Atuagagdliutit - 07.12.1972, Blaðsíða 22

K'utdligssanit erKaimassat
ukiut sujugdlit 25-t kisisa erKai-
massalerssårfigisavåka. igdloKar-
fik ukiut 49-inait atasimagaluar-
dlune OKalugtuagssartarpagssua-
KaraluartOK naitsumik OKalug-
tuarniåsaunga.
ukiut 39-ngajait K’utdligssani-
simagama erKaimaneKautigssånik
agdlautigilåmiarpara.
radiukut atuagagssiatigutdlo
erKartorneKartarpoK ukioK 1924
K’utdligssat tungavilemeKartut.
taimåingilaK. augustime 1923-me
inoKalerérpoK. tåssauna aumaru-
tigssanik piaineK 1924-me aut-
dlarnermat tåuna nautsorssutigi-
ssaråt.
K’utdligssat inoKalingikatdlara-
mik ateKarsimagaluarput Umiat-
siaiarfik. ukioK 1923 augustip nå-
jartulemerane inuit uko K’utdlig-
ssat sigssanut niuput: Mathæus
Nielsen (toKussoK K’utdligssane
ukioK 1947), sulissartutdlo Lars
Nielsen (Matip Katångutå 1930-me
K'utdligssane toKussoK), Ole Ham-
mond (1936-me K’utdligssane to-
kussok), Pele Zeeb (1948-me uper-
nåkut soraemingortoK), Mikkel
Nathanielsen (toKorérpoK), Karl
Marcussen (toKorérpoK), Niels
Møller, NugssuarmérsoK, kisalo
Jakob Eli assen (åma toKorérpoK).
pissortaråt sagfioK KavdlunåK
Thomsen, sulissartut aumarutig-
ssarsiorfigssamik navssåmiarne-
rine tåussuma sujulerssugagssa-
rai, såkue kinagtåsavdlugit pisi-
niartitsissåsavdlunilo. Agpat au-
marutigssarsiorfiat inuit tåuko pi-
lersiniartugssauvåt. taimanikut
Agpat niuvertOKarfiugamik K’ut-
dligssatdlo Agpat kommuneKar-
fiånikamik tåssunga atassugssau-
gamik.
aumarutigssarsiorfigssaK Kiner-
neKarpoK ingeniørimit svenskiu-
ssumit Helmer Gisingimit, taima-
nikut 'Omånap kangerdluane au-
marutigssarsiorfingme nålagau-
ssumit. angut tåuna aumarutig-
ssarsiorfingme nålagauvoK ukiu-
ne 25-ngajangne. aumarutigssar-
siorfik Omånap kangerdluanltoK
K’aersuarssuk 1918-imit 1923-mut
atagaluarpoK. tåssane piaineK u-
nigtineKarpoK aumarutigssaK nu-
ngungmat.
Helmer Gising 1924-me K’ut-
dligssanut nugterpoK, taimaner-
nitdlo aumarutigssarsiomeK suju-
lerssugarilerpå. angut atauseK a-
kissugssauvfingmik taima angner-
tutigissumik tigumissalik taima-
nikut KaKutigortuvoK. tupingnar-
tumik pigfnaunertoKalune pikore-
Kalune ingerdlatsivoK ima pinane:
nangmineK suna tamåt akissug-
ssauvfigigamiuk nangmineK kisi-
me aulajangissugssatut ingminut
issiginane. K’utdligssat angumit
tåssånga sujumukartitausimane-
rat månåkut takuneK ajornångi-
laK.
1900-Kalermatdle K’eKertar-
ssuaK (Diskoøen) aumarutigssar-
pagssuaKartOK ilisimaneKalersi-
MYRA 21 & 23
Elegante sødygtige norske
familie- og brugsbåde, bygget til
Atlanten. Tal med een af vore
tilfredse kunder på Grønland, og
De er overbevist.
