Atuagagdliutit

Árgangur
Tölublað

Atuagagdliutit - 04.05.1995, Blaðsíða 2

Atuagagdliutit - 04.05.1995, Blaðsíða 2
2 DANMARK I A NIG UISI TA AV O Q • DANMARKS BEFRIELSE 1945-1995 Aniguisitaaneq kattuteqqinnerlu H All: Lars Emil Johansen Lars Emil Johansenip iligiit sakkutuui danskillu inuunertik ulorianartorsiortillugu kiffaan- ngissuseqalernissamut aqqutissiuussisimasut qutsavigai. Lars Emil Johansen takker de allierede styrker og de danske modstandsfolk for deres kamp for friheden. (Ass./foto: Knud Josefsen). Danmark aninguisitaaner- minit ukiut 50-it qaangiun- nerat nalliuttorsiutigissal- lugu peqqutissaqarluar- poq, nalliuttorsiutigineqar- tussarmi annertoqaaq - tassa aniguisitaaneq - ua- gulli Kalaallit Nunaanni uki- ut 50-inngornerat Dan- markimut kattuteqqinnit- sinnik tunngaveqartillugu nalliuttorsiutigisinnaaneru- arput. Qujanartumik Kalaallit Nunaat tyskinit tigusarine- qanngilaq, tamannami taamanikkut ukiuni talli- marsuami takeqisuni Eu- ropa-mi tujormissutigin- eqarsimaqaaq. Tyskit a- taasiakkaat Tunumi saas- susseriartarsimagaluarput - nalunngisatsitulli sak- kutoorpassuit pissaane- qarluartut, ilami allaat tyskit sakkutuuinit pissa- aneqarnerit Tunumi inis- sisimapput. Tyskit nunat- sinni pissaaneqarnerunia- raluit ajugaanngitsoortip- paat. USA-li, qujanartumik taamanikkut aniguisitsini- arlutik sorsuttunut ilaasoq ajugaasuuvoq. USA-mi ambassadøri qallunaaq a- torfini sakkugalugu Kalaal- lit Nunaata USA-mut tun- niunneqarnissaa sulissu- tigaa, suliniarneralu politi- kerit misilittagaqarluaraluit suliniuteqartarnerinut na- leqqiullugu annertoorujus- suuvoq. Danmarkip tigusaanera immikkorluinnaq Kalaallit Nunaannut sunniuteqar- poq, aniguisitaanermut assersuunneqarsinnaane- rusumik misigisaqarfigine- qarluni. Kalaallit Nunaat sorsunnersuup nalliunnis- saata tungaanut piaariffi- gineqartutut mattusimane- qartuarsimagaluarluni ipe- ragaasutut misigitinneqar- poq. Taamaalillunilu sorsun- nersuup nalaani amerikar- miut sakkutuuisa aammalu allatsitsivissaataasa tikin- nerisa kingunerisaanik Ka- laallit Nunaat aatsaat taa- ma annertutigisumik kultu- rikkut mumisitsiffiulerpoq. Kalaallit Nunaanni ukiut sorsunnersuup atuuffigisai eqqissinermik misigisa- qarfiulluarput aammalu nunanut killernut nutaanik pissanganartunillu atta- veqarfeqarfiulerluni, taa- maakkaluartorli Danmar- kip qanittumik suleqatigi- neqarnera maqaasineqar- poq, taamanikkummi nuna taanna uummatsitsinniqa- ninneruteqigatsigu. Taamaammat Dan- markip aniguisitaanera u- atsinnuttaaq aniguisitaa- nertut misigisaqarfiuvoq. Pingaarnerutipparpulli ila- quttagut annaasimasara- luagut takoqqissinnaale- ratsigit. Allaanngivippormi ilaquttagut allarluinnarmut tikeraarsimasinnarlutik a- ngerlaqqittut. Sorsunnersuaq immik- korluinnaq ittunik Kalaallit Nunaannut sunniuteqar- poq. Kinguneri assigiinnge- qaat Thule-mi sakkutoo- qarfik, Sirius-patrulje ilami allaat silarsuarmi tamora- saanik (tyggegummi) atui- nerpaasunngorneq. Sorsunnersuup kingu- nerisai illernilusooq suli er- sipput. Tamakkulu eqqar- saatit