Atuagagdliutit - 08.01.1992, Síða 5

AG: - Hvor ved du det fra?
- Det her er ikke en officiel
udtalelse, det er noget, jeg
har erfaret gennem mine in-
terview af danske mænd.
Det er ikke noget, jeg kan
dokumentere. Jeg kan bare
høre, hvad danske mænd si-
ger om grønlandske kvin-
der. Og jeg kan høre, hvad
danske kvinder siger om
grønlandske mænd. Jeg har
mødt adskillige kvinder,
som kalder deres egne
mænd for mandschauvini-
ster. Det kan jo ikke nytte
noget. Når du gifter dig eller
flytter ind i en anden kultur,
så må du tage den kultur,
som den er. Og da føler jeg
som dansker, at vi kommer
herop og slår os for brystet
og begynder at råbe og skri-
ge som om, vi ved mere om
de der ting. Det kan godt væ-
re, at vi ved mere papiret,
men jeg tror ikke på, at der
er nogen danske og grøn-
landske par, der kan sige
hinanden noget på. Jeg tror,
de er ligeså lykkelige eller
ulykkelige som alle andre.
Grønlandsk sexualitet
AG: - Hvad er din opfattelse
af den grønlandske seksuali-
tet?
- Sådan som jeg har læst
om den, andet kan det ikke
blive til, så har seksualiteten
som sådan traditionelt væ-
ret ukompliceret på den må-
de at forstå, at hvis en mand
og en kvinde gik i seng med
hinaden, så lå han ikke ved
siden af hende og tog hende
mellem benene og sagde:
»Får du noget ud af det, lille
skat. Har du fået orgasme?«.
Og hun siger heller ikke til
ham: »Har du det godt? Var
det godt for dig«. Sådan fo-
regik det ikke, har jeg for-
nemmelsen af.
- Jeg tror heller ikke, det
foregår sådan i dag. Mine eg-
ne erfaringer fortæller mig,
at sådan er det ikke i dag.
Den form for seksuel op-
mærksomhed giver man ik-
ke til hinanden. Man er me-
re åben. Jeg føler, at den
grønlandske seksualitet er
kædet sammen med nogle
gode følelser, som nu er ved
blive skubbet ud. Jeg tror, at
den grønlandske seksualitet
er ved blive flyttet, fra at væ-
re noget, der indgik i fami-
lie- og parforhold på godt og
ondt. Altså, jeg snakker her
ikke om incest og voldtægt,
for jeg ved det eksisterer, jeg
ved, at det er værre end
mange andre steder. Men
den grønlandske seksualitet
har indgået på en anden må-
de i livet end den vesteuro-
pæiske seksualitet.
- Men den grønlandske
seksualitet er ved at ændre
sig nu under trykket af in-
dustrialisering, under tryk-
ket af andre folkeslag med
andre sexnormer. Men også
det faktum, at seksualitet
bruges til kontrol i moderne
samfund, spiller ind.
- Jeg synes, at det er sin
sag, at komme til Grønland
og begynde at snakke om
seksualitet, når man er dan-
sker på de præmisser, som
vi har hjemmefra. For de er
faktisk ikke for gode. I Dan-
mark tales der meget om
sex. Men hvad er det, vi si-
ger? Vi siger: »Se, men ikke
røre«. Er det ikke det, de si-
ger, når pigerne svinger med
patter og røv på TV, men si-
ger nej, når du kommer hen
og siger: »Nu vil jeg gerne
bolle dig!«. - Og det er stort
set det, der præger industri-
kulturens seksualitet. Det
er på den måde, at seksuali-
tet bruges til at kontrollere
mennesker med.
Atortittartutut
inuussutigine-
qarsinnaanngilaq
Pissaaneq, atoqatigiinneq, annersaaneq,
pinngitsaaliilluni arnerineq meeqqanik ikkatilliineq
kiisalu AG-p paqumigisanik saaqummiussuinera pillugit
tamit pissusiinik ilisimasalimmik nakorsamillu Inge
Hegelerimik oqaloqateqarneq
NUUK(JTH) - Kalaallit Nu-
naanni atoqatigiinnikkut
periaatsit allanngulersi-
mapput, tassami arnat ati-
saqanngitsut aviisini takoq-
qosaarutitut atorneqaler-
put.
