Tíminn - 15.03.1974, Qupperneq 7

Föstudagur 15. marz 1974.
TÍMINN
7
850 BILANIR i BANDA
RfSKUM KJARNORKU'
VERUM Á RÖSKU ÁRI
Enn eitt hneykslismáliö er nú
komið upp vestur i Bandarikjun-
um, að þessu sinni i kjarnorku-
málanefnd þeirra þar vestra.
Opinber rannsóknarnefnd, sem
skipuð var til að kanna máleíni
kjarnorkumálanefndarinnar,
segir, að möguleikarnir á stór-
felldum bilunum i kjarnorkuver-
um séu mun meiri, en menn höfðu
gert sér i hugarlund. Á aðeins
rúmu ári áttu sér stað 850 bilanir i
30 kjarnorkuverum.
Formælandi rannsóknar-
nefndarinnar (AEC Tast force re-
port: Study of the Reactor
Licensing Process) segir, að
margar af þessum bilunum hafi
verið svo alvarlegar, að þær hafi
truflað eðlilegt eftirlit með öðrum
kjarnorkuverum.
I álitsgerð rannsóknarnefndar-
innar segir, að 40% bilananna
megi rekja til mistaka við hönnun
kjarnorkuveranna, sem leitt hafi
til alvarlegra verksmiðjugalla.
— Það má fara nærri um,
hvernig ástandið verður orðið á
næsta áratug með sama áfram-
haldi, en þá verða kjarnorkuverin
að sjálfsögðu mun fleiri en þau
Sykur
gegn
olíu
Rikisstjórn Indverja hefur
nú uppi ráðagerðir i þá veru
að nota sykur sem vopn i
baráttu sinni fyrir bættum
efnahag landa sinna.
Sykurframleiðsla Indverja
er allveruleg, og er áætlað,
að i ár muni þeir flytja út
milli 300.000 og 500.000 tonn
af þessu góðgæti, sem við Is-
lendingar eigum vist heims-
met i að hakka i okkur.
(Munið eftir hausatölunni
margnefndu).
Indverjar hyggjast reyna
að flytja út 4,5 milljónir
tonna af sykri fram til októ-
bermánaðar, en litlar vonir
standa til að það takist.
Þessar áætlanir Indverja
um útflutningsaukningu eru
til komnar vegna stóraukins
oliuverðs, en undanfarið hef-
ur verð á oliu fjórfaldast. Má
á þessu sjá, að það er ekki
hvað sizt á hinum vanþróuðu
löndum, sem oliukreppan
bitnar.
A siðastliðnu ári nam sykur-
uppskeran á Indlandi 3,9
milljónum tonna, en af þeim
fóru 250.000 tonn i útflutning.
Fjármálaráðherra Ind-
lands óttast, að vegna hækk-
andi olluverðs neyðist Ind-
verjar til að stórauka út-
flutning á ýmsum vöruteg-
undum, sem þeir mega illa
við að missa, svo sem sem-
enti, flutningaáhöldum,
stáli, járni og úrvals hris-
grjónum, sem ætla mætti að
Indverjar hefðu fulla þörf
fyrir i öllu sinu hungurvol-
æði.
Á siðasta ári fluttu Ind-
verjar u.þ.b. 100.000 tonn af
hrásykri til Bretlands og
Bandarikjanna, en þau
150.000 tonn, sem þar bættust
við sykurútflutninginn fóru
til Malasiu, Bangla Desh, Ir-
ans, Indónesiu og fursta-
dæmanna við Persaflóa.
PHL
eru nú, sagði formælandi rann-
sóknarnefndarinnar. Og hann
bætti þvi við, að sum kjarnorku-
verin væru vart svo mikið sem at-
hugunarhæf.
— Tæknileg vandamál, bætti
formælandinn við, eru ekki vön að
vekja ugg i brjósti fólks, en þegar
þau skjóta upp kollinum i kjarn-
orkuverum, er engin ástæða til
kæruleysis.
Fram til þessa hefur verið talið,
að áhættan við framleiðslu kjarn-
orkuvopna væri óveruleg, eða
u.þ.b. 1 á móti 1.000.000 . Nú þyk-
ir sýnt, að hún sé mun meiri.
Hverjar afleiðingarnar yrðu, ef
eitthvað l'æri úrskeiðis, er erfitt
að segja um, en varla yrðu þær
yfirmáta gleöilegar, nema
kannski fyrir þá, sem telja mann-
kyninu bezt borgiö dauðu.
