Atuagagdliutit - 24.05.1989, Qupperneq 3

1989 Nuna-TekTele 3
Qammataasaq pissigaatilik
»Satellit-slinger« imaluunniit »Inclient orbit« qaammataasat nunguttoomikut taama taaneqartarput -
Qaammataasarujussuup taamaattup nunguttoorsimanera pissutaalluni Telep amerikarmiut atassuteqarfigisimavai
Qaanaamut Qaamaanillu oqarasuaatikkut atassuteqameq qulamaamiarlugu
Intelsatip qaammataasaata ingerlalluarunnaareersimavoq ikiorsemiarlugu immikkorluin-
naq ittunik iliuuseqartoqanngippat Qaanaaq ullup unnusdlu ingerlaneranni nalunaaquttat
aku nner i 11-it tikillugit avammut atassuteqaataaruttalersinnaavoq.
Qaanaaq ville blive afskåret fra kommunikation med omverdenen i op til 11 timeri døgnet,
hvis der ikke blev taget ekstraordinære skridt i anledning aflntelsat-satellittens ustabilitet.
»Qaammataasaq atassu-
teqaatit takusinnafyun-
naarukku telefuunip
oqaluttaataanut qanor-
suarluunniit suaartar-
sinnaalissaatit. Telefuu-
nip illuatungaatigut ni-
pimik minnerpaanngua-
milluunniit tutsiutto-
qarnavianngilaq!«.
Qaammataasat atorlugit
oqarasuaatikkut atassu-
teqamiartarneq pisa-
riitsumik taamatut oqa-
tigineqarsinnaavoq,
Qaanaamilu oqarasuaa-
tillit qanittukkut taama-
tut nilliagaluartartus-
sanngussapput. Qaam-
mataasaq atortorisaat
imaaruttuulivippoq, ta-
mannalu Nuna-Tek Tele-
mi mikinngitsumik nia-
qorluutigineqarpoq,
naak nunat tamat oqara-
suaateqarnikkut suleqa-
tigiiffiat Intelsat tama-
tumunnga akisussaaga-
luartoq t aam alu aamma
Qaanaap Københavnillu
akornanni oqarasuarto-
qarsinnaajuarnissaanut
akisussaagaluartoq.
Maannali aaqqiissutissa-
mik nassaartoqangaja-
lersorinarpoq, immaqa
allaat ajornartorsiut pi-
Normu
puigorukku
Sianer figis as savit normua
puigorpiuk, oqarasuaatillil-
lu aUattorsimafTiannik pe-
qarnak?
Ajornartorsiut tamanna
qaangersinnaavat Telep
paasiniaasarfianut 0033-
imut sianerlutit. Tassani
paasiniarsinnaavatit tele-
fonit, telefaxit telexillu nor-
mui.
Når nummeret
er smuttet
Har du glemt nummeret på
én, du vU ringe til, og har du
ikke lige en telefonbog ved
hånden?
Det problem klarer du ved
at ringe op til Teles num-
meroplysning på 0033. Her
kan du få oplysning om tele-
fon-, telefax- og telexnumre.
Fagregister
fra 1990
Som en ny service til tele-
fonabonnenterne i Grøn-
land er det besluttet, at der
skal være et fagregister i de
kommende telefonbøger.
I øjeblikket forberedes
trykningen af telefonbogen
for 1990, og allerede i denne
førstkommende nye telefon-
bog vil man finde dette nye
fagregister.
linngitsorluunniit aaq-
qiisoqareersinnaassalu-
ni.