Priser fra kr. 34.600,-
ab København. Udbetaling fra
25%, og over 4-5 år.
NIMBUS 26 fra kr. 77.900,-
LB 26 Motorsejler fra kr. 98.300,-
Skriv efter brochure.
BRED0RF MARINE
Roskildevej 74 ■ 2620 Albertslund
mavoK. nalunångilartaoK auma-
rutigssarpagssuit Kangale piaivfi-
gineKartarsimassut Kularnångit-
sumik arfangnianit. åma 1900-t
ingerdlatilerneråne Agpat kom-
muniåne inugtaussunit piaivfigi-
neKartarsimavoK. tamåna agssaiv-
fikutigut takuneK ajomångilaK.
K’aersuarssungme aumarutig-
ssat nungarutaussut nungutugsså-
ngortut påsineKarmat isumaKati-
gissutigineKarsimavoK Vajgatip
sineriåne aumarutigssarfiorfeKa-
rune pitsaunerusassoK. Ataniker-
dluk K’utdligssatdlo misigssuivfi-
gineKarput. K’utdligssane auma-
rutigssarsiorfeKalernigsså aulaja-
ngemeKarpoK. Atanikerdluk u-
miarssualivigigsorssugame pileri-
gineKaraluarpoK, tåssanile auma-
rutigssat sigssamut 300 meterit
sivnerdlugit Kutsissusilingming-
mata autdlarKåumut aningaussa-
lissutigssat amerdlavatdlåsaKing-
mata K’utdligssane aumarutig-
ssarsiorfeKarnigsså aulajangiune-
KarpoK.
taimailivdlune K'utdligssane
aumarutigssarsiomeK 1923-me
autdlarnerpoK. ukiut sujugdlit
aumarutigssat ukiup atautsip i-
ngerdlanerane piameKartartut
3000 tonsit sivnersimaneK ajorpait.
tåuko maskinanik ikiorteKarane
piarneKartarput. tamatuma ki-
ngornatigut maskinat åssigtngit-
sut pigssarsiarineKartalermata u-
kiup atautsip ingerdlanerane 6000
— 7000 tonsit piarneKartalerput.
sule kingusingnerussukut pigssar-
siarineKartartut Kagfariarput tu-
luit maskinaliåt ikutartoK (Coal
Cutter) tikisineKarmat — ukiu-
mut piameKartartut 10,000 —
15.000 tonsingordlutik. tamåna
1929— 30-me pivoK. åma ingnåtdla-
gissap sarfånik angnertumik pi-
lersuissoKalerpoK. 1930-mit sor-
ssungnerssup autdlartineranut
angnertunerussunik avdlångute-
Karane aumarutigssanik piaineK
ingerdlåinarpoK, nauk avdlångor-
titsinigssaK atortunigdlo nutarte-
rinigssaK pilerssårutigineKara-
luartut — taimailiomigssardle
sorssungnerssup ajomarsisikat-
dlarpå.
maskinatdle atorneKariartor-
nerat sorssungnerssup unigtisi-
nåungilå K’utdligssanilo aumaru-
tigssarsiorfik tamatumunga miki-
ngitsumik suniuteKarpoK. atortu-
nik iluarsaissarfigssaK K’utdlig-
ssane pissariaKartineKalerpoK.
aumarutigssarsiorfik angnermik
sorssungnemp nalåne Kissugssa-
nik pigssarsiomerup saniatigut
tamatuminga agdleriauteKarpoK.
K’utdligssat agdliartuinarput.