Taama tarnit pissusiinit
ilisimasalik nakorsarlu Inge
Hegeler Dr. Ingrids Hospi-
talimi sulisoq oqarpoq.
Inge Hegeler uikunilu
tarnit pissusiinik ilisimasa-
lik Steen Hegeler atoqati-
giittarneq pillugu atuaklria-
tik pillugu Danmarkimi ili-
sarisimaneqarluarput. ’60-
ikkut naalernerini ’70-ik-
kullu aallartinnerini aviisi-
mi Ekstra Bladimi kingu-
aassiuutinut tunngasut pil-
lugit marluullutik aperine-
qarsinnaasimapput, akissu-
teqartarsimallutillu. Taama
allattarnerminni kinguaa-
riit ataasiviit atoqatigiin-
nermut paasinninnerat sun-
niuteqarfigisimavaat.
Kingornatigut parnaarus-
sivimmi Herstedvesterimi
ukiuni arlalinni tarnit pis-
susiinik ilisimasalittut suli-
simavoq. Aamma nakorsa-
tut Kalaallit Nunaanni
ukiuni arlalissuarni sulisi-
mavoq. Siullermik Thule
Air Basemi pingasoriarluni.
Taava Upernaviup nappar-
simmaviani ukiup affaa su-
leriarluni Aasiaat nappar-
simmavianni taartaalluni
marloriarluni sulisimavoq.
Ullumikkut Sanami tarnit
pisssusiinik ilisimasalittut
nakorsatullu sulivoq, sapaa-
tillu akunneri tamaasa illo-
qarfimmi aappaariit inooqa-
tigiilluunniit tallimat-qulit
missaanniittut inooqatigiin-
nermi ajornartorsiutaat pil-
lugit oqaloqatigisarlugit.
- Eqqarsaatigikkajupara
Kalaallit Nunaanni atortit-
tartuuneq inuuniutigine-
qarsinnaanngitsoq. Taman-
na kalaallit atoqatigiinne-
rup tungaatigut ileqquinik
pingaaruteqartorujussuu-
sorisannik takutitsisuuvoq.
Tassa tamatuma aningaa-
sannaanniamermut tunn-
gassuteqannginnera, illua-
nik Europami taamaattuar-
simalluni.
Pissaaneq
qunusiarinnlnnerlu
AG: - Europamimiuna inui-
aqatigiinni atortittartoqar-
neranut suna pissutaasoq?
- Pissutaasoq tassa atoqa-
tigiinneq naleqartinneqaler-
simammat. Kulturerput su-
liffissuaqarnermit aningaa-
saatilissuillu ingerlatsine-
rannit sunnigaasimavoq,
sunalu tamaat akilersillugu
tuniniarneqarsinnaalluni.
Maannalu kinguaassiuuti-
nut tunngasut Kalaallit Nu-
naanni nioqqutiginiameqa-
lerput. Sunami tamarmi
akilersillugu tuniniarneqar-
sinnaavoq. Arn ammi inuu-
tissarsiutaasa pisoqaaner-
saattut tamanna taaneqar-
tarpoq. Taamaattumik Ka-
laallit Nunaanni atortittar-
toqannginnera • tupigisarsi-
mavara. Tamanna imatut
paasivara kalaallit angutit
atoqateqartarnerminni aki-
lineq ajortut. Akiliiumann-
gillammi. Taamaattorli na-
lunngilara Københavni-
miikkaangamik atortittar-
tunik ilaqartartut. Oqaluu-
serisarput atoqatigiinner-
mut tunngava? Imaluunniit
pissaaneq qunusiarinnin-
nerlu tassani pineqarpat?
Tassa oqallinnitsinni tikin-
niagassagut tamakkuupput,
Inge Hegeler oqarpoq.
Inge Hegelerip matumani
AG-p saqqummertarnermi-
ni paqumigineqartunik, tas-
salu kinguaassiuutinut
tunngasunik saqqaqarluni
saqqummertarneri pivai.
