Atuagagdliutit - 29.01.1986, Blaðsíða 9

NR^_S 1986
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
9
GRØN LANDSPOSTEN
Peqqinneq ukioq 2000
P-M.P. Peqqinnissakkut suliffeqarfik maanna sapaatip akunnera
S|visussusilimmik suliniuteqarnialerpoq, tamatumani aallaqqaa-
taassalluni Dronning Ingridip napparsimaviani nakorsiartarfittaap
at°qqaartinneqarnera.
. Tamatumunnga tunngatillugu pissusissamisuussagunarpoq mi-
^sterimut, nakorsaanermut nakorsaqarfinnilu qullersaasunut na-
kprsanuttamanutinassutigissallugu manna:« Maannakkut peqqin-
nissakkut ingerlatsineq naammaginakannersumik ingerlalersinnia-
rallartigu ukioq 2000 eqqarsaatigilersinnagu!« Maannami suliniu-
taasumi oqaasinnaajusoq tassaammat »Peqqinneq ukioq 2000«.
Assigjinngjtsorpassuarnimmi takussutissaqarpoq peqqinnissak-
!|ut ingerlatsineq ullumikkuttupinnaannartumiktusiapillaasoq. Inu-
1 ^ taamatut amigaateqarnerup eqqugai mitanneqartutut allaat
^'sigisimassapput ulloq ukiunik 15-inik ungasitsigisoq siunnerfigi-
neqarmat.
Kisiannili aamma isornartorsiuiniaannarata paasisisinnaavarput
^anna suliniuteqarneq ajunngitsumik siunertaqarmat.
. Taamalu eqqarsaratta erniinnaq nassuerutigisariaqarparput peq-
P'nrieq tunngaannanngimmat ajoqutit iluarsineqarnissaannut, tas-
Satirnikkuttarnikkullu ajoqutit. Peqqinnissakkut ingerlatsivinni ilua-
^eersuni tamakku sillimaffiginiarneqartarput, tamatumani salliu-
anneqartarluni ajoqutit tamakku pitsaaliornissaat.
Taamatulii eqqarsaraanni aamma pissusissamisuussaaq ministeri
Uagullu politikerivut apeqquteqarfigissallugit.
Pitsaasunik ineqarnissaq peqqinnissamut apeqqutaalluinnarpoq
tannatumunngalu tunngatillugu Tom Høyemip akisariaqarpaa qa-
n°q iliorniarnerminik apeqqutigisaq naalagaaffiup inissiaaterpassui
erniinnaq tiguneqartussat pillugit. Inissiammi taakku ima iluarsarta-
r, aqalersimatigaat inunnut naleqquttumik inissatut allaat isigineqar-
s, lr>naajunaarsimallutik. Iluanngilaqinissiattaama ajortigisuttunniu-
t'ssallugit taavalu assat asallugit.
Uagullu politikeritsinnut tutsittariaqarparput apeqqut taannaaju-
artoq tassalu imigassap aliortuatitsinera, ajornartorsiut inunnik an-
naasaqarnikkut atugarliortitsinikkullu qanga tuberkulosip naalliutit-
s,rnaneranut sanilliunneqarsinnaasoq.
'nuimmi siorna ukiakkut inatsisartut imigassamut tunngatil-
lu9u qanoq iluuseqarnissaannik isumalluarsimagaluit pakatsi-
simapput.
Kisiannili imigassamut ineqarnermullu tunngasut iluarsine-
^artariaqarput »Peqqinneq ukioq 2000« eqqartulersinnagu.
Sundhed år 2000
^■M.P. | Nuuk starter sundhedsvæsnet nu op på en sundheds-
u9e, og startskuddet er indvielsen af den nye lægeklinik ved Dron-
nin9 Ingrids Hospital.
Det ville i denne forbindelse nok være på sin plads med følgende
henstilling til grønlandsministeren, landslægen og samtlige di-
striktslæger i landet: »Lad os hellere se at få det nuværende sund-
hedsvæsen til at fungere bare nogenlunde godt, inden vi focuserer
et år, der ligger så langt ude i fremtiden som år 2000!« Mottoet for
sundhedsugen er nemlig »Sundhed for alle år 2000«.
For der findes massevis af veldokumenterede eksempler på, at
Sundhedsvæsenet i dag fungerer næsten ubeskriveligt dårligt. Og
'0r de mennesker, der i dag lider under systemets utilstrækkelighed,
det føles som noget af en hån, at man nu sætter focus på en da-
to- der ligger 15 år ude i fremtiden.