Kalåtdlit-nunåne KissugssaKami-
arneK angnertusiartuinarmat au-
marutigssanik piaineK angnertu-
singårtariaKalerpoK. pilersugau-
neK ajornartorsiorfiungmat piler-
ssårutit piviussungortineKarneK
ajuleraluarput.
aumarutigssarsiorfiup tungavi-
lerneKardlune piorsarneKamerane
ukiune sujugdleme 25-ne inuit
suniuteKardluarsimassut tåingit-
sertariaKångitsutut issigissåka
ukuput: aumarutigssarsiorfingme
nålagausimassut: Helmer Gising
1924—26 (svenskeK), R. Elden 1926-
27 (svenskeK), Helmer Gising 1927-
32, Hans Ejrnæs 1932—33 (dan-
skeK), Helmer Gising 1933—37,
Hans Ejrnæs (1937—38), Helmer
Gising 1938—46, Ove Kampmann
1946—48 (danskeK) kisalo Theting
1948 (norgemio).
sanassut: O. Lundberg 1924—39,
Rasmus Andersen 1928—29 åma
1930— 31, A. Dyrløv-Olsen ukivon
1935— 36, Ib Høegh augustimit
1936- mit, B. Møller Thomsen 1940
—45 åma 1947 . . . ., Ejner Nielsen
aussåinartOK, A. Kragh-Olsen 1940
kisalo N. Schliesner-Meyer 1942.
Kavdlunåt nålagaussat: sagfioK
Thomsen 1923—25, Lars Nielsen
(„Postkasse"), grubefoged F. Fre-
deriksen 1940—44, Sisimiune to-
kussok 1946-me (svenskeK), kisalo
Stiger S. Simonsen 1948 (norge-
mio).
sagfiut: Tittus Siegstad 1924 —
35, Carl Olsen (1934-me Dan-
markime Sverigimilo ukivoK)
1947— 48, Hans Munch 1924-mit.
ingmikut autdlartitat: Brierley
(tuluk maskinamik ikutartumik
iliniartitsissoK) ukivoK 1929—30,
Kero (svenskeK) diamantimik Kiv-
dlerissoK aussivoK 1938-me.
K’utdligssat ukiune sujugdler-
ne 25-ne tupingnartumik agdliar-
tulertorput, nunaKarférånguatut
autdlarteriardlune ukiut 25-t i-
ngerdlanerinåine Nuk inugtoKati-
gileraluardlugo. niuvertOKarfing-
nit asimioKarfingnitdlo nugteme-
rujugssuaK taima inugtusiartoi ci-
gineranut pissutauvoK. K’utdlig-
ssane ingmikut itumik pissuseKar-
neK tamatuma pilersipå — agdlåt
ilagit inuneråne atuarfingmilo
malungnartoK. igdlOKarfingmiut
igdlOKarfingne avdlane najugalig-
tut ilaKutarigpagssungitdlat Ka-
ngale sungiusimassamingnik iler-
KulersuteKångitsut.
K’utdligssane ilagit atuarfigdlo
sujugdlermik ajoKinit iliniarsimå-
ngitsunit sulissuneKarput. atuar-
fik 1927-me sananeKarpoK — tåu-
na måna UjarasugssungmipoK.
taimanikut ajoKe iliniarsimassoK
sujugdleK pivoK. igdloKarfik ag-
dliartulertOKingmat atuarfik er-
ninaK mikivatdlålerérpoK. tama-
tuma kingornatigut ajoKit mar-
dluk K’utdligssanut piput. Agpat
palaseKarfiåne palase Karl Heil-
mann 1938-me K’utdligssanut
nugpoK Agpat palaseKarfiat nu-
jutigalugo. tamåna peKatigalugo
igdlo OKalugfigtut atugagssaK sa-
naneKarpoK. tåuna ilagit nåma-
gigtardlutik ukiorpålugssuame
nålagiartarfigtut atorpåt.
tauva atuarfik sujugdleK ukior-
pålugssuarne atorérdlune mikigi-
ssulivigsoK nutåmik taorserneKar-
poK taimanikut Kalåtdlit-nunav-
tine atuarfit angnerssånik, tåssa-
lo Kavdlunåmik iliniartitsissoKa-
lerdluta. tamatuma kingunerå
K’utdligssane atuartut klassinut
arfineK mardlungnut avgorneKar-
nerat.
