Tíminn - 25.01.1975, Blaðsíða 7

Laugardagur 25. janúar 1975
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Kitstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Heigason. Augiýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i AOalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasöiu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.

J
Viðskipfahallinn
1 ræðu, sem Ólafur Jóhannesson dóms- og við-
skiptamálaráðherra flutti á fundi Framsóknar-
félags Reykjavikur i fyrrakvöld, upplýsti hann
m.a.,að hallinn á viðskiptunum við útlönd hefði
orðið 15.3 milljarðar króna, eða sem sváraði 11.5%
af þjóðarframleiðslunni. Til samanburðar má geta
þess, að á árinu 1973 varð viðskiptahallinn 2.6 mill-
jarðar króna eða 2.8% af þjóðarframleiðslunni.
Mestur hefur hallinn orðið á siðustu mánuðum
ársins 1974, en i ágúst siðastliðinn, þegar núver-
andi rikisstjórn var mynduð, var áætlað að hann
yrði 9.2 milljarðar á árinu. Ein helzta ástæðan til
þess, að viðskiptahallinn hefur orðið svona gifur-
legur, eru versnandi viðskiptakjör, en þau urðu 11%
lakari á árinu 1974 en 1973. Það hefur að sjálfsögðu
leitt af hinum mikla viðskiptahalla, að gjaldeyris-
staðan hefur stórversnað, og var gjaldeyrissjóður-
inn i árslok 1974 ekki nema fimmtungur þess, sem
hann var i byrjun ársins. í árslokin var hann ekki
nema tveir milljarðar, eða sem svarar hálfs-
mánaðar innflutningi, miðað við sama innflutning
og varð fyrstu 4 mánuði ársins 1974.
í ræðunni upplýsti Ólafur Jóhannesson enn
fremur, að verðlag á vöru og þjónustu hefði orðið
til jafnaðar 42-43% hærra á árinu 1974 en árið áður,
en kauptaxtahækkanir launþega hefðu að meðal-
tali numið um 48%.
í framhaldi af þessu sýndi Ólafur Jóhannesson
fram á, að ástandið væri nú þannig, að engar for-
sendur væru nú fyrir almennri kauphækkun, en á
hinn bóginn mætti færa ýmislegt til betri vegar
með öðru móti. Hann færði rök að þvi, að ástandið
væri nú annað og betra, ef Alþingi hefði fallizt á
efnahagsfrumvarp vinstri stjórnarinnar á siðastl.
vori. Þær ráðstafanir, sem núv. rikisstjórn hefur
gripið til, hafa haldið atvinnuvegunum gangandi,
en þær eru ekki fullnægjandi, og nú þarf þvi að
gera frekari ráðstafanir. Á næstunni þarf að at-
huga, hvers eðlis þær ættu að vera, en skiljanlega
er erfitt að taka ákvörðun um slikt á meðan allt er
á huldu um fiskverð, kjarasamninga o.fl.
Til dæmis um ráðstafanir nefndi Ólafur Jó-
hannesson samræmdar aðhaldsaðgerðir i peninga-
og lánamálum. Enn fremur þyrfti að draga úr
einkaneyzlu, og einnig hefði komið til athugunar,
hvort ekki væri ráð, að koma á skyldusparnaði. Þá
kæmi og til mála að leggja sérstök innflutnings-
gjöld á ákveðnar vörutegundir og skattleggja far-
miða, svo að nokkuð sé nefnt. Ráðherra gat þess
og, að ef til vill yrði ekki hjá þvi komizt að draga úr
framkvæmdum. Varast verður i þessu sambandi,
sagði hann, að gripa til fátkenndra aðgerða. Það
verður að gæta hófsemdar og fara vissan meðal-
veg og hafa á þvi góðar gætur að þau ráð, sem beitt
verður leiði ekki af sér, að menn leysi einn vanda,
en auki á annan.