namminersorneru- nermut tunngassuteqartut ullumikkut suli annertusi- artortut ilaattut isigisari- åqarput. Aniguisitaaneq taamaa- lilluni Kalaallit Nunaanni ataavartumik eqqissisima- sumillu sunniuteqarpoq, ukiullu 50-it taakku atorlu- aaffigereerlugit suli Kalaal- lit Nunaata ineriartornera pissanganartumik, nutaali- aasumik imminullu aquler- nissamut siunnerfiulluni ingerlanneqarluni. Taama- tuttaarlu Danmarkimut kattuteqqinneq nuanner- sumik ataavartumillu ki- nguneqarpoq, sorsunneq aniguisitaanerlu iluaquti- galugit piffissamut nale- qquttunik naligiiffiunerusu- nillu atugaqarfigileratsigit. Taamaammat ukiut 50- inngortorsiorneqarneranni aniguisitaaneq kattuteq- qinnerlu ataatsimoortillugit nalliuttorsiutigisinnaava- gut. Pisimasut ataatsimut kattukkaanni siornatigu- mut naleqqiullugu kiffaan- ngissuseqarnerulersima- vugut. Taamaammat Kalaallit Nunaannissaaq innuttaa- sugut tamatta qamannga ilutsinnit pisumik sakkutu- ut inuunertik ulorianartor- siortillugu kiffaanngissuse- qalernissatsinnut aqquts- issiuussisimasut qutsavig- aagut. Allattoq, statsministeri Poul Nyrup Rasmussen Amerikamiut Kalaallit Nu- naaniipput, tuluit Island- imi Savalimmiunilu, tyskillu Danmarkimi. Tassa taama danskit naalagaaffiat toq- qissisimaviunngitsigaaq, 1940-mi Danmark sorsun- nersuup aappaanut ilan- ngutitaammat. Naalagaaf- feqatigiinneq kipitinneqar- poq, nutarteriffigeqqin- neqarporli majip 5-anni 1945-mi aniguisitaanerup kingorna. Tassa Island nammineq aalajangiiner- migut naalagaaffeqatigiin- nermut ilaajunnaarmat. Taamani qallunaat ilaannit naammagineqarsiman- ngeqisoq, ullumikut pissu- sissamisut isigineqarpoq. Kalaallit Nunaat taamani tassaasimavoq danskit naalagaaffiata ilaa, sorsuf- fiusunit avinngarusimaner- paaq, sorsunnermulli pi- ngaaruteqarluinnalersima- soq. Qujanartumik qallu- naat Washington-imi Hen- rik Kaufmann-imik agllar- titaqarallartillugit Kalaallit Nunaat sorsunnersuup na- laani »Danmarkiusimavoq kiffaanngissusilik«, USA- llu Kalaallit Nunaat pilersu- lerpaa orsugiammik tunini- aanikkut akilersorneqartu- mik, Kalaallit Nunaanni danskit oqartussaasut qa- nimut suleqatiginerisigut. Amerikamiut Europaliar- tarnerannut Kalaallit Nu- naat taamani pingaarute- qarluinnalerpoq. USA-p Kalaallit Nunaan- ni sakkutooqarnikkut sa- naartornera, taakkunun- nga ilanngullugit mittar- feqarfiit, ullumikkut Kalaal- lit Nunaata nunarsuarmut attaveqarneranut pingaa- ruteqarluinnartut aammalu Kalaallit Nunaanni inuia- qatigiit aningaasarsiornik- kut attaveqaqatigiinnikkul- lu pilersorneqarnerannullu tunngaviannut pingaarute- qalersimasut, Kalaallit Nu- naanni pingaaruteqaanna- ratik aåmmali Kalaallit Nu- naata inuisa imminnut tati- ginerulernerannik eqeer- nerulernerannittaaq tun- ngaviliisimapput, danskit nunasiaateqarnermik poli- tikitoqaata kipitinneqarne- ranik kinguneqartut. 