Imatullu oqarpoq:
- Isumaqarpunga atoqar-
tigiittarneq tamatumani
pingeqanngitsoq. Qulequt-
siusimasasi atuaraangakkit;
meeqqanik ikkatilliinneq,
pinngitsaaliilluni arnerineq
annersaanerlu, taava isu-
maqalersarpunga nukersor-
neq annersaanerlu tamatu-
mani eqqarsaatigineqarne-
rusut. Atoqatigiittamermut
tunngasut massakkut ilann-
gukkiartuaarneqalerput,
aviisi pisiarineqarluarne-
roqqullugu.
Oqarpoq qallunaat Euro-
pa killermiuflu aviisiini nali-
ginnaanngitsoq, niviarsia-
rannguup pinngitsaaline-
qarnera pillugu allaaserisaq
titamerit arfineq pingasuin-
narnik takissuseqartinne-
qartarnera, soorlu AG-mi
taamak pisoqartoq, AG-p
siullermeerluni pinerluut
allaaserimmagu. Pinngit-
saaliilluni arnerinerit meeq-
qanillu ikkatilliinerit pine-
qartillugit aviisit saqqaanni
naqinnerujussuit atorlugit
qulequtsiunneqartarput,
aviisillu iluani quppernerni
illuatungeriittuni allaaseri-
neqartarlutik, Inge Hegeler
oqarpoq. Taamaattorli Nu-
natsinni Aviisini aamma
taama allattoqartarpoq, In-
ge Hegelerillu eqqaamavaa
kalaallit aviisianni allaaseri-
saq, tassani pinngitsaaliillu-
ni arnerineq pillugu allaase-
risaq pivaa. Taanna allaase-
rineqarsimavoq, naak pin-
gitsaaliilluni amerisimaneq
ukiut arfinillit matuma sior-
nali pisimagaluartoq.
- Pinngitsaalisaasimasut
ullumikkut annersagaasi-
masunit taarsiissutisinissa-
minnut ajornasaarunne-
qannginnerusarput. Pinngi-
taaliilluni arnerineq pine-
qartillugu annersaanermut
naleqqiullugu annertuneru-
sumik taarsiissutisisoqar-
tarpoq. Tamanna ajuusaar-
nartutut isigaara, tassa ato-
qatigiinneq annersaanerta-
lik Kalallit Nunaanni isigi-
niarneqarnerummat. Pis-
sanganartuuvoq, aviisimul-
lu saqqaliussassaqqilluni.
Suut tamarmik meeqanik
ikkatilliinermut pinngitsaa-
liillunilu arnerinermut
tunngalersimapput. Tassa
meeqqanik ikkatilliineq
pinngitsaaliinerlu nuker-
sornikkut pissaanermut pis-
saanermillu atornerluiner-
mut tunnganerullutik, ato-
qatigiinnermut tunngann-
ginnerummata.
Arnat
qunuslarlneqartut
AG: - Meeqqanik ikkatillii-
neq pinngitsaaliillunilu ar-
nerineq pissaanermik ator-
nerluinermut sukkut attuu-
massuteqaramik?
- Danmarkimi Hersted-
vesterimiikkallarama pinn-
gitsaaliillutik arnerisarsi-
masorpassuit oqaloqatigi-
sarsimavakka. Taakku oqa-
loqatigigaangakkit oqartar-
put: »Naamik, tamanna ar-
nagunnermik assigisaanil-
luunniit patsiseqanngilaq,
kisianni pissaaneqarnermik
misigisaqarfigisarpara«.
Isumaqarpungalu maani
aamma taamaattoq.
- Tassa isumaqarpunga
aappariit/inooqatigiit ka-
laallit eqqarsaatigalugit
aappaasoq kinaluuniit una-
tarteriaannaasartoq. Una-
taanerlu immini atoqati-
giinnermut attuumassute-
qanngilaq. Annersaaneq
atoqatigiinnermik ilallugu
qulequtsiukkaanni aviisip
tunineqarneruneranik kin-
guneqassaaq. Annersaane-
rinnaq taamaalineqarsin-
naanngilaq. Tassaana taan-
na oqaatiginiariga. Kalaallit
Nunaanni pisartut tassaap-
put pissaanermik atorner-
luinerit.