GRÆNLEND-
INGAR FÁ SÍMA
DANIR fengu fyrir
skömmu lán hjá Evrópska
f járfestingarbankanum að
upphæð sem svarar um 520
milljónum ísl. kr. til þess
að greiða kostnað við að
koma á simasambandi
milli þorpanna á vestur-
strönd Grænlands. Þegar
framkvæmdum lýkur,
verður komið á símasam-
band allt frá Jakobshöfn í
norðri suðurtil Nanortalik,
og hægt verður að hringja
frá þorpunum á vestur-
ströndinni til Danmerkur,
en til þessa hefur aðeins
verið hægt að hringja
innanbæjar,og ekki hafa
aðrir bæir en Góðvon, sem
er stærsti bær á Grænlandi,
haft síma og telexsamband
við Danmörku.
Tækja búnaðinn kaupa
Danir af Japönum, sem einnig
leggja á ráðin um hina tæknilegu
hlið málsins.
Framkvæmdir eru raunar
þegar hafnar, og i fyrra var
komið á sambandi frá Friðriks-
von yfir Góðvon til Sykurtopps-
ins. A þessu ári er áætlað að
lengja simanetið frá Sykur-
toppnum til Holsteinsborgar og
Syðri-Straumfjarðar. Næsta ár
kemur röðin að Egedesminni og
Diskóflóa og e.t.v. Umanak.
ERÍTREA — póli
tísk púðurtunna
Ef til vill hafa menn ekki tekið
eftir þvi i öllum gauragangnum,
sem undanfarið hefur gengið yfir
riki hins aldna keisara Haile Se-
lassie, að auk fjölda ættbálka,
eru tvær að ýmsu leyti ólikar
þjóðir, sem byggja keisaradæmi
öldungs þessa. Þar má nefnilega
auk Eþiópiumanna, sem telja
21.000.000 manna finna tvær mill-
jónir Eritreumanna. t landi
þeirra, sem er nyrzti hluti rikisins
er borgin Asmara, en i henni búa
nær 180.000 manns, og er hún þvi
næst stærsta borg rikisins.
Það var einmitt i þessari borg,
sem uppreisnin hófst nú á dögun-
um.
En sú uppreisn var ekki sú
fyrsta, sem gerðhefur verið i Eri-
treu á undanförnum árum.
Það var árið 1962, sem Eritrea
sameinaðist Eþiópiu með ein-
róma samþykki hinna 68 fulltrúa
á þingi Eritreu.
Eritreumenn eru æfagömul
þjóð. Fyrir 2000 árum var landinu
stjórnað frá borginni Axus, og
voru Eritreumenn þá i nánum
tengslum við Araba, og einnig við
Grikki. Seldu þeir bæði gull og
reykelsi og svo fila, sem notaðir
voru i hernaði.
Eftir þvi sem sól hins
Aust-rómverska heimsveldis
hneig, minnkuðu samskipti Eri-
treumanna við umheiminn, og
svo fór að lokum, að þeir máttu
gleymdir kallast.
Það var svo ekki fyrr en Vasco
da Gama fór sina frægu India-
reisu á fimmtándu öld, að Eritrea
losnaði úr einangruninni.
Allt frá lokum miðalda hafa
Eritreumenn átt i striði. Meðan
land þeirra var hluti hins
eþiópska furstadæmis Tigrai,
áttu þeir I striði við innrásarheri
frá Sómaliu. Egyptalandi, Tyrk-
landi, Súdan og íoks ítalíu.
Frá þvi 1890 og fram til 1936 var
Eritrea Itölsk nýlenda. Þar á eftir
var landið svo hluti hinnar itölsku
Austur-Afriku. Það stóð þó ekki
lengi, þvi árið 1941 hröktu Bretar
ítali burt úr þessum heimshluta
og varð draumur Mussolinis um
endurreisn Rómarveldis upp frá
þvi almennt aðhlátursefni.
Um leið og Eritrea hafði verið
frelsuð úr klónum á itölsku fasist-
unum, byrjuðu stórveldin að rif-
ast um framtið hennar.
Það var úr, að Sameinuðu þjóð-
unum var falin lausn vandans.
Undir þeirra handarjaðri ákváðu
Eritreumenn að sameinast
Eþiópiu og mun það einkum hafa
verið af. efnahagsástæðum. Það
er nefnilega harla margt ólikt
með Eþiópiumönnum og Eritreu-
mönnum þó saga þeirra hafi oft
viljað renna saman i einn farveg
á undanförnum öldum. Það er t.d.
eitt, að nær allir Eþiópiumenn
játa kristni, en það gera aðeins
30% Eretreiumanna. Hinir játa
Islam. Þar á ofan mæla þjóðirnar
á ólikar tungur.
Fram til ársins 1967 fór allt
friðsamlega fram i Eritreu. En
það ár flúðu 12.000 Eritreumenn
til Súdan, eftir að heimili þeirra
höfðu orðið fyrir sprengiárásum
keisarans aldna i Addis Abeba.
Fleiri hundruð manns ku hafa
farist i þessum loftárásum, en
aldrei hfur fengist neinn botn i
það, til hvers þær voru gerðar.