Horfur á þessu ári eru miður góðar, sagði Ólaf-
ur Jóhannesson, en við skulum þó ekki gleyma
ljósu dráttunum með öllu. Þar ber hæst, að at-
vinnuleysi er nær ekkert i landinu. 1 annan stað
erum við á ýmsan hátt vel undir það búnir að tak-
ast á við örðugleika. Þvi veldur atvinnuuppbygg-
ing sú, sem átt hefur sér stað á undanförnum ár-
um. íslendingar hafa lika sýnt og sannað, að þeir
eru vinnusamt fólk. Það mark, sem fyrst og
fremst ber að keppa að og miða við, er að tryggja
að atvinnuvegirnir verði áfram i fullum gangi og
atvinna verði næg. Oftsinnis hafa Islendingar átt
við meiri örðugleika að etja en nú og sigrazt á
þeim.
Þ.Þ.
Joseph C. Harsch, The Christian Science AAonitor:
Hví var Lippmann
andvígur Trúman?
Afstaða, sem olii vinum hans vonbrigðum
Walter Lippmann
Eins og áöur hefur veriö
greint frá, lézt i vetur einn
þekktasti og viöurkenndasti
blaöamaöur, sem Banda-
rfkin hafa átt, Walter Lipp-
mann, 85 ára aö aldri. Hann
skrifaöi i marga áratugi
greinar, sem birtust i biöö-
um víöa um heim, og fjöli-
uöu þær oftast um alþjóöleg
stjórnmái. Um skeiö birtust
greinar hans i Timanum.
Mörgum kann aö þykja
undarlegt, aö Lippmann
hallaöist yfirleitt meira aö
republikönum en demókröt-
um I utanrlkismálum og var
ástæöan sú, aö hann taldi þá
varfærnari og ekki eins
íhlutunarsama um mál ann-
arra þjóöa. Af þessum
ástæöum studdi hann Nixon
f forsetakosningunum 1968.
Lippmann áleit, aö Nixon
væri manna liklegastur til
aö geta breytt utanrikis-
stefnu Bandarikjanna i þá
átt, aö sambúöin viö Sovét-
ríkin og Kina batnaöi, og
þetta geröi Nixon lika. Af
svipuöum ástæöum beitti
Lippmann sér gegn Truman
I forsetakosningunum 1948,
þvi aö hann óttaöist ekki aö-
eins afleiöingar þess, aö
sami flokkurinn færi lengi
meö völd, heldur taldi hann
einnig hættu fólgna I Tru-
m ans-kenningunni svo-
nefndu, þ.e. aö Bandarikin
beittu sér hvarvetna og und-
ir öllum kringumstæöum
gegn valdatöku
kommúnista. Vietnam-
styrjöldin sannaöi, aö Lipp-
mann haföi haft rétt fyrir
sér. í eftirfarandi grein
ræöir einn þekktasti blaöa-
maöur Bandaríkjanna,
Joseph C. Harsch, um þessa
afstööu Lippmanns:
FRJÁLSLYNDIR vinir og
aðdáendur Walters Lipp-
rnanns náöu sér aldrei til fulls
eftir undrun þá og vonbrigöi,
sem stjórnmálaafstaða hans í
forsetakosningunum i Banda-
rikjunum árið 1948 olli þeim.
Þá kom Harry Truman nálega
öllum Bandarikjamönnum á
óvart — nema sjálfum sér —
meö þvi að sigra Thomas E.
Dewey I forsetakosningunum.
Walter Lippmann studdi
Dewey i kosningabaráttunni
og hafði miklar áhyggjur og
þungar af langvinnum af-
leiðingum ósigurs hans. Þess-
ar áhyggjur sóttu á Lippmann
fyrst og fremst vegna um-
hyggju hans fyrir tveggja-
flokka-kerfinu. Demokrata-
ílokkurinn hafði haft stjórnar-
forustu á hendi i 16 ár. Nú
hafði Republikanaflokkurinn
boðið fram virðingarverðan
og hæfan mann, Dewey fylkis-
stjóra.
NÚ kemur forseti úr Repu-
blikanaflokknum fyrir brjóst-
mynd af Harry Truman i for-
setaskrifstofunni. Jafnframt
má heita i tizku að lita á Tru-
man sem sanna imynd þess
manns, sem Bandarlkjamenn
vilja hafa á forsetastóli. Þegar
þannig stendur á sýnist dálitið
út i hött að halda fram, að
Lippmann hafi tekið hárrétta
afstöðu, þegar hann snerist á
sveif með Dewey 1948.