- Ilumoorpoq arnat meeq-
qallu ulorianartorsiortinne-
qarmata. Isumaqarpungali
an gu tip kalaallip inissisima-
nera inooqatigiit kalaallit
akornanni ulorianartorsior-
tinneqarnerpaasoq. Qanor-
mi iliussagami? Arnat qunu-
siarineqarnerat ingerlareer-
poq. Taava inuiaqatigiit an-
ingaasaatilissuit suliffissua-
qarfiusullu iluannut pula-
nissaminnut ajornanngin-
nerusumik naleqqussarsin-
naapput, pitsaasumillu ilin-
niagaqariarlutik aningaa-
sarsiorlualerlutik. Ornittar-
paannga, aperalutillu: »In-
ge, qanoq iliussaanga? Ku-
jatsikkusunngilangami«.
Arnat atoqatigiinnerup tun-
gaatigut naammaginngisa-
- Isumaqarpunga qallunaa-
julluni qallunaallu ileqqui
aallaavigalugit Kalaallit Nu-
naanni atoqatigiittarneq pil-
lugu oqallinnermut aku-
liunnissaq eqqarsamarto-
qartuutippara. Tassami aal-
laavigut pitsaavallaanngil-
lat, Inge Hegeler oqarpoq.
(Ass.: Knud Josefsen).
- Jeg synes, at det er sin sag,
at komme til Grønland og
begynde at snakke om sek-
sualitet, når man er dansker
på de præmisser, som vi har
hjemm efra. For de er faktisk
ikke for gode, siger Inge He-
geler. (Foto: Knud Josef-
sen).
minnik saqqummiussisaler-
nerat nutaajuvoq.
Allamik kulturilimmut
katinneq
AG: - Qangamut sanilliullu-
gu tamanna nutaajua?
- Tassa ukiut 8-9-t matu-
ma siorna naameeqqaaler-
ninnut sanilliullugu. Ukiuni
taakkunani arfineq pinga-
suni-qulingiluani maaniiffi-
gisanni allanngortoqalerne-
ra malugisimavara. Tassun-
ga ilanngullugu oqaatigissa-
vara piffissap sivisunersaa-
ni avannaaniissimagama
Thulimilu sakkutooqarfim-
miissimallunga. Aammali
Nuummi malugisinnaavara
kalaallit arnat qallunaanik
aappallit oqartalersut:
»Akulikippallaamik peru-
suttanngilanga, taavalu pe-
rusulernissara utaqqeru-
saartarpaa«, assigisaanil-
luunniit. Akuttunngitsu-
millu taamatut oqartoqar-
tarpoq. Siusinnerusukkut
taamatut oqartunik tusa-
gassaqanngilaq. Imaassin-
naavoq arnat inissisimane-
rat ahanngulersoq. Tassa
arnat tamaattarssimann-
gikkaluarlutik atoqatigiin-
nerup tungaatigut massak-
kut naammagittaalliuute-
qar taler sut.
- Qallunaalli angutit ka-
laallimik arnamik inooqate-
qartut aappaqartulluunniit
oqaloqatigigaangakkit ka-
laallit arnat atoqatigiinne-
rup tungaatigut piummar-
tunerusutut oqaatigisar-
paat. Imaaliallaannaq ka-
laallimik arnamik kujatas-
sarsisinnaavutit. Nuannari-
gamikku kujatsittarput.
AG: - Sumit tamanna na-
lunngiliuk?
- Tamanna tamanut aam-
masumik oqaatigineqanngi-
laq, angutinilli qallunaanik
apersuisarnikkut tamanna
tusartarsimavara. Kisianni
soorunami uppernarsarsin-
naanngilara. Kalaallit arnat
oqaluuserigaangamikkit
qallunaat angutit taamatut
oqartarput. Arnapaalussuit
uiminnik naalagaaniaarne-
r aas artut naapittarsima-
vakka. Kisianni allatut ajor-
naqaaq. Kulturimut alla-
mut nuukkaanni kulturimi
tassani ileqquusut malitta-
riaqarput. Taamaaligaan-
gallu uanga qallunaajullun-
ga misigilersarpunga uagut
qallunaat sakissagut tillut-
tarlugit maani nipituulior-
nialersartugut, soorlusooq
pissutsinik ihsimasaqarne-
runiartutut iliorluta.
