Atuagagdliutit - 13.05.1987, Page 22

Kultureqarneq,
atuartitaaneq
ilinniartitaaneq
Kulture inuiaat kikkuugaluartulluunniit im-
mikkut ilisarnaataata tunngavigaa, taa-
maattumik kulturikkut eriagisariaqartut pi-
giinnarnissaat ineriartortinnissaallu immik-
kut ilisarnaatit pigiinnarnissaannut pingaa-
ruteqarluinnarput. Kulturikkut eriagiasa-
riaqartut pigiinnarnissaannut oqaatsivut
pingaaruteqarluinnarput.
Atuartitaaneq pitsaasoq inuit kikkul-
luunniit piginnaatitaaffiinut ilaaginnarani
aammali inuiaqatigiit siunissami ineriartor-
nissaannut tunngaviliisuulluinnarpoq.
Meeqqat oqaasii nukittorsarneqassapput
aammalu atuartitsissutini taaneqartuni atu-
artitsineq pitsaanerusuuppaat inuusuttuaq-
qat amerlanerujussuit ilinniaqqissinnaasas-
sagaluartut. Inuusuttuarartavut nammi-
neernialeqqaarfianni pissutsinik taamaattu-
nik tunisinnaanngilavut. Taamaattumik
meerartavut pitsaanerujussuarmik qallu-
naatut atuartittariaqarpavut. Tamannalu
sakkortuumik annertuumillu kalaallisut o-
qaatsivut ilikkarpatigit ingerlanneqartaria-
qarpoq. Taamaalillutik inuttut nammineer-
sinnaasutut ineriartornerminni qaammaa-
saqariartornerminnilu sakkussamik aap-
paat pigilissavaat.
Meeqqat inunnguutsiminnik oqaasii nukit-
torsarneqassapput. Atassutip akuersaarsin-
naanngilaa meeqqat aatsaat taama kingusit-
sigisukkut inunnguutsiminnik oqaatsitik a-
tuarnermi allannermilu atornissaat ilikkar-
tarmatigit. llami allaat meeqqat arlalissuit
apersortinnissartik angusarpaat suli ilua-
mik kalaallisut atuarsinnaanatik allassin-
naanatillu.
Taamaattumik meeqqat atuarfianni pia-
reersarfiusumi tiiminik amerlanerusunik
kalaallisut atuartinneqartalertariaqarput,
taamaalillutik atuarfimmi tunngaviusumi
ingerlaqqinnerminni sakkussartik siulleq
(kalaallisut atuarsinnaaneq allassinnaaner-
lu) pigilereersimassagamikku. Tamatuma
kingunerissavaa ingerlaqqinnermi atuarneq
pissanganarnerusoq qiimanarnerusorlu.
Qallunaatoorneq pitsanngorsarneqassaaq
Inuiaqatigiinni piorsagaasuni teknikkikkul-
lu siuarsimasuni ineriartorneq sukkasooru-
jussuuvoq, tamannalu kialluunniit unitsis-
sinnaanngilaa. Nunatsinni inuit ima ikitsi-
gaagut angisuumik sallunerussalluni oqas-
sagaanni inuutissarsiutitaarniarluni ilin-
niarfiit kalaallisuinnaq ingerlassinnaagivut.
Inuutissarsiutitaarniarluni ilinniarfiit uki-
orpassuarni suaartaatigiuarsimavaat inuu-
suttuarartavut atuarfimmit soraarummeer-
lutik anisartut qallunaatut, kisitsinermi tu-
luttoornermilu piginnaanikippallaartut,
Meeqqat tamarmik tuluttoortalerlik
Annertujaamik ilinniagassat tamangajam-
mik tuluttut piginnaalluarnissamik piuma-
saqarfiupput. Qarasaasiat annertuumik i-
nuiaqatigiinni atugaalereerput, tamatuma-
Iu kingunerisimallugu suli annertunerusu-
mik tikisitanik akisoqisunik atuinissaq.
Naggueqativut Canadami Alaskamilu an-
nertusiartuinnartumik attavigisalernikuu-
vagut, taakkulu tuluttut oqaaseqarput.
Taamaattumik meerartavut tamarmik uki-
uni arlalinni tuluttoornermik atuartinne-
qartariaqalerput pitsaasumik tuluttut oqaa-
sii atorsinnaalerniassammatigit.
Piumassuseq nukiuvoq
Atuartitaaneq pitsaasoq tassaavoq ilinnia-
gaqarluarnissamik tunngaviliisoq pitsaa-
nerpaaq. Meeqqat sakkussatik pingasut pi-
gilerunikkit, tassa kalaallit, qallunaat tuluil-
lu oqaasiinik atuisinnaaneq, taava nammi-
neq soqutigisatik qanorsuaq paasisassar-
siorfigisinnaalissavaat arlaannit oqaatsinik
ilinniarluarsimasumit naakkineqarnissartik
utaqqiinnarunnaarlugu. Meerartavut inuu-
suttortavullu sakkussaannik tunigutsigit
taava nammineq naqisimaneqaratik kif-
faanngissuseqarlutillu ineriartussapput nu-
natsinnut iluaqutissanngorlutik.