1953- mi Tunngaviusumik Inatsit allanngortinneqarmat ka- laallit qallunaallu ataqati- giinnerat nutaarluinnarmik periarfissinneqarpoq. Ta- manna Kalaallit Nunaanni ineriartupiluulernermut aallarniutaavoq, kingorna politikikkut ilungersuute- qarnikkut namminersorne- rulernermik kinguneqartu- mik, ullumikkut nalunngi- satsinnik. Ukiut 50-it matuma si- orna Danmark aniguisi- taammat Kalaallillu Nu- naannut atassuteqarneq nangeqqinneqarmat ani- guisitaaneq uatsinnut ullu- mikkut qanoq oqariartuu- teqarpa? Aniguisitaaneq sorsunnermit aniguisitaa- neruvoq. Sorsunneq niller- toq taamaatitinneqareer- mat takorlooruminaappoq Sikuiuitsoq Avannarleq At- lantikullu Avannaa sorsuf- fioqqilissasoq, Danmark- ip Kalaallillu Nunaata ata- qatigiigunnaarnerannik ki- ngunilik. Ukiut qulikkuu- taat kingulliit iluanni an- nertuumik sakkussakilli- saasoqarsimavoq, taman- nalu malugineqarsinnaasi- malluni amerikamiut Ka- laallit Nunaaniititakinneru- lernerannik, Danmark-imut Kalaallillu Nunaannut pisussaaffeqalersitsineru- simalluni, minnerunngitsu- mik aningaasat tungaasig- ut. Danmark Kalaallillu Nu- naat ataqatigiikkunna- aqqissapata tamanna qa- noq kinguneqassasoq ta- korlooruminaatsippara. Kalaallit Nunaat nunaavoq atortorissaarutitigut siuar- simalluartoq taamaattorli issittumi inissisimasuu- gami kingunerlutitsisinna- alluni. Aappaatigulli poli- tikkikkut aqutsineq inui- aqatigiillu ima ineriartorti- gisimapput Kalaallit Nu- naata tamanna nammine- erluni qaangerniarsinnaan- ngorsimallugu. Sorsunnersuup aappaa- ta kingorna ineriartornermi kalaallit kinaassutsimmin- nik pingaartitsineruleriart- orsimapput, qujanartumik imminut tatigineruleriartor- simallutik, imminut isuma- gisinnaanermut piumas- suseqarlutik angusarisi- masatillu tulluusimaaruti- gisarlugit. Tamakku qallu- naat qallunaallu naalakker- suisuisa ataqqivaat. Tam- akkuupputtaaq kalaallit inuiaqatigiit ajunngitsumik ineriartortuaannarnissaan- nut tunngavissat, naak in- uussutissarsiutit allanng- orartuartut ajornakusoor- taraluartullu Kalaallit Nu- naannut atugassarititaa- galuartut. Maj-ip tallimaata eqqaa- sippaatiguttaaq Kalaallit Nunaat nunarujussuugalu- arluni inukitsunnguummat Danmark-imit ungaseqa- luni, Danmark-ilu nunaa- rannguummat sakkutoo- qarnikkut n u kittu ujunngit- soq. Nunarsuarmioqatitta ingerlalluarnissaat pinngit- soorsinnaanngilarput, pin- ngitsoorsinnaanngilarpullu nunat tamalaat suleqati- giiffissuinut attaveqartuas- salluta. FN, EU, NATO aamma OSCE tassaapput uatsinnut pingaarutillit. Taakkua akuuffiginerisigut suleqatiginerisigullu uagut Danmark-imi Kalaallillumi Nunaanni inuuniarnermut atugassarititaasut pitsaal- luinnartut pilersissinnaasi- mavagut, nunanut atuga- rissaartunuttaaq allanut nallersuunneqarsinnaasut. Taamaammat soqutigalu- gulu pisussaaffigaarput taakkuninnga suleqate- qarnitta patajaatsuutittuar- nissaa. Misilittakkat ilinni- arfigisinnaasariaqarpavut. Silassorinneruleqqulluta sorsunnersuaqaqqittaria- qanngilaq. Tamatumun- nga atatillugu isumaqar- punga Danmark Kalaallillu Nunaat suli suleqatigiiffis- salerujussuusut. Qanormi iliussagaluaratta?

x

Atuagagdliutit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Atuagagdliutit
https://timarit.is/publication/314

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.