Imaassinnaavoq pappialati-
goortumik tamakkunginnga
ilisimasaqarnerusugut, up-
perilersinnaanngilarali ap-
parriit qallunaat kalaallil-
luunniit tamatumuunakkut
assigiinngissuteqartut. Isu-
maqavippunga tamarmik
assigiimmik pilluartuusut
imaluunniit pilluaatsuusut.
Kalaallit
atoqatiglittarnerat
AG: - Kalaallit atoqatigiit-
tarnerat illit qanoq paasisa-
qarfigaajuk?
- Atuarsimasakka tunn-
gavigalugit, allanik tunnga-
vissaqanngilanga. Atoqati-
giittarneq immini nalunar-
tulissuusimanngilaq, ima-
tut paasillugu an gut am arlu
atoqatigiitsillutik angut ar-
nap saniani innanganeq
ajorpoq nalikkaavisigullu
atuualaajutigalugu apersor-
luni: »Asasannguara, malu-
gisinnaaviukk, inerpit?« Ar-
nallu akillugu oqarneq ajor-
poq: »Nuannisaarpit, pikku-
suppit?«, tamakkuluunniit
assigisaannik. Paasisakka
naapertorlugit taamaatto-
qarneq ajorpoq.
- Isumaqarpunga ullu-
mikkut taamatut iliortoqar-
neq ajortoq. Tassa ullumik-
kut paasisakka naapertorlu-
git. Tamatut kinguaassiuu-
titigut attuualaaqatigiito-
qarneq ajorpoq. Ammaneru-
sumik pissusilersortaqar-
tarpoq. Malugisinnaavara
kalaallit atoqatigiittarnerat
missigissutsinik pitsaasu-
nik ullumikkulh tunulliun-
neqaraluttuinnartunik ila-
qartinneqartaraluartoq.
Kalaallit atoqatigiittarnerat
ilaqutariit aappariinnerullu
iluaniiginnarunnaariartor-
poq. Tassani meeqqanik ik-
katilliisarneq pinngitsaaliil-
lunilu arnerisameq oqaluu-
serinngilakka, pisarput, na-
lungilara allanit tamanna
ajornerusoq. Kalaallilli ato-
qatigiittarnerat Europap ki-
taani atoqatigiittamermut
sanilliulugu allaanerusumik
inuunermi ilaatinneqarsi-
mavoq.
- Kalaallilli atoqatigiittar-
nerat suliffissuaqarnikkut
ineriartornemp inuiaallu
allat atoqatigiittarnikkut
ileqquinit tatiartorneqar-
nermigut allanngoriartorsi-
mavoq. Kinguaassiuutinulli
tunngasut atoqatigiittarne-
rullu inuiaqatigiinni nutaa-
liaasuni nakkutiginninner-
mut atorneqarnera aamma
sunniuteqaqataavoq.
- Isumaqarpunga qallu-
naajulluni qallunaallu ileq-
qui aallaavigalugit Kalaallit
Nunaanni atoqatigiittarneq
pillugu oqallinnermut aku-
liunnissaq eqqarsamarto-
qartuutippara. Danmarkimi
sex oqaluuserineqartomjus-
suuvoq. Suulliukku oqaluu-
serigigut? Oqartarpugut
»isiginnaaginnarlugit, at-
tornagit«. Tassaanngilalli
arnat atisaqaratik TV-kkut
saqqummertartut ornillugit
oqarfigigaluamkkit »Kujal-
lakkit!« akillutit naagaam-
jussuartartut? - Tamanna
kulturip suliffissuaqarnik-
kut ineriartortitsiviusup
kinguaassiuutinut tunnga-
sunut isummerfigineqartar-
neranut ilis arnaar tit ila-
gaat. Tassalu kinguaassiuu-
tinut tunngasut atoqatigiit-
tarnemlu inoqatinik nakku-
tilliinertut atorneqartarne-
rat.