Atuagagdliutit

Árgangur
Tölublað

Atuagagdliutit - 03.07.1992, Blaðsíða 7

Atuagagdliutit - 03.07.1992, Blaðsíða 7
NR. 75 1992 ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN 7 S'XwIvXwX'lwiv} sestsusasiaBes »88888S8888888S888WlHroOOWtlOOTOODllOOOOOOODOOODOOOOOOODODOODOODIOODOI AAMARAAT TIGUS AAT AG-p atuagaq aasaanerani nangcqattaartuliaa pissanganaqisoq ilaqulariit tamarmik aliikkuta- risinnaasaat malinnaaffigisiuk. Naanissaata tungaanut normuni saqqummersu- ni tama ni immikkoortumik ilanngussisassaagut. r Kapitali 1. Andesip qaqqaani Qaqqap portusuup qoo- rorsuarmut innaaqqissup qaarsuinnaasup salliarnar- taani nukappiaqqap 15-iteq- qaani ukiullip qeqqarissup qaqqat pukkinnerusut un- galeriiaat qooqqullu orpip- passuarnik qallersimasut isigai. Indianerit qaqqaxniut atisaassut ittunik atisaqar- poq savat meqquinit atisali- aasunik seeqquinut killilim- mik, amermik silittumik qi- terutilimmik; isigai niuilu seeqquinut killittumik amiusunik kameqarput. Nukappiaraq taattuata isik- kuatalu indianerpalunnge- Aamaraat tigusaat Atuagagdlmtitorqani 1942-imiit 1946 ilanngullugu nangeqattaartuliaasimasoq AG-p allattaatsimut nuullugu aasaanerani nangeqattaartuliariniarpaa NUUK - Atugaq taanna taamani Julius Olsenimit, Ajoqimit, torraqalugu ka- laallisuumut nutserne- qarsimavoq. Atuagaq 1600-1700-kkut ingerla- nerini spaniamiut Arne- rikkami kujallermi Spani- anit avissaarlutik inuusut indianerillu Andesip qaq- qarsuini najugaqartut akornanni pissutsinik oa- qaluttuartuuvoq, pissa- nganartuliaalluni. Immikkoortumi siuller- mi inuttaasoq pingaarneq inuusuttunnguuvoq indi- anernit ukiuni tallimani tigusaasimareerluni naal- liutitaasimaqalunilu tigu- aasiminit qimaaniartoq. Qimaaniarnermini tigu- sat allat marluk ilanngul- lugit aannaapai, sunaaffa inuunermi ilaani naapeq- qikkumaarlugit. Inusuttunnguaq aki- marnit ilaata illersortimi- nit nuannarisaaqisup akeqqaminillu uumissor- neqaqisup erneraa. Anga- joqqaavi akeqqaminnit peqqusersusaarfigineqar- lutik indianernit qaqqar- miunit nungutaapput, nukappiararrli indianerit tigusarisimavaat, akeraa- nut kingusinnerusukkut aningaasanniutigissa- maarlugu. Qimaanissaminut pia- reersarnera qimaaneralu pissangartorujussuarnik pisoqarfiuvoq, pissanga- qataarusukkaannilu nam- mineq atuartariaqartpoq. Inuunerummi nalunartu- isa ingerlatsisarnerata ingerlatsineratigut assi- giinngitsunik uissuummi- nartortalinnik pissanga- nartortalinnillu naapita- qartarpoq. Immikkoortup aappaa Immikkoortup aappaani immikkkortumi siullermi inuusuttuaraasoq, inersi- masunngorsimavoq, ila- quttaminillu toqutsisitsi- suinik pisuussuarminnil- lu tillittunik ujarlilersi- mavoq, piflissap ingerla- nernai ilaquttamisut isigi- lersimasani ikinnguti- taartukkanilu illersortigi- sani suleqatigalugit. Akeraasa inuusuttoq suli ajunngitsoq paasiga- mikku soorunani peqqu- serluutigisimasamik paa- sineqarnissaat annilaaru- tigeqalugu pisinnaasartik tamaat pisarinialerpaat, ilaatigut pequserluutaa- sinnaassut ajornersaat inupiluillu inupiluuner- partaat sakkugalugit. Immikkortup aappaa immikkoortutulli siuller- tut pissangartigisunik pi- soqarfiusarpoq, ajunngit- sup peqqusersuitsup ajor- tullu peqqusersuup im- minnut sorsuffigeqati- giinnerattut taaneeqar- sinnaasoq. Atuagaq takkajaarsuu- galuartoq Julius Olsenip, Ajoqip, nutserluarsima- ngaaramiuk ilaatigut atu- artussat