K’utdligssat ukivfigineKarKår-
nermingne niuvemikut pissorta-
KångilaK. sujuline taineKarérsoK
sagfioK KavdlunåK Thomsen nior-
KUtigssanik atortugssanigdlo av-
guaissartuvoK. aumarutigssarsior-
fiup nålagå 1924-me K’aersuar-
ssungnit K’utdligssanut nugkame
ukiume atautsime pisiniartitsissu-
simavoK. 1925—26-me Hans Poul-
sen (åpakåtsé) K’utdligssane pisi-
niartitsissungorpoK.
1932-me septemberip KerKa ti-
kitdlugo K’utdligssane niuvemeK
tamarme aumarutigssarsiorfiup
nålagånit OKartugssauvfigineKar-
poK. taimanikut Frederik Lynge
K’utdligssane niuvernermut pi-
ssortångorpoK.
K’utdligssat inoKalerKåramik
1923/24-me 30-nik inoKarput. nu-
naKarfingmiut 1928/29-me 150-
ingorput, 1933/34-me 258, 1938/
39-me 524, 1943/44-me 760 kisalo
1948/49-me 1000.
niorKutigssat K’utdligssane na-
jugalingnit tamanit pisiarineKar-
tarsimassut aningaussanik ima a-
merdlatigissunik naleKartarsimå-
put: 1923/24-me nalunarpoic,
1928/29-me 60.000 kr., 1933/34-
me 80.000 kr., 1938/39-me 160.000
kr., 1943/44-me 286.000 kr. kisalo
1948- me 565.000 kr.
ukiune tatdlimåkutårtune tai-
neKartune pisiniarfiup nautsor-
ssutai nåpertordlugit aningaussat
isertut anissutdlo åssigigsitdlug't
aningaussat ima amerdlatigissut
niuvertoKarfik avKusårsimavåt:
1923/24-me nalunarpoK, 1928/29-
me 65.000 kr., 1933/34-me 122.000
kr., 1938/39-me 220.000 kr., 1943/
44-me 402.000 kr. kisalo 1947/48-
me 808.000 kr.
åma ilångutdlugo taissariaKar-
tipara kalåtdlit tunissartagait a-
valagtugssat ukiune tatdlimåku-
tårtune aningaussanik ima amer-
dlatigissunik naleKarsimangmata:
1923/24-me nalunarpoK, 1928/29-
me 730 kr., 1933/34-me 1873 kr.,
1938/39-me 1100 kr., 1943/44-me
10.000 kr. (Ujarasugssuk ilångut-
dlugo) kisalo 1947/48-me 8.640 kr.
(Ujarasugssuk ilångutdlugo).
ukiune sujugdleme K’utdlig-
ssane inuit tamarmik pigissaming-
nik igdloKartoKångitdlat. aitsåt
1934/35-me nangmineK pigissa-
mingnik igdloKartOKalerput. u-
kiut 14-it ingerdlanerlnåne nang-
mingneK pigissamingnik igdlugdlit
95-ingorput (igdlut ilarpagssue
nålagarssuit pé erKarsautiginagit).
taigugkåka nalunaiautausinåu-
put K’utdligssat inugtusiartomer-
tik peKatigalugo atortorissamikut
avdlatigutdlo pissariaKagkamikut
aningaussanik naleKartutigut Ka-
noK sujumukarsimatiginerånut.
ilångutdlugo taissariaKartipara
nålagkersuinerup tungåtigut K’ut-
dligssane ingerdlasimaneK.
martsip naggatå 1931 tikitdlugo
Ujarasugssup kommuneKarfianut
atåput, aprilip autdlancautå u-
kioK tamåna ingmikut kommune-
Karfingordlutik (Avangnåne kom-
muneKarfit 39-åtut). landsråde-
Karnerup tungåtigut Avangnåne
Kinersivit arfernånut atåput. apri-
lip autdlarKautå 1942 ingmikut
sysseleKarfingorput — Agpat
sysseleKarfiata agfå kitdleK. tai-
manikumitdle ingmikut niuverto-
Karfigtut sysseleKarfivigtutdlo tai-
guteKalernigssånut inatsisit 1925-
me atulersut avdlångortineKar-
nigssåt utarainarpåt.
