukið var verulega
fjármagn til þeirra fjárfestinga-
lánasjóða. sem lána til uppbygg-
ingar atvinnuveganna. T.d. var
tvöfölduð fjármagnsútvegun til
Stofnlánadeildar landbúnaðarins,
sem eigið fé. Næstum þvi það
sama má segja um Fiskveiða-
sjóðinn og við Iðnlánasjóðinn var
þetta margfaldað, þvi að Iðnlána-
sjóður hafði áður fengið um 15
millj. kr. framlag frá rikissjóði,
en fær nú á þessu ári um 100 millj.
kr.
Jöfnun
aðstöðu
skólanemenda
Eitt af þvi, sem unnið hefur
verið að nú á siðustu árum i sam-
bandi við framkvæmd byggða-
stefnunnar er, að fjárfesting til að
jafna aðstöðu unga fólksins til
náms, hefur verið aukin úr 15
millj. i 75 millj. kr. á þessum
þrem fjárlögum, sem núverandi
rikisstjórn hefur undirbúið. Nú er
það ljóst, að til þess að ná þvi
marki að gera þessa aðstöðu sem
jafnasta, mun þessi fjárveiting
ekki nægja,og er stefnt að þvi að
reyna að ná henni á næsta ári.
Hér um mikið mál að ræða, þvi að
auðvitað þarf það að vera svo, að
það sé sama hvar nemandinn er
búsettur á landinu, að þá hafi
hann sömu möguleika til mennta,
þ.e.a.s. kostnaðarlega, þvi að
hann getur aldrei haft það i okkar
fámenna landi þannig, að hann
geti gengið heiman frá sér i fram-
haldsskóla, eins og hann getur
gert hér i þéttbýliskjarnanum.
Hitt er svo annað mál, að það á að
vinna að þvi með oddi og egg að
reyna að lengja veru nemend-
anna úti um landsbyggðina með
þvi að gera framhaldsdeildir við
gagnfræðaskólana og héraðsskól-
ana, sem fyrir eru, með þvi að
bæta þar einum eða tveimur vetr-
um við, þvi að það er mikill mun-
ur, hvort að nemandinn þarf að
fara heiman að frá sér, þegar
hann er 16 eða 18 ára. Þessu ber
hina mestu nauðsyn til að koma i
framkvæmd og eitt af þvi, sem
núverandi rikisstjórn vinnur ötul-
lega að, er einmitt þessi þáttur
framkvæmda”.
— TK.