Truman var ákaflega aðlaö-
andi maður og forsetaferill
hans var giftudrjúgur. En
hinu verður heldur ekki neit-
að, að fjögurra ára seta hans I
forsetastóli lék Republikana-
flokkinn afar illa. Alistair
Buchan varð til þess fyrstur
manna að draga þá ályktun af
þessu timabili i sögu Banda-
rikjanna, að valdaleysi geti
spillt engu minna en völdin.
ÓSIGUR Deweys árið 1948
olli eins konar örvæntingu
meðal leiðtoga Republikana-
flokksins. Þeim þótti sem þeir
hefðu verið sviknir og stjórn-
málaspilunum hefði verið rað-
að þeim i óhag. Orvæntingin
og gremjan kom leiðtoga
þeirra.Robert Taft öldunga-
deildarþingmanni, til að aö-
hafast það, sem óhugsanlegt
hefði verið við aðrar aöstæöur.
Hann hvatti Joe McCarthy til
„galdraofsóknanna”.
„McCarthyisminn” olli eitr-
un i bandarisku stjórnmálalifi
iheilan mannsaldur. Hann var
eins konar umturnun i stjórn-
málalegu siðferði. Repu-
blikanarnir, sem Dewey hefði
kvatt til starfa i Washington,
ef hann hefði orðiö forseti,
voru heiðarlegir menn og
traustir siðferðilega. Ef þeir
hefðu setið að völdum hefði
McCarthyisminn aldrei haft
nein vaxtarskilyrði. Þeir, sem
töldu Joe McCarthy biturt
stjórnmálavopn, urðu sjálfir
fyrirsaurgun af þeim sökum.
Flokkurinn losnaði ekki sjálf-
ur við þessa saurgun að fullu
fyrri en i hreinsunareldi Votu-
gáttarhneykslisins.
SIGUR Harrys Trumans ár-
ið 1948 varð Bandarikjamönn-
um ærið dýrkeyptur, þegar
allt kemur til alls. Walter
Lippmann má heita eini
maðurinn, sem gerði sér þá
þegar grein fyrir, hve geig-
vænlega illar afleiðingarnar
gætu oröið. Sigur Deweys
heföi vissulega forðaö þjóðinni
frá niöurlægingu Mc-
Carthyismans. Hann kynni að
hafa forðað Bandarikjamönn-
um frá þátttöku i styrjöldun-
um bæði i Kóreu og Vietnam,
og ef til vill einnig komið i veg
fyrir Votugáttarhneykslið.
Framvindan að undanförnu
hefir staðfest, hve glögga og
rétta grein Lippmann gerði
sér fyrir ööru og jafnvel enn
mikilvægara atriði. Hann
mátti heita eini málsmetandi
maðurinn, sem hóf upp raust
sina til andmæla, þegar Tru-
mans-kenningin var fyrst sett
fram. Hann andmælti ekki
frumtilganginum i bráð, eða
þvi að forða Grikklandi og
Tyrklandi frá þvl að falla i
hendur kommúnista.
En Lippmann andmælti þvi,
að þessi tilgangur væri
helgaður i boöuninni eins og
um heimskrossferð væri að
ræöa. Hann sá fyrir sér hætt-
una á þvi, að þessi boðun
ginnti Bandarikjamenn til
alvarlegra skuldbindinga
hvarvetna um heim. Hann
varaði við þvi, að slikar skuld-
bindingar um allan heim
kynnu að ofbjóða efnahagsllfi
Bandarikjamanna og spilla
stórlega siðferðilegri dóm-
greind þeirra.
TRUMAN-KENNINGIN
leiddi Bandarikjamenn frá
Grikklandi og Tyrklandi til
Kóreu. Svo komu afskiptin i
Libanon og Dóminikanska
lýöveldinu og loks styrjöldin I
Vietnam. Og Vietnam -
■ styrjöldin ofbauð loks efna-
hagslifi Bandarikjanna.
Þegar Truman-kenningin
var fyrst boðuð sá Walter
Lippmann þar fyrsta visinn að
tröllauknum skuldbindingum,
sem spilltu á endanum likam-
legri velliðan og ofbyðu siö-
ferðisþreki Bandarikja-
manna.
Þarna var hann glögg-
skyggnari og vitrari en venju-
legt er um dauðlega menn.
Landar hans væru nú betur
staddir en raun ber vitni, ef
þeir hefðu gefiö orðum hans
verðugan gaum.