Atuagagdliutit - 14.05.1980, Blaðsíða 17

AG
pilerssårutaussoK James Bayimik taineKartOK Canadame akerdliussutsimik takutitsinerpagssuaKarsimavoK. åssime takugssauvoK
Canadame nålagkersuissut igdloKarfiåne Ottawame akerdliussutsimik takutitsinerit ilåt.
JUganardlutik inussut pigingnig-
tugssaunermik pigissaKångitsut.
kisiåne nålagkersuissut onau-
seKångitdlat, åssigingitsune pi-
ågasune tåukunane nunanik Ka-
non angitigissunik, åma Kanon
angitigissumik nangminerssor-
nigssamik nanordlo angitigissu-
mik taorsivfiginenarnigssamik
tamåne najuganavigsut tunine-
Kåsassut, taimalo tungaviussu-
mik isumanatigissutaussup ta-
nianut atortumik najornutag-
ssartai piviussungortiniarnerat
sule ukiumik atautsimik sivisu-
ssusenarpon. nålagkersuissut
kivdligssåungitdlat tamånilo na-
juganavigsut penatigigfigssuisa
måna paitsugagssåungitsumik
nalujungnaerpåt ernartussiving-
nit tapersersornenarsinaunatik.
suliarernitagssångortitsisinåu-
Put, Canadamile ernartussissu-
nut angnerpånut suliarernitag-
ssångortitsinen ukiut tatdlimat
Kulitdlo akornåne ingerdlåsaon.
tåssalo nanordlunit pissonåsaga-
luarpat James Bayimik pilersså-
tutausson inerérsimåsaon. nar-
niamut igarsimalerpon (nikeriar-
nen ajornarsivon).
november 1975-ime isumanati-
gissut kisame inerpon. igdluatu-
ngerit isumanatigissumik angu-
ssanarput, tåssanilo una autdlar-
nerfiginenarpon, Cree-indiånerit
Inuitdlo nunagissamingnut aut-
dlarnåumutdle pisinautitaunitik
tamaisa (katitdlugit nunanut.
520.000 kvadratkilometerinut
angnertussusenartunut) taimaiti-
sagait, taorsiutdlugitdlo pisav-
dlugit. . . tauvalo autdlarnåu-
niutdle tamåne najuganartut tai-
•nailiornermit pissagssåt tikiuput
' katitdlugit nupernerit akulikit-
sunguanik agdlagkat 1700-t, atu-
agkanut Montrealip telefonbog-
sut ivsutigissunut pingasunut av-
guatårsimassut.
Cree-indiånerit pigingnigtug-
ssautitåusåput 5.500 kvadratki-
lometerit migssåne angnertussu-
silingmut Inuitdlo 7.250 kvadrat-
kilometerit migssanut. autdlaini-
arnermut, piniarnermut aulisar-
nermutdlo avdlanit onartug-
ssauvfiginenaratik Cree-indiåne-
rit pisavait 62.500 kvadratkilo-
meterinik angnertussusigdlit Inu-
itdlo 80.000 kvadratkilometerit
migssåne angnertussusigdlit. ki-
salo indiånerit Inuitdlo nerssuti-
nik aulajangersimassunik »ati-
ssagssatut amilingnik« tainenar-
tunik nunane anginerussune ing-
mikortune kisimitdlutik piniarsi-
nautitåusåput.
nunanut pisinautitaunerit tåu-
ko saniatigut indiånerit Inuitdlo
katitdlugit 225 millionit dollars-
inik (navdlunåt aningaussåinut
1,4 milliardit migssinge) taorsivfi-
ginenåsåput, taimatutdlo ineriar-
tortitsinigssamut nanon-iliusig-
ssat ardlanartut, nunap ingmi-
kortuane nålagkersuissut akili-
gagssait. taorslssutigssat nitiu-
ssukut pigingnenati^gfingnut in-
diånerit Inungnitdlo sujulerssor-
nenartugssanut timiunenåsåput,
nunatdle ilait tuniunenartut tåu-
ko nunanarfikutårtumik piging-
nenatigigfingnit sujulerssornenå-
savdlutik, Alaskamitordluinan.