Men i stedet for at øve negativ kritik kan vi også vælge at se kon-
struktivt på det udspil, der ligger i en sundhedsuge og alle de gode
lntentioner, der utvivlsomt også findes bag initiativet.
Og her må vi straks erkende, at sundhed er langt mere end blot
9ode muligheder for at få skaderne repareret, når de er opstået på
'egeme eller sjæl.
Et velfungerende sundhedsvæsen tager hånd om skaderne, alle-
^ede inden de er opstået. Sagt på en anden måde: Hovedvægten
"9ger på den forebyggende indsats.
Og er man nået så langt i sin erkendelse, må det også være rele-
Vant at bruge sundhedsugen til i hvert fald to spørgsmål til politiker-
ne- Et til ministeren og et til vore egne politikere.
Gode boligforhold er en væsentlig forudsætning for en høj folke-
sundhed, og i denne forbindelse må Tom Høyem svare på, hvad han
har tænkt sig med en stor statslig boligmasse, som snart skal over-
lages det grønlandske samfund. En boligmasse, der er så nedslidt,
at den efterhånden er langt hinsides det menneskeværdige. Det er
1 hvert fald ikke god sundhedspolitik at overdrage en saneringsmo-
den boligmasse og derefter vaske sine hænder.
Til vore egne politikere må vi stille det næsten evigt tilbageven-
dende spørgsmål om alkohol'ens spøgelse. Et problem, der både
hvad angår tab af menneskeliv og skabelsen af social elendighed,
eaermest stiller erindringen om fordums tuberkuloseepidemier på
^je med sidste uges vel overståede forkølelse.
De, der troede, at Landstinget sidste efterår ville gøre noget
effektivt ved alkoholproblemerne, blev skuffede.
Men både alkohol- og boligproblemer skal løses, inden det
får nogen mening at snakke om »Sundheds for alle år 2000«.
Isumaliutersuut- Kronik
Ukioq 2000-imi peqqinnissaq
»Ullut nutaat, imaluunniit« Dronning Ingridip napparsimmavissuani Nuummiittumi
inspektøriusup Karsten Hundborgip oqallisissiatut allaaserisani manna taama
qulequtsersimavaa
Peqqinnissaq piilugu suliniaqati-
giiffissuup WHO-p annertuumik
suliniuteqarnermigut kikkut ta-
marmik ukioq 2000-imi peqqissuu-
nissaat silarsuarmi nunani tama-
ngajalluinnarni anguniagassan-
ngortissimavaa. Anguniagaq taa-
maattoq kikkulluunniit pimoorul-
lugu anguniarsinnaavaat. Nalune-
qanngilarli tamanna assigiingitsu-
nik periaaseqarluni anguniarneqar-
sinnaasoq. Soorunalimi nunani pi-
orsarluarsimasuni piorsarluarsi-
manngitsunilu aallartiffiit aqqutil-
lu assigiinngitsuujumaarput. Nu-
nalli tamarmik innuttamik peqqin-
nerulernissaat angusinnaavaat.
Apeqqutaaginnarpoq tamanna qa-
noq iliorluni anguneqassanersoq.
Ukioq 2000-imi inuit tamarmik
peqqissuunissaat piilugu WHO im-
mikkoortortalersuisimavoq 38-i-
nik. Aallarniutaasumilu ilaatigut
ima allassimasoqarpoq: »Peqqin-
nissaq piilugu politikkeqarnikkut
anguniagassarput unaasariaqar-
poq: Kikkut tamarmik peqqissuu-
nissaat. Tamanna angujumallugu
innuttaaqatigiinni immikkoortuk-
kuutaat tamarmik atorneqarsin-
naasullu suulluunniit suleqatigiis-
sinneqartariaqarput. Anguniagaq
tassa peqqissuunissaq, tamannalu
imaaginnanngilaq napparsiman-
nginnissaq. Anguniagaasariaqar-
pormi inuit peqqissuussasut, eq-
qarsartaatsimikkut toqqissisimasut
inuttullu patajaatsut. Anguniarne-
qassanngilaq nappaatinut ersineq
tunngavigalugu nappalersitsina-
veersaarneq. Anguniarneqassan-
ngilaq inuunerup ukiualunnik sivit-
sornissaa, anguniarneqassaarli uki-
ut atukkat peqqissuulluni ingerlan-
nissaat.«
Peqqinnissaq piilugu qanittuk-
kut Nuummi ataatsimeersuarto-
qarnerani tamakkununnga tunnga-
sut ilanngullugit oqallissutigineqar-
simapput. Ataatsimeersuarnerullu
kingunerisaanik Kalaallit Nunaan-
ni ingerlatseriaasissamut tunnga-
vissanik allakkiortoqartussaavoq.