pisut akornan- niittut misigilersisinnaa- vai, taamattumik atuar- tartuvut oqarfigiinnarsin- navagut aasaanerani pis- sanganarluartumik AG- mi atuagassaqalersut. Jørgen Hansen Indianernes fange Masser af spændende sommerlæsning i AG NUUK - En roman, der med meget stor succes har været bragt som føljeton i gamle Atuagagdliutit i årene 1942-1946 (dengang havde man jo god tid!), er nu skrevet om til den nye grønlandske retskrivning af AGs sproglige medar- bejder Jørgen Hansen og vil i sommermånederne blive genoptryk i AG - på grønlandsk. Denne føljeton var utro- ligt spændende, og ikke mindst under besættel- sen, hvor der var mangel på grønlandsk læsestof, vakte romanen stor op- mærksomhed i hele Grøn- land. Mange af AGs ældre læsere kan stadigvæk hu- ske historien om indianer- nes fange og har ved flere lejligheder opfordret os til at genoptrykke historien. Det være hermed gjort! Romanen fortæller om livet på Sydamerikas store sletter og i Andesbjergene i 1800-tallet. Bogen be- skriver forholdet mellem spanierne, der dengang netop havde frigjort sig fra Spanien, samt deres forhold til indianerne i Andesbjergene. Bogen er mesterligt oversat til grønlandsk af Julius Olsen, Ajoqi. Bogens første del hand- ler om en dreng, der er fange hos indianerne i bjergene, og om hans stra- badser under flugten. Det er en meget spæn- dende roman, især veleg- net for børn og unge. Anden del af bogen handler om drengen, der nu er blevet voksen mand, og hans kamp for genero- bre familiens rigdomme, der er stjålet af familiens politiske modstandere. Også i den del af bogen sker der mange spænden- de og overraskende ting, så det er også guf for børn og unge. De kan glæde sig til spændende læsning i AG i sommermånederne. Jørgen Hansen qisup nalunaarpaa qaqortu- mik amillit ilagigaat. Uninngaqqissaarluni na- jugarisimasaraluami tungaa isigaa, oqamillunilu: »Tas- sami tamatuma nalaaniip- poq.« Assanili paarlallugit nipikitsumik ilungersortu- millu qinulerpoq: »Guuti ataataq qilammiu- sutit! Ikiunnga; aniguisinn- ga, annaatinnga tigusaasi- maninnit. Indianernit naak- kitaatsunit aniguisinnga; inunnullu qaqortunik ami- linnut pisinnga, taamaagin- naruma oqaatsikka puigor- luinnassagakkit, qinunerin- nanni spaniamiutut oqalus- sinnaavunga: Guuti arnaq- aa, qinnunniannga anigui- sinnaaqqullunga.« Nikuippoq, ungasissorlu kipisarpalulluni isigiuarlu- gu. Nukappiaraq taanna nu- narsuup isikkiviginnersaasa ilaanni qeqarpoq. Tunua- niipput qaqqarujussuit An- desbjergit inngii aputitallit, kangiani ungasilluni ippoq kuussuarujussuaq Orinoco, Venezuelap tungaanut kuuttoq, siaruarluni Ame- rikkap kujalliup narsarsui- nut spaniamiutut »Lla- nos«-imik taaneqartartu- nut. Llanosit taakku Arne- rikkap avannarliup narsar- suisut pissusii assigiiginnar- tutut ivikkanik panertuin- narnik naaffigisimasutut innatik, orpikkanik qorsuu- juaannartunik orpinnillu eqimasukkuutaartunik, al- laallu palminik orpeqarput, nalunaarutigalugulusooq tamaani narsarsuarni kiat- tup silaa ittoq. Ussigit nersutaaterpas- suit narsami ivigartorput, qaqqallu sivingarnini nu- naannarmiut eqiasuitsut najugaqarput majsit kartof- filillu naatittarlugit. Qaq- qalli qutsinnerusut avinn- garussimasut qoororsuini aqqutigiuminaatsuni india- nerit toqutsigajuttut naju- gaqarput. Sapniamiut peqqarniitsu- mik naakkittaatsumillu naalakkersuigallartillugit