kisalo inuiait tamåne najuga-
navigsut tåuko mardluit ilåtigut
nunagissamingne nangminerssu-
såput. nuna avdlorniussat sani-
mukartut 55-iata avangnåmton
(Great Whalep) kua) tamåt nunap
ingmikortuanik Kativik-mik tai-
nenardlune Inungnut sujulerssu-
gagssångortinenarpon tåssane
sujunersuissonatigingnit pissor-
tauvfiginenardlune, tåukulo su-
niutenartugssåuput sordlo ernar-
tussissonarnermut, perningnig-
ssamut inungnigdlo isumaging-
ningnermut tungassunut, piler-
ssårusiornernut, pingortitamik
igdlersuinigssamut, angatdlåner-
mut atåssutenautinutdlo, iliniar-
titaunermut åma aningaussati-
gut ineriartornermut akilerårtar-
nigssamutdlo. nangminerssordlu-
tik nunamingne anutsissut tåuko
pigingnenatigigfigssuarnut aker-
dliussumik inuiait avdlanit av-
dlåussutenarnerat tungavigalugo
aulajangigåungitdlat, nautsor-
ssutiginenarpordle nunap ingmi-
kortuane tåssane sujunigssame I-
nuit amerdlanerussutenåsassut,
tåukua nunap ingmikortuane siv
junersuissonati^ve nunanarfing-
ne åssigingitsune sujunerssuissut
sivnissutitåinik inugtanåsavdlu-
tik, isumanatigissut maligdlugo
åma akilerårutenarnigssame ilåti-
gut pisinautitauvfenartugssat.
Inuit Tapirisat of Canadap ki-
ngusingnerussukut Nunavut-
imik sujunersutenarnerat åma
COPE-p Mackenziep akua pivdlu-
go nålagkersuissunik tungaviu-
ssukut isumanatigissutåt åssiga-
lugit måne The Alaska Land Cla-
ims Settlement Act Kanon isu-
mernigssamik tigornaivfiuvon,
tamånalo navdlunåt kalåtdlitdlo
akornåne pissutsinut nalerniukåi-
ne nunagissame anutsinigssan
isumanatigissutausson kalåtdlit
nangminerssorneruvdlutik inger-
dlatsinerånut angnikineralårssu-
von, Danmarkimile kommunine
anutsinermuL. sanigdliunenarsi-
nauneruvdlune. tamånile najuga-
navigsut nunat pigssarsiarissait
ånaissagssåinut sanigdliukåine,
tauva pigingnigtugssauvfigissait
autdlarnåumutdle nunagissåta
angissusåta 1,3 procenterå, aut-
dlainiarfigissagssaitdlo, piniar-
figssait aulisarfigssaitdlo 14 pro-
centiuvdlune. nunavdlo ingmikor-
tuane nålagkersuisssut taorsissu-
tigssaisa angissusiat tamåne na-
juuganavigsut amerdlåssusiånut
sanigdliukåine tauva indiånen
Inugdlo atausen tamarmik ingmi-
kut 18.000 dollarsingajangnik
(96.000 navdlunåt kr.-isa migssi-
nge) pisåput.
isumanatigTnginen
nunap ingmikortuane nålagker-
suissut tamånilo najuganavigsut
penatigigfigssuisa mardluk isu-
manatigingningniarsimanerup i-
nernere tamanut tusagagssaralu-
git nalunaerutigingmatigik tamå-
ne najuganavigsut amerdlasut
taimatut sanigdliussenåtårput.