Atuartitaaneq pitsaasoq
— ilinniartitsisut pikkorissut
Atuartitsineq pitsaasumik ingerlanneqas-
sappat ilinniartitsisut ilinniarluarsimasut
pisariaqartippavut. Ilinniartitsisunngorni-
artarneq ilinniagassanit sullivinnillu allanit
pilerinarnerusunngortissavarput, aatsaat
taamaaliorutta inuusuttortavut pikkorissut
amerlanerusut ilinniartitsisunngortalissap-
put. Taamaaliornissamut aqqut ataasiin-
naavoq: Ilinniartitsisut atorfeqarnerminni
akissarsiatigullu pitsanngorsaavigineqar-
nissaat! — Ungasinnerusoq eqqarsaatigalu-
gu ilinniartitsisunngorniartarneq ukiuni si-
samani ingerlanneqartaleqqissaaq ilinniar-
tut soqutigisaminnik itisilerinissaminnut i-
nuttullu inerilluarnissaminnut periarfissa-
qarsinaaqqullugit.
Faglærerit ilinniaqqissinnaalissapput
Ukiut marluk atuartuni faglærerinngortar-
neq eqqunneqalermat piumasanut ilaasima-
voq ukiut ingerlaneranni faglærerit »ilinni-
artitsisuittut« ilinniaqqinnissaminnut peri-
arfissinneqarumaartut. Tamannali sineris-
sami siammarsimasunut periarfissaqarfiu-
simanngilaq. Amerlanerit ilaqutaqarlutik
suliffeqarlutillu nuannarisaminnik inger-
lammata piukkunnarnerpaavoq piffinni as-
sigiinngitsuni ilinniarteqqinnerat ingerlan-
neqaruni Ilinniarfissuarmit aqunneqarluni.
Inuutissarsiutitaarniarluni ilinniarfiit
Ilinniarfiit ukiuni kingullerni annertuumik
suliniuteqarsimapput inuutissarsiutitaarni-
arluni ilinniarfiit pitsanngorsaaffiginiarlu-
git annertusarniarlugillu inuusuttortavut i-
linniarumasut tamarmik ilinniarfissaqar-
nissaat anguniarlugu, tassami ullumikkut i-
linniarumasut ilaannanngui kisiisa inissa-
qartikkatsigit. Naalakkersuisulli ataaseq
naatsorsuutigisimanngilaat. Ilinniartitaa-
nernik ineriartortitsineq annertusilerinerlu
akisoorujussuupput. Inuutissarsiutitaarni-
arluni ilinniarfiit suliaat allileriffigineqar-
sinnaanngillat aningaasaliissutit ilanngar-
tiutigalugit!
Kissaatigaarput inuusuttut kikkut tamar-
mik ilinniagaqarumasut periarfissinneqar-
nissaat tikisitanik pisariaqartitsineq milli-
sarniarniarlugu. Atassutip anguniagaraa i-
linniartitaanerit tikisitat ilinniarnerattut
minnerpaamik pitsaassusillit ingerlanne-
qarnissaat. Aalisariutaatillip atortuminik a-
jutooruni aaqqissuisussap nujai qernertuu-
nersut qaamasuunersulluunniit misissorneq
ajorpaa. Soqutigisatuaraa atortumi pitsaa-
nerpaamik sukkanerpaamillu aaqqinneqar-
nissaa aalisariapallakkumalluni. Aalisartu-
mut utaqqineq aningaaasarpassuarnik nale-
qartarpoq!
Pikkorissaqqinnerit
Atassutip kissaatigaa arlaannik ullutsinnut
naleqqukkunnaarsimasumik ilinniagallit
nutaanngorsarnissaminnut periarfissarsiu-
unneqarnissaat, taamaalillutik sulinermik-
kut akissarsioqqilersinnaaniassammata. I-
nuimmi taakkua socialkontorinut aningaa-
sanik aallernermit sulinissartik kissaatigine-
rungaarpaat.
Nunatta avataani ilinniartarneq
Nunatsinni teknikkikkut atortut amerliar-
tortillugit immikkut ilinniagallit assigiin-
ngitsut amerliartorput. Ilinniagassat tamaa-
sa nunatsinni ingerlanneqarsinnaanngim-
mata Danmarkimi nunanilu allani avannar-
lerni ilinniarfiit pioreersut atorneqarsinnaa-
nissaat Atassutip aqqutissiuukkumavaa.
Inuusuttortatta qaammaasatik amerlisiiti-
galugit immikkut ilinniagaqassapput tikisi-
tamit inuttaligassaagaluaq nunatsinni inut-
talersinnaanngorlugu. Kalaallit immikkut i-
linniagallit aamma pisariaqartippavut!