Nugssuarme, SarKame K’utdlig-
ssanilo tusåmaneKarpoK sujuler-
ssuarput arnaK Kanga kuisimå-
ngikatdlarame ilisitsuvdlunilo a-
ngåkussoK „OKilaitsoK" — kingor-
na kuisikame atermik tusamari-
ssaminik Måliånamik ateKaler-
soK.NugssuarmigOK (Kraulshavni-
ungitsume) inungorpoK. arnauga-
luardlune angatdlarigsorssusima-
vok, imaKalume åma angåkuga-
me saperutaitsorssusimavdlune.
OKalugtuarineKartarpoK nunåkut
imåkutdlo angalassarsimassoK.
kalåtdlip angåkussutsikut pissau-
nera pigivigsimavå, isumamigut-
dlo artorssauteKalerångame angu-
niagkane påserusutanilo akomu-
teKarane påsiniartardlugit. pi-
ssaunemp tamatuma timå séngi-
sungortipå, inuinarnit nåmagsi-
neKarsinåungitsut nåmagsititar-
dlugit. KularnångilaK K’utdlig-
ssat akiane nunagdlit kinguåme
nunagssåt tikerårtarsimagamiuk
nunap ilua Ingnerup utå — tai-
ssarpågoK oKéra agdlåt tikerår-
figissarsimavå. imaKa kinguaisa
sujulerssuarmik nalungerigå inu-
tigssarsiutigiligartik tasamånga
KaKitarpåt.
OKilaitsup pissaunera angusi-
nåungikaluardlugo eKérsimåme-
ruleriaramik timertigdlo atausi-
nangajangmik nukiorfeKartoK av-
dlatigutaoK pissagsarumavdlugo
avatimingnilo timerssoKatigit tu-
såmaleramikik K’utdligssane inu-
sugtut timerssoKatigigfik pilersi-
påt atserdlugo „OKilaitsoK".
timerssoKatigigfik martsip aut-
dlarKautåne 1944-me autdlamer-
poK palasip Karl Heilmannip er-
nera Knud Heilmann autdlarni-
ssoralugo. timerssoKatigigfik i-
ngerdlangåtsiaraluardlune unig-
kiartulermat 1947-me nutarterne-
KarpoK 50-it sivnerdlugit ilaussor-
taKalerdlune. taimanikumit ti-
merssutit åssiglngitsut sungiu-
sarneKartalerput. ilaussortat eu-
ropamiutut angussaKartigineK a-
joraluarput, timerssorneruvdle a-
nersåva inusugtunit pigineKaler-
poK. tamatuma kingornatigut
Marmorilik inuerungmat tåvanilo
sulissut tamangajangmik K’ut-
dligssanut nungmata timerssoKa-
tigigfik „NanoK“ ilångutdlugo
nungneKarpoK. tåssunga ilau-
ssortat angnermik tigdlunermik,
nalunaerasuartauserissumit Hans
Kristiansenimit sujulerssomeKar-
tumik, ingerdlataKarput. OKalo-
Katigingnikutdlo „OKilaitsoK" tå-
ssunga kåtupoK taiguteKalerdlune
„NanoK 1950“.
K’utdligssane timerssorneK er-
Kartortitdlugo puigortariaKéngit-
sumik KutsavigissariaKartoK tåssa
aumarutigssarsiorfiup nålagå
Helmer Gising. tåussuma K’ut-
dligssane inusugtut amerdliartui-
nartut sukisaersårfeKartiniardlu-
git timimikutdlo eKaitsuvdlutig-
dlo pereigsunigssåt sujunertara-
lugo sujugdliuvdlune timerssuti-
nik sungiusartarsimangmagit, tai-
malo inusugtut timerssomermik
soKutigissaKalernigssånut avKU-
tigssiuissusimangmat.