Northern Quebec Inuit Associa-
tionip pissortarissaisa isumanati-
gissut akuerssårpåt, tåussumalo
atsiornenarnerata kinguninguati-
gut NQIA-p præsidentia Charlie
Watt onausenarpon »kigsautigi-
ssanut tamaisa pingikaluaruvti-
gigdlunit, inuianatigingnutdle
åtavigissavtinut utisavdluta pia-
rérsimavugut isumanatiglssutdlo
igdlersusavdlugo. »taimailiornig-
ssardlo pissarianarsimavon.
Hudsonip kangerdliumarngata
kangimut sineriåne Povungnitu-
kip ernåne Inuit nunanarfisa pi-
ngasut isumanatigissut akueriu-
mångilåt, autdlarnåumutdle pisi-
nautitauvfigissat pigissat taimai-
tinenarnigssånut penataujumå-
nginamik. nunanarfit tåuko pi-
ngasut akerdliuvdlutik penatigig-
fingorput Inuit Tungavinga Nu-
namini, ITN-imik taissut, ilau-
ssortaujungnaerdlutigdlo North-
ern Quebec Inuit Association-
imut.
taimatut pissonarérneratigut
nunat penatigit atautsimut nå-
lagkersuissuisa piumassaråt Inu-
it akornåne inungnik taissisitsi-
nenåsasson. kingusingnerussu-
kut nularutiginenalerumångilan
kikut taimatut itumik isumanati-
gissutenartarsinaunerat, martsi-
milo 1976-ime taissisitsinerme
isumanatigissutiginenarpon.
Gree-indiånerit akornåne isu-
manatigissut taissinertanångit-
sumik akuerinenarpon, nauk Ca-
nadame indiånerit inuiåussutsi-
kut penatigigfiat, National Indi-
an Brotherhood, nuånårutigingni-
ngipatdlångikaluarton. Macken-
zieme suvdluligssuagssan pivdlu-
go Thomas Berggerip påsiniaisit-
sinerane National Indian Bro-
therhoodip præsidentia, George
Manuel, april 1976-ime isumana-
tigissut tåuna pivdlugo ima ilisar-
nanusivon: »James Bayimik isu-
manatigissut ingmikortutigut ar-
dlanartutigut issornartorsiorne-
narsinauvon. sordlo ilåtigut isu-
manatigissumik sugssåungitdlui-
nartumik onautiginenarsinau-
von. taimalo onarnermut niuver-
nermik ingerdlatsinermut tunga-
viussut nalinginaussut igdlersåti-
ginenarsinauvdluardlutik. isuma-
natigissutip aningaussartai ukiu-
ne sujugdlerne isumanatigissutip
atuvfigissaine ukiumut inungmut
atautsimut dollarsinit tusintinit
ikingneruput. James Bayimigdle
isumanatigissume ajornerpau-
ssut tåssa ingmikortut nunamut
pigingnigtugssaunermik taimai-
titsinermik imanartut. James
Bay pinenartitdlugo inuiait indiå-
nerit Canadamilo inuianatigit a-
kornåne pissutsinik nutånik piler-
sitsinigssamut periarfigssat mau-
ngåinartinenarsimåput atornenå-
ngitsordlutik. tåssame pisinauti-
taunerit nanon-iliusigssatdlo Ja-
mes Bayime indiånerit isumanati-
gissutikut angussarissait, sordlo
autdlainiarnigssamut aulisarnig-
ssamutdlo pisinautitaunerit, na-
ngalile piginenarérput. naitsumik
onautigalugo, James Bayime isu-
manatigissutikut pisinautitaune-
rit nanon-iliornigssatdlo amerdla-
nerssait pissarianarsimångikalu-
arput indiånerit nunåinik åmalo
autdlarnåumutdle pisinautitau-
nerinik taorsinermut atusavdlu-
git. ukuinåuput penatigit nålag-
kersuissue nunavdlo ingmikor-
tuane Quebecime nålagkersuissut
isumanatigingningniarnerit nalå-
ne taimatut issikonalersitsissut.«
agdlautigingnigtOK:
Philip Lauritzen
nugterisscm:
Otto Sandgreen
17