Tele amerikamiullu sulif-
feqarfiutaat GE American
Communikation ulluni
makkunani isumaqatigiin-
niarput, isumaqatigiinniuti-
gineqartorlu tassaavoq oqa-
rasuaatit atorlugit Qaanaa-
mut Qaanaamiillu atassute-
qartamerup taakkua qaam-
mataasaataat atorlugu in-
gerlanneqartalernissaa. GE
American Communikation
namminersortut oqarasuaa-
tileqatigiiffiutigaat arfmeq
marlunnik qaammataasaa-
teqartoq. Sulifffeqarfik
taanna Pitufliup, Kanger-
lussuup USA-llu akornanni
sakkutooqamikkut atassu-
teqaqatigiittamemik isu-
maginnittuusarpoq, Telellu
naatsorsuutigaa GE Ameri-
can Communicationip ator-
tuutai atorlugit Qaanaamut
Qaanaamiillu nalunaarasu-
amikkut atassuteqaatit isu-
magilersinnaassallugit In-
telsatikkut atortuutiminnik
iluarsiinissaata tungaanut.
Takussaassaaq
Qaammataasap takuneqar-
sinnaasumiinnissaa allaase-
Suliffik
nalunaarsuineq
1990-imiit
Kalaallit Nunaanni oqara-
suaateqartut nutaamik sul-
linneqalemissaannut atatil-
lugu aalqjangiuneqarsima-
voq oqarasuaatilli allattorsi-
maffii suliffiit tunngaviga-
lugit nalunaarsuffinnik ila-
qalissasut.
Oqarasuaatillit al la ttorsi-
mafliat 1990-imi saqqum-
mertussaq piareersarneqa-
lereerpoq, taannalu aallar-
nerfigalugu suliffiit tunnga-
vigalugit nalunaarsuutit
ilanngunneqartalersussaap-
put.
Erinitsanneq
iluaqutaanngilaq
Nalunaaquttat akunneri
ulapiffiunerpaasartut tas-
saapput - pingaartu mik al-
laakkumiit ullup qeqqata
tungaanut, tassa allaffiit
niuertarfiillu tamarmik am-
maffiisa nalaat - taamaali-
neranilu centrali allallu sia-
nerfiginiakkat atassuteqar-
figiuminaassinnaasarput.
Tamatuma ersiutigisar-
paa telefuunip oqaluttarfia
tigugaluarluguluunniit sig-
gartaasamermik ersarissu-
mik tutsiuttoqanngitsoor-
tamera, imaluunniit sianer-
figiniakkap normuata ator-
neqarpaluttutut nipiliuler-
samera immaqa allaat kisit-
sisit tamakkerlugilluunniit
suli kaajallatsinngikkaluar-
lugilluunniit.
Taava puffaammemave-
ersaarit. Tamanna iluaqu-
taanngilluinnarpoq. Eqqis-
sillutilli utaqqilaariarlutit
misileeqqigit.
risap allaqqaataani taane-
qartoq paasinarsaataasu-
mik oqaatiginninneruvoq,
aammali mikinngitsumik
ilumoortortaqarluni. Qaam-
mataasakkoorlugu Qaanaa-
miit avammut oqarasuar-
sinnaaniassagaanni qaam-
mataasaq atorneqartoq Te-
lep qaammataasakkoortu-
nik tigooraavianit nuna-
miittumit takuneqarsinnaa-
sariaqarpoq. Qaqqanit alla-
nilluunniit assersimaneqas-
sanngilaq, qaammataasarlu
aamma Qaanaap nalaani
kippasippallaartumiigani-
luunniit kangisippallaartu-
missaanngilaq, taamalu kil-
lingusaamut aanngarsin-
naassanani.
Piumasarineqartut ta-
makkua tamarmik naam-
massineqarsimassapput
qaammataasaq F-3-mik taa-
guuteqartoq atorneqartillu-
gu.
Suleqatigiiffik Inteæsat
qaammataasanik qullartit-
sisaleqqaaramili ajutoortu-
artarsimavoq; tam akku
ilaattut taaneqarsinnaavoq
avataannarsualiartaatip
USA-mi ajutoomera euro-
pamiulli ikiortissatut qaam-
mataasaliaata Arianep aju-
toornera.