nunap inuii qunutitaasima- galuarput, kingornali nuna immikkut imminik naalak- kersorneqalermat nunasi- sullu sorsuuttarnerisigut aggorneqarmat aappaluttu- nik amihnnut pifdssaq ilu- atsittoq nalliussimavoq. Sorsoqataasarsimapput to- qutsinerpassuarnik ujajaa- nerpassuarnillu pissarsissu- tigisimasaminnik. Indianerit nujuartat spa- niamiuinnarnut nunami tassani nunasisimasuinnar- nut unataasuunngillat, aammattaarli aappaluttu- nik amileqatiminnut nuju- artaajunnaarlutik naasoris- saasuulersunut qaqqat at- sinnerusuniittut eqqaanni nunaqartut naggueqatigiin- nikkut eqqarlerisaminnut uj aj aaj ar tor tu aan n ar pu t. Qujanarli amerlasoor- suunngimmata, tassalu ilu- atsitsinerinnakkut kisianni isertorfimminnit anillassin- naasarlutik. Spaniamioq inuusuttoq taanna oqaluttuariligarput qeqarluni qinertilluni tas- sanngaannaq qisuariarpoq isiminik tapisseruttortunik ungasissumi takugamigit indianerit, akornannilu it- toq ilisarisinnaallugu euro- pamiuusoq. Tapissutsimi- sulli siussaritsigaartaaq. Pi- suppaluk nipaarsaartoq tu- satsiannaq nunamut nalla- rasuarpoq isigisarigaluani tunullugit. Kingunitsinnguagut indi- anerup kiinaa taartoq orpik- kat akornisigut saqqum- merpoq. Taannattaaq nu- kappiaqqap qaamasumik amillup atisaasut illuinnar- tunik atisaqarpoq, pinner- sagaaneroqisunilli. Qiteru- taa allapalaagaavoq ujalus- siaasanik silviusunik guul- tiusunillu, qaamigullu guul- timik amitsumik tasseqar- luni (nujaasa takisuut sas- sarnaveeqqutaat). Nukappi- araq qaqortumik amilik eq- qissivilluni nalasoq tikiun- nerminik malugisimasa- qannginnguatsiavissoq isi- gitsiarlugu aamaraat oqaa- siinik torlummiorpaluttu- nik tusarniitsumik aperaa: »Taamangaasiit Techpo qimaaniassamaaqigami?« Nukappiaqqap indianeq toqqarlugu qiviarpaa, sal- laatsumillu akilluni: »Guati-aa, nalunngilat aamaraavinngortunga.« »Ajunngilaq ilagileratsi- gut,« aappaa nangippoq. »Qanganngorpoq qimaania- raluaravit iperartugaanerit puigorsimanavianngilat, sa- paatip akunnera tamaat ilo- qiattut angalaarusaartaria- qaravit« - taama oqarlunilu mitallerpaluttumik illarpoq - »ataatama iperaataa sior- suttuarmat aanaalersillu- tit.« »Suna pillugu meeraagal- larama matuma siornagut aasat qassiit qaangiupput pisimasumik tamatuminn- ga eqqaasippinga?« Techpo annulerluni aperaaq. »Nalunngilara inuiaqa- tinnut kipisasutit, qattuner- nukartartutillu nunat nag- gueqativit najugaat alakka- riartorlugit.« »Guati-aa, kukkuvutit, pereersut puiugaapput. Ta- makkivillunga ilissinnut ilanngussimalerpunga.« »Ilumoortumik oqalussima- guit iluanaarputit pilliivik qaqortup aavanik aagum- mat. Sivisoorsuarmimmi ta- manna pisimannginna- miuk. Guutillu qitornatik kamaappaat tamannattaaq pissutigalugu.« »Kiinaat taava qaammaq- qissapput.« »Taama neriuppunga Guutit kamannerat saam- marsarneqassasoq.« India- neq akivoq qungujunnermik makitarpaluttumik kiinna- mi laattua suh takujumi- naannerulersillugu. Nukappiaraq amiilaam- mivoq indianerup oqaasii qanoq isumaqartut paasillu- aramigit. Ukiummi marluk qaangiupput spaniamiu ti- gusarisimammassuk, Guu- tipilumminnullu pilliutigisi- mallugu. Techpo nammineq pilliineranni najuisimann- gikkaluarpoq, oqaluttuari- neqarnerali tusarsimallugu amiilaarutigeqisani. Tama- tuma kingorna indianerit ti- gusaqarsimanngillat pilliu- tigisinnaasaminnik, maan- nali qaqortumik amilik in- gerlappaat, nukappiaqqallu nalunngilaa tigusap pine- qarnissaq qanoq ittoq pine- qarnissarigaa. Imminik pinngitsaalineq ihkkareersimavaa, eqqar- saatinilu malunnartinngi- villugit. »Ataatama oqaloqatigiu- mammatit qaaqqujartor- pakkit,« Guati nangippoq. Nukappiaraq nikuikkasu- arpoq oqarlunilu: »Naalas- saanga.