Ukioq 2000-imili Kalaallit Nu-
naamiut peqqissuunissaat piilugu
kikkut akisussaasussaappat? Soo-
runalimi nakorsaqarfiit akisussaa-
qataasussaapput. Tamannalumi
paasilluarlugu Kalaallit Nunaanni
nakorsaqarfiit ukiuni kingullerpaa-
ni pitsanngorsaallutillu sulisumin-
nik amerlisitsiniarsimapput, ta-
mannalumi suli ingerlateqqinniar-
lugu. Peqqissuunissarli nappaati-
nut akiuunnerinnaassappat taava
akisussaaqataasut amerlasooruj us-
suussapput.
WHO-p nalunaarusiaani immik-
koortoq 29-imi ima allassimasoqar-
poq: Kingusinnerpaamik ukioq
1990 nunat ilaasortaasut suleqati-
giittariaqarput peqqinnissap tu-
ngaatigut nakorsaqarfinni sulisut,
inuit ataasiakkaat, ilaqutariit ataa-
siakkaat inooqatigiiaallu suleqati-
giinnerisigut. Immikkoortoq 14
ima imaqarpoq: »Kingusinnerpaa-
mik ukioq 1990-imi nunat ilaasor-
taasut ataasiakkaat anguniagassa-
nik allakkiorsimasariaqarput, ila-
qutariit ataasiakkaat inooqatigii-
aallu inuttut peqqinneruleriartor-
nissaq anguniarlugu ineriartoqati-
giinnissaannut tunngasunik.«
Immikkoortut taakkua — allal-
lumi — inooqataasut tamaasa aki-
sussaaqataasussanngortippaat. Ta-
mannalumi pisariaqarluinnarunar-
poq inuuttaasut pisortallu angusa-
qaqatigiinniarlutik suleqatigiissap-
pata. Taamaaliornikkut innuttaa-
sut unatsiaannaq piunnaarlugu u-
ngasissorli eqqarsaatigalugu aki-
sussaaqatigiilluni anguniagaqaqa-
tigiinnissaq paasilluarsinnaalerlu-
gulu akuersissutigisinnaalissavaat.
Peqqissuunissarlumi anguniassa-
gaanni allamik aqqutissaqanngin-
nguatsiarpoq. Taamaattumik paa-
sinarluarpoq ukioq 2000 killissatut
taaneqarsimammat.
Dronning Ingridip Napparsim-
mavissua Nuummiittoq Kalaallit
Nunaannut tamarmut napparsim-
maviusoq 1978-imiilli nutarterne-
qalersimavoq, 90-ikkullu ilanngul-
lugit nutartertuarneqarallassalluni.
Ullutsinnummi naapertuuttumik
sullissivissaqarnitsigut anguniagaq
angujuminarnerulersissinnaavar-
put, nappaatillu sorpiaanerinik
paasiniaalluarsinnaanerulernikkut
Danmarkimut unitsitsiartortarne-
rit ikilisissinnaallutigit. Taamaat-
tumilluuna sanaartugassat milliar-
tit affaat missiliorlugit naleqartus-
satut naatsorsorneqarsimasut.
Ullorli 3. februar 1986 nutarteri-
nermi ulluuvoq pingaaruteqartoq.
Ulloq taanna Nuummi nakorsiar-
tarfissaq atorneqalissaaq. Tassami
tassanngaanniit nakorsaqarfiup
»Ukioq 2000-imi tamarmik peqqin-
nissaat«-nut tunngatillugit ingerla-
tassai isumagineqartussaapput.
Tassanngaanniillu suleqatigiilluni
sullissinissaq taaneqareersoq inger-
lanneqartussaavoq. Nakorsiartar-
filli suliassaqareeqisoq aamma ta-
makkununnga nukissaqassanerlu-
ni?