Taamatuttaaq aamma pe-
riaaseq lysleder-teknikimik
taaneqartartoq qaammataa-
sat taarserlugit atugaajar-
tuinnalersimavoq, taamat-
tumillu Intelsat qaamma-,
taasaatiminik amerlisaaju-
majunnaarsimavoq. Taa-
maattumik qaammataasat
avataannarsuaniittut ator-
lugit atassuteqarniartameq
atugaaj unnaariartuler sima-
voq, tamannalu malugillu-
arneqarpoq Intelsatip Tele
pinngitsaahmmagu F-3 ato-
runnaarlugu F-4 atuleqqul-
lugu. F-3 inissisimavoq kan-
gisissuseq 307°-imi F-4-lu
inissisimalluni kangississu-
seq 325,5°-imi, sumiissuser-
siornermik paasisimasaqar-
tut tamannaannarluunniit
tusarunikku paasisinnaale-
riissavaat atassuteqamiar-
neq ajomakusoomerujussu-
anngussasoq: Qaanaallu
qaqqaata sumi inissisimane-
ra ilanngullugu eqqarsaati-
gissagaanni paasineqarsin-
naavoq atassuteqamiameq
ajornaasavittussaassasoq,
tassami nunami tigooraavik
qaammataasarlu imminnut
»takusinnaassanngimma-
ta«.
Pissigaatilik
Aqqutit nalinginnaasut
atorlugit Qaanaap silarsu-
armut avatiminiittumut na-
lunaarasuartaatitigut atas-
suteqamiartarnera ajomar-
torsiomarsivoq ukiorman-
na aprilip aallaqqaataani. F-
4-mi inissisimanerlunnermi
saniatigut aamma pisoqaa-
voq - imaaruttuungajanni-
koq - taamalu tam akku liar-
suit nunguttuulersut allat
assigalugit taaneqarsinnaa-
lersimalluni: »Inclient or-
bit«, »satillit-slinger« ima-
luunniit qanuussagaluar-
nersoq, tassagooq qaamma-
taasaq orsussaaruttuulerlu-
ni ingerlavissani eqqoqqis-
saarlugu ingerlasinnaajun-
naarsimasoq.
Tassa imaappoq - pissi-
gaatilittut - ingerlalluni, pis-
seqattaalaariarluni pisseru-
jussuartarluni, qullarner-
paagaangami inissavini
qummut qaangertarlugu
apparnerpaagaangamilu
ammut qaangerlugu killin-
gusaamut tarrittoortarluni.
Piffissaq sivisunngitsoq
qaangiuppat, tassa ukioq
ataaseq missiliorlugu, taava
pissigameri ima sakkortuti-
gilissapput allaat Qaanaaq
nalunaaquttat akunnerisa
24-it ingerlaneranni nalu-
naaquttat akunnerini 11-ini
qaamaataasaarusimasalis-
salluni taamalu silarsuar-
mut avatangiisiminut atas-
suteqarsinnaajunnaartas-
salluni.
Pilersaarutit siulliit ma-
lillugit F-4 maannakkut as-
siminik nutaamik taarser-
neqareersimasussaagaluar-
poq, taaneqareeresutulli
ajutoomerikkut tamanna
pisinnaajunnaarsinneqarsi-
mavoq. Intelsatip naatsor-
suutigaa kingoraartissaa
aatsaat piareersimassagit-
sik 1990-imi oktoberimi,
taamanikkussamullu aat-
saat Qaanaaq atassuteqar-
niamikkut ajomartorsiu-
taarulluinnarsimassaaq.
Pigujorlu ilimanarsisi-
mammat F-4-ip pi6sigami6-
sani ilimagisamit siusinne-
rusukkut aallartilersimagu-
narai. Misiliilluni uuttor-
taanertigut pasitsaanneqar-
simavoq, Qaanaami telefu-
niUit ilimagisamit siusinne-
rusukkulli avammut atas-
suteqarsinnaajunnaaru-
maartut.
Annaassisussaq
Qutsissumiikkatta kukku-
vallaassanngilagut GE
American Communikation
tassunga atatillugu annaas-
sisussatut isigissagufeigu.