« Guati kangimut qiviar- poq, ingerlaartulli tigusa- mik qaqortumik ingerlassi- sut maanna takussaajun- naarsimapput. »Qaaniarit!« oqarpoq, qaqqakkullu atilerluni nu- kappiaqqap kingumut qivi- arnaveersaartup malikkaa- ni. Sivitsunngitsoq qooroq indianerit nunaqarflgisaat anguaat, illunnguit ujaqqa- nik qarmallit tamani tamaa- ni ipput orpinnit narsanillu maj sinik naasulinnit ava- tangemeqarlutik. Narsa- qarportaaq ivigalinnik, tas- sani hestit mikisut qaqqar- miut siutitoorsuillu ivigar- torput. Illoqarfinnguup inuisa ilaannaralaanngui tassaniipput. Tamani ta- maani meeqqat pinnguar- put, qaqutigullu arnat naat- siiveerannguani sulipput, il- lut amerlanerit 6aanni indi- anerit utoqqaat perusuisa- qalutik issiasut takussaap- put. Illoqarfimmut iseriaata killingani inuusuttut taak- ku avissaarput. Guatip he- stini takusarpaa, nukappia- rarli iUut annersaata tun- gaanut ingerlaannarpoq il- lup taassuma qaliaata aniin- garnata ataani indianeq utoqqalilersoq kiinaa annul- lunilu naakkitsaapaluttoq issiasoq ornillugu. Ornigaa pinnersumik guultimik aila- palaakkamik atisaqarpoq, tallimigullu uinnginnaasu- tigut guultimik sølvimillu tajaqarluni. Tassa aamaraat naalagaat, Tucumaxtli. Techpo uuttuutinik qas- siialunnik ungasissuseqar- luni unippoq, tallinilu sakis- saminut paarlatsillugit. Taama ataqqinnippaluttu- mik qeqarluni oqaluffigine- qarnissani utaqqivaa. Naalagaasup qalliimeq- quaa oqarlunilu: »Aasippak- kit piniarniaqqujumallutit neqimik qaqqat angisuisa neqaannik ajor salerat ta.« Nukappiaqqap kiinaa nu- annaajallappoq. »Aallarusukkaluarputim- mi ilaa?« Tucumaxtli nan- gippoq. »Aap, naalakkumavun- ga.« »Naak inuusukkalua- qalutit aallaaniallaqqivis- suuvutit. Erniinnarluinnaq aallartariaqarputit. Ullut pingasut qaangiuppata utis- saatit. Ernerma aapparissa- vaatit aallaasit marluk ataatsimit pitsaanerusar- mata, angisuliu qaqutigoor- nerulermata, tassa aallarni- arit!« Inuusuttup inuulluaqqul- luni qimaleraluaraani naa- lagaasup qaaqoqqippaa oqarlunilui: »Uatsi, Guati sumiittoq nalunngiliuk?« »Hestini takusarpaa.« »Uannukaqqujartoruk!« Techpo qimaguteqqippoq Guati qaaqqujartorlugu. Kinguneralannguagut in- dianeq taanna inuusuttoq angumminiippoq. »Piareersarniarit Techpo aallaaniaqatigissallugu,« naalagaasoq oqarpoq. »Ataata tamanna pisaria- qarpa?« Guati kisippaluttu- mik aperaaq. »Aap, Tucu- maxthp silatuup ernerata nukappiaraq qaqortoq ila- gissavaa uternissaanut ilisi- masortaaqqulluni.« »Nal- liuttorsiomissarli nalliup- pat pilliutillu nillianera tut- siuppat sumi Guatip Guutit qinnuigisinnaajumaarpai?« Tucumaxtlip nalunngil- luinnarpaa nalhuttorsior- nissaq inuusuttup taassuma qimallugigaluaqigaa. Naala- gaasorh pissuteqarpoq Techpo nigortisimassallu- gu, erninilu ilassaritippaa angutitani naammagittaal- huuteqaqqunagit. Taamaat- tumik sukannersumik oqar- poq: »Aamaraat tigusaat« AG-p normuani tullermi nangissaaq.

x

Atuagagdliutit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Atuagagdliutit
https://timarit.is/publication/314

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.