(agdlautigissaK takivatdlålerår-
mat ilå inungnik atausiåkånik su-
livfeKarfingne åssiglngitsune su-
lisimassunik erKartuivfik Kimåi-
narneKarpoK, ånr.).
KularnångitdluinarpoK inugpag-
ssussugut K’utdligssanit autdla-
leravta iluvtigut OKartarsimassu-
gut: K’utdligssat, inuvdluaritse!
inugpagssussugut isumaKarsima-
galuarpugut timivut K’utdligssat
iliveKarfiåne Kasuersårtikumår-
dlugit. inugpagssussugut igdlo-
Karfik ukiorpagssuame najorsi-
massarput agdlåtdlo inungorfivti-
nit ungaginerulersimassarput Ki-
maleravtigo unganerup pianik
Kuvdlivut kugtitarsimavavut. u-
mativtigut artorssauteKangårdlu-
ta autdlartarpugut naluvdluina-
ravtigo sule inutitdluta takondg-
kumårnerdlutit.
K’utdligssat Kimaleravkit tug-
siutingup uma erKorpånga:
inuneK åssigingeKaoK
ilåne artornartaKaoK
saperf igissarårput;
pissauneritdle angeKaoK
ugpertunut KujanaKaoK,
sapissutigssarårput.
K’utdligssat Kimalerdlugit inu-
nemp åssigingissusianik artor-
nartOKåssusianigdlo misigingårfi-
uvok. uvdlorpagssuame ukior-
pagssuarnilo nuånersorpagssuar-
nik misigissaKarfigisimassaK, nu-
naKarfik alianaitsorssuaK, Kå-
Karssue aputitarasårtut imånut
sikorasårtumuf tarrarssortartut,
nunatarssuaK KorsorKik, ila unga-
naraluåssusia! taimåitumik-una
autdlalernivtine sapilernermik
misigissaKartartugut. auko timiv-
tine iliveKarfingme alianaitsor-
ssuarme ilerfit nåparKUterpagssue
KaKorterulordlutik kisimik takor-
KUssutdlusoK. tamåko ilagait atå-
tat, anånat, Kitornat ikinguter-
pagssuitdlo ilerfe. Kujamangår-
dlunga ateK Levi Petersen tailara
igdloKarfik Kimagtinago tamavta
iliviutivta nåparKutainik agdlåt
KalipaisimassoK ivssortainigdlo
torersaisimassoK. Kutdligssarmi-
OKaterpagssuåka sivnerdlugit ima
OKardlanga: Levi, KujanarssuaKl
ilångutdlugo Kimåparput 0Ka-
lugfigput initOK, alianaitsorssuaK.
K’utdligssat inuvdluarKondg-
dlavkit, nauk tusarsinaussunik i-
nuerukaluartutit. KujanarssuaK
uvdlorpagssuit ukiorpagssuitdlo
nuånersoKangårtut ilingne atorsi-
massåka pivdlugit! inutitdlunga
puigusångilavkit kipitsavigiuå-
savdlutitdlo.
taima K’utdligssat ukiune 25-ne
sujugdleme pileriartorsimanerat
oKaluasårilårpara, kigsautigingi-
larale ukiune kingugdlerne 24-ne
eiKaimassavnik OKaluasåtKune-
Kainigssara. inuit uvavnit silatu-
nerssuit, nålagkersuissunut ilau-
ssortagssatut Kinigausimassut u-
vavnildlo puigujuinerssuit sivne-
ra oKaluasåriumårpåt.
Gedion L. Jensen.
Sisimiune,
oktoberime 1972-ime.
22