Intelsatip ajornartorsiu-
tai, aaqqiissutissanik piviu-
sunik siunnersuutitaqann-
gitsut tusarnaareerlugit Te-
le aamma Statens Teletjene-
ste ukiormanna martsip
naalernerani GE American
Communicationsimik isu-
maqatiginninnialerput. Su-
naaffami taakkua aaqqiissu-
taasinnaasumik peqartut:
Radiukkut atassuteqar-
tarnermi sakkortusaatinik
Telep Qaanaami ledningiu-
taasa amerikamiullu Pituf-
fimmi sakkortusaaviata
akornanni ikkussuisoqas-
saaq, taamatullu aamma
Kangerlussuarmi pisoqas-
saaq. Taamaalippat atassu-
teqaatit atassuseqqinneqas-
sapput, Tele-chef Anton M.
Christoffersenilu naalak-
kersuisunut nassuiaateqar-
nermini imatut allappoq:
»Kalaallit Nunaanni
oqarasuaatitigut qara-
saasiatigullu atassute-
qaatit tamarmik, te-
lexikkut atassuteqaatit
tamarmik, Danmarki-
miit oqarasuaatikkut
atassuteqaatit ilaat ra-
diofoniikkullu Qaanaa-
mut aallakaatitat GE
American Communica-
tionsip qaammataasaa-
taa atorlugu ingerlanne-
qarsinnaassapput.«
Pilersaarut taanna maan-
na aallartinneqareerpoq, pi-
lersaarusiortoqalereersi-
mammat atortussalu pisari-
aqartinneqartut pissars iari-
niarneqqareer simallu tik.
Telep anguniagaraa atassu-
teqaatit tamakkua tamar-
mik aaqqinneqareersimas-
sasut ukiormanna oktober-
iutinnagu. Naatsorsuutigi-
neqarmat taamanikkussa-
mut F-4-toqaq atorsinnaa-
junnaareersimassasoq ima-
luunniit pissigarnera akor-
nutaasorujussuanngoreer-
simassasoq.
Naak atassu teqaateqar-
nissaq qularnaarneqareera-
luartoq taamaattoq piler-
saarutaanngilaq Qaanaami
tigooraavik matuneqassa-
soq. Sillimatissatut ingerla-
tinneqartuarallassaaq, ator-
neqartassallunilku F-4 tak-
uneqarsinnaatillugu Dan-
markimut nunanullu alla-
nut atassuteqaatitut. Oqa-
rasuaatit namminneerlutik
akisartut aggartallu atorlu-
git innuttaasunut ilisimatit-
sissutigineqassaaq oqarasu-
aatit atorlugit qanoq ilinik-
kut atassuteqartoqarsin-
naasassanersoq.
Aningaasat
Qularutigineqarsinnaann-
gilaq Intelsat kanngutsi-
massasoq Kalaallit Nunaat
taama atsigisumik sumigin-
narsimagamiuk.
Nunanimi tamani suleqa-
tigiiffiup taassumap angu-
niagaanut pingaamemut
ilaavoq »pitsaalluinnartu-
mik« »isumannaalluinnar-
tumillu« atassuteqaasiinis-
saq, tamakkorpiaappulluni
ullumikut Kalaallit Nu-
naanni amigaatigineqar-
luinnartut.
Taamaattumik Intelsatip
qaammataasaataanik atui-
nermut akiliutit qaffaseqi-
sut appartinneqarnissaat
suliniutigisani Telep iluat-
silluassangatippaa
Aammami taamatut piso-
qartariaqavippoq, GE Ame-
rican Communikationimim-
mi suleqateqameq aamma
akisoorujussuusussaavoq.
Amerikamiut neqerooru-
taat pitsaalluinnaqqissaar-
tuusorinaraluarpoq, pissut-
silli tamaasa eqqarsaatigis-
sagaanni oqartariaqarpoq
aamma toqqaannartumik
ajunaarutissartaqartoq, tas-
sami aningaasartuutissat
5,5 millioner kronit mis-
saanniittut akiliutit aqquti-
galugit isertinneqaqqissin-
naasussaanngimmata.
Taannalu aaqqiigallarnerin-
naavoq ukiormannaannaq
atuuttussaq.