Peqqissuseq annerulersinniarlu-
gu taamalu unitsittariaqalersartut
ikilisinniarlugit aammalu utaqqi-
sarneq sivikinnerulersinniarlugu
sullissinikkut sulisut amerlanerusut
nakorsiartarfimmi suleqataalersin-
naanerat tunngavissinneqassaaq.
Dronning Ingridip napparsimma-
vissuani sipaarniarnikkut allan-
ngortiterinikkullu 800.000 kr-it
missingi sipaarneqarsinnaareersi-
mapput taamalu nakorsat ataatsi-
mik amerlillutik arfinilinngorsin-
naasimapput, napparsimasunillu
paarsisut pingasunik ilallutik arfi-
nilinngorsinnaasimallutik aamma-
lu peqqissaasut sisamanik ilallutik
aqqanilinngorsinnaasimallutik. 1-
lassutissat tamakku qanittukku
atorfinitsinneqassapput. Nakorsi-
artarfimmi sulisut amerlinerat nap-
parsimmaviup tamarmiusup suli-
neranut malunniuteqassaaq. Ullu-
innarnilu ingerlatsinermi pitsan-
ngoriaatit allattaaq eqqarsaatigis-
sagaanni taamaalilluni suliffeqar-
fik pitsaanerulissaaq sulisuin-
naanngitsunut aammattaarli inut-
taasunut iluaqutaasussamik.
Anguniagarli unaavoq nakorsi-
artartut ukioq 2000 nallertinnagu
25 procentinik ikilisimanissaat.
1985-imi nakorsiarsimasut katillu-
tik 55.000-iusimapput, taamalu su-
liniuteqartoqaqqinngippat innut-
taasullu suli annerusumik suleqati-
gineqanngippata 1986-imiamerleq-
qissallutik. Suleqatigiinneq taanna
qanoq ililluta aallartissavarput?
Nakorsiartarfik februarip pi-
ngajuanni ammarpat »Sundheds-
uge«-qassaagut, tassanilu nuummi-
ut aggersarneqartassapput assi-
giinngitsunik suliniuteqartoqarlu-
nilu oqalugiartoqartarlunilu oqal-
littoqartassammat. Taamaalior-
nikkut anguniarneqartussaq tas-
saavoq oqalliseqatigiilernissaq peq-
qigunnaartarnermut peqqutaasar-
tut paasineqarnissaannut aqqutaa-
sussamik.
Sapaatip akunnerani tassani i-
ngerlatassat aallarnisarlugit talli-
manngornermi januarip 31-ianni
nalunaaqutaq 19,30 Qassimi tama-
nut ammasumik ataatsimiititsoqas-
saaq qulequtaralugu »Ukioq
2000-imi nuummiut tamarmik peq-
qissuunissaat«. Neriuppunga a-
taatsimiinnissamut aggiasoqarlua-
rumaartoq oqallittoqarluarumaar-
torlu, nuummiut tamarmik peqqis-
suunissaat piilugu tamarluinnatta
suleqataalerniassagatta. Unnuk
taanna oqallisigisassaqqissunik
saqqummiussisoqassagaluarpat
taava taakkua siunnersuusianngor-
lugit ingerlateqqitassanngorlugillu
suliareqqinneqarsinnaassapput.
Neriuppugut nakorsiartarfittaaq
suliassarsuarmut annertuumut ta-
matumunnga aallarniutaajumaar-
toq aammalu »Ukioq 2000-imi i-
nuit tamarmik peqqissuunissaat«
anguniarlugu innuttaasut tamar-
mik suleqataajumaartut, tamanna-
lu aamma sinerissami allanissaaq
suliniartussanut pitsaasumik sunni-
uteqarumaartoq.
Ajoraluartumik nakorsiartarfit-
taap ammarnersiorneqarneranut
innuttaasut tamaasa peqataatissin-
naassanngilagut, neriuppugulli ta-
matuma kingornatigut suliniaqati-
giinnissatsinnut kikkut tamarmik
suleqataalluarumaartut taamaa-
liornikkummi innuttaasut tamar-
mik peqqinnerulernissaat anguni-
arneqassammat.
K. Hundborg
Hospitalsinspektør.
er kvalitet.

SAKO HUNTER ■verdens letteste jagtriffel.
Nyt anatomisk skæfte, samt lavara
lobsvægt, gor SAKO til verdans
letteste seriefremstillede jagtriffel.
■ Importør Simonsen s mielsem; 01 78 3311
- specialkatalog kan bestilles I
------------------------------JAGT