Upp úr þessu stofnuðu þjóð-
ernissinnar i Eritreu með sér her.
Frelsisher Eritreu. Her þessi
taldi I upphafi 2000 manns, en er
nú mun fjölmennari.
Það getur þvi svo farið, aö
frelsisher Eritreu eigi eftir að
reynast Haile Selassie öllu
skeinuhættari, en uppreisnar-
menn I Eþiópiu sjálfri.
PHL
KYNNING Á MENNINGU SAAAA
i NORRÆNA húsinu cr nú sifeilt
unnið að undirbúningi kynningar
þeirrar á Lappameningu, sem á
að standa yfir 19. til 26. apríl n.k.
Hér er rétt að vikja nokkuð að
orðinu ,,Lappi”. Það orð má
kallast úrelt og nú nær aldrei
notað annars staðar á Norður-
löndum. Þess i stað kemur orðið
same samer, sem verður á is-
lenzku Sami, Samar.Þaðorð nota
Samarnir um sig sjálfa, og i sam-
bandi við kynningu þá, er að ofan
getur, verður orðið Sami, og orð
leidd af þvi, alls staðar notað.
,,Samavikunni” var hagað
á likan hátt og færeysku vik-
unni siðastliðið vor, þar verða
sýningar, kvikmyndir, fyrir-
lestrar, tónleikar o.s.frv. Stund-
um er talað um, að menning
Samanna sé að deyja út, en þess
sjást mörg merki, að sú
fullyrðing á sér ekki stað. Vissu-
lega neyðast margir Samar til að
hverfa frá hinum hefðbundna at-
vinnuvegum, hreindýrahaldinu
og fiskiveiðunum, og verða þá að
gefa sig að öðrum störfum. En
málið, lisfviðhorfið og hinar
gömlu listgreinar þeirra lifa
áfram og þróast, einnig meðal
þeirra Sama, sem hafa flutzt til
bæja og borga.
Segja má, að nú sé eiginlega að
koma fram á sjónarsviðið fyrsta
kynslóð Sama, sem i er fólk, sem
hlotið hefur háskólamenntun og
getur sjálft gengið fram fyrir
skjöldu og krafizt réttar til handa
Sömum, málfarslega, menningar
legs og stjórnarfarslegs.
Samamenning sú, sem kynnt
verður á Samavikunni, verður
fyrst og fremst menning þeirra,
eins og hún er nú. Nær 15 Samar
taka þátt i kynningunni, og er
ekki að efa, að þeir muni lifga
svip Reykjavkur með hinum
fallegu og skrautlegu búningum
sinum.
Af atriðum úr dagskránni má
geta um listsýningu þar sem
listamenn frá Noregi, Sviþjóð og
Finnlandi taka þátt. Einnig
verður heimilisiðnaðarsýning,
bókasýning, þar sem veröa bækur
um og eftir Sama frá samska
bókasafninu i Karasjok, og enn-
fremur verða til sýnis þjóðfræði-
munir úr Tromso-safni. Meðal
fyrirlesara má nefna fil. dr.
Israel Ruong frá Uppsalaháskóla
en hann er sérfræðingur um
tungu og bókmenntir Sama, og
listamanninn Iver Jaks frá
Kautokeino, sem mun tala um
myndlist og listiönað Sama. Enn-
fremur koma fyrirlesarar frá
Tromso-safninu og Norrænu
Samastofnuninni i Kautokeino,
sem er alveg nýtekin til starfa. 1
hópnum verða einnig margir
færir listamenn. Meðal þeirra er
söngvarinn Nils-Aslak Valkepaa
frá Karesuanto i Finnlandi. Hann
mun ásamt einum þekktasta
jasstónlistarmanni Finnlands
halda tvenna tónleika á Sama-
vikunni.
Samavikan i Norræna húsinu er
skipulögð i samráði við nokkrar
af eigin menningarstofnunum
Samanna, svo sem lýðhásóla
þeirra i Jokkmokk og Norrænu
Samastofnunina. Alf Isak
Keskitalo. deildarstjóri við
Samastofnunina, kom nýlega til
Norræna hússins til aö ræða at-
riði dagskrárinnar.
<3

SAMVIRKI
Barmahlíð 4 ASími 15-4-J60
Alf Isak Keskitaio, deildarstjóri við Norrænu Samastofnunina er
hingað kominn til þess að undirbúa „Samavikuna” Hér er hann ásamt
Maj-Britt Imnader, forstöðukonu Norræna hússins, I bókasafni
hússins. Alf Isak skartar þarnar skrautbúningi Sama, sem eru menn
mjög listfeng.ir.
Framleiðslu
samvinnufélag
RAFVIRKJÁ
annast allar
almennar
• raf